Catalog

ılımsel vc/veya duşunsel yapıtlann çalışmalarm ve çabalann yazar (ya zarlar) ve kaynaklan gosterdmeksı zın kışı veya kışılerre adeta kendi ürfinleri indşçesine, takdımı yayımlanması oteden ben dılınıı/de "intihal" deyımı ıle ıfade edilır Bunun hdksız yakışıksız ayrıca moral degerler bdkımından da bır "zafiyet" oldugu ve ydpanuı onurunu zedeleyeceği açıktır Intıhal olayını toplumda kullanılageldıgı şokılde "hırsızlık" veya "yağmacılık" deyımlerı ıle beürlemekte acaba maksadı aşan bır taraf yok mu ? Lugatte ve hukukta ıntıhaJ hırsızlık ve de yağmacılık deyımlerı eşanlamlı degıldır Intıhal başkdsınuı yapıtının muhtevasını haksız şekılde kendıne mal etme, orıa sahıplenme demektır Asla savunulmayacak ve de kınanacak bır yaklaşımdır Hele bunu kamuya hızmet yorumu ıle aklamaya veya mazur gostermeye çalışmak ıntıhalı yap mak kadar yakışıksızdır Sevgılı 1 lasan Yazıcı nın yağmacılık deyımı, durust ve tıtız bır bılımcırun haklı ın fıalının yaıısıınası olarak dnlayışla karşılansa da ıntıhalı, sanıyorum kı tam olarak ıfade edemıyor (l)Ister yağmacılık ısterhırsızlık ve ısterse mtıhal deyın yapdan Bıiımsel ve ahlakı değerlerde bır zaaf ve yetersızlık belırtısıdır ve bu tur gırışımlerın temızlen mesı ıçm gereklı mordl ve bır olçude ıdarı duzenlemelere gereksınım oldugu açıktır Temızlenmesı, zıra ıntıhal, bıiımsel ortamı kırletıcı bır şeydır Hele Yazıcı nın yazdıgına gore bu tur gırışımlerın sahıplen odul uzerıne odul alabüıyorlarsa ciddi bir bozalma veya kirlenme var demektır sayılar: Vergi Bilimsel hırsızlık memurlarına kolaylık veya intihar A B Prof. Dr. Kemal Onen Intıhalı sıkılmadan yapanlar gerçek bılım ve duşun çevrelerını kandıramdzkr ve sadece konunun cahıllerını aldatır ve uyutd bılırler Aslında bıiımsel ve duşunsel yapıtlar (kuçuk buyuk) yüların, devırlerın ve de ku şakların çabalannın bırıkımı ve urunlerıdır Tumu ıle veya muhtevalannın çogu ıle esa sen bellı kışı veya kışılere de mal edüemez Intıhal'e yonelenler bu açık gerçegı nasıl goremeden kolayca sahıplenmeye yeltenır ler' Asıl sorun budur ve bu ıse bır gorgu, bılım tradısyonu ve metodolojısı egıtımı ye tersızlıgıdır Ulkemızın bılımde Batı ulkelerı olçu ve duzeyınde üretim aşamasında olma dıgı d(,ıktır Bılımı yeıleştırmek ve uretrnpk te, Transfer aşaması kaçınılmaz bır hu sustur Bu Baü'da boyle olmuştur ve hâlâ da bır olçude olmaktadır Dolayısıyla bılımcıle rın, başkdlarının yapıtlannı bılım camıa ve atmosferıne anlayarak, dogru ve eksıksız şekılde ve de kaynaklannı gostererek sun malan gereklı ve asla kuçumsenmeyecek bır çabadır Prof Hilmi Ziya Ülken, Uyanış Devırlerınde Tercumenın Rolu adlı yapıtında bu konuyu ışleı (2) Dolayısıyla bu gereklı ve yararb çabalann sonuçlan ıle sevınmek ve hatta onurlanmak dunırken onlan adeta kendı malı ımış ızlenımı uyandıracak şekle sokmdk maskaralıgına hıç gerek yoktur Insanların ve toplumlann duzeylermı yukseltmek, yuceltmek kolay olmuyor 1 Cumhurıyet BılımTeknık No 621 13 02 1999 2 Uyanış Devreleı ırıde Tercumenın Rolu H Z Ulken (Ahmet Hamdı Tanpınaı dan) Edebıyat Uzenne 1977 s 390 Benford kuralı ile vergi kaçakçılan yakayı ele veriyor. menkalı fızıkçı Frank Benford, tesaduf esen elıne geçırdığı bır kttapta, logantma cetve lındekı her sayının bırle başladığını keşfetmış Neden bır sayısı bu kadar çok kullanılıyordu7 Daha sonrakı yıllarda araştırmalarını bu yone kaydıran fızıkçı, Amenkan beyzbol lıgındekı ıstatıstıklerı, "Reader's Dıgesf'tekı tum sayıları ve elementlerm atom ağırlıklarını mcelemış Yıllar suren çalısma sonunda, tam 20 229 verıyı araştırmış Her uçuncu rakam, gerçekten de bır sayısı ıle başlıyordu Sayılar buyudukçe bır sayısı da azalmaktaydı Benford bu buluşuna, her sayının başlangıç sayısmı hesaplamaya yarayan bır formulu de ılave ettıkten sonra, 1938 yılında yayımlamıstı Formule gore, bır sayısı % 30, ıkı % 18, 9 sayısı ıseancak%4 9oranındakullanılmaktaydı 0zamandanbuyana, "Benfordkuralları"olarak kabul edılen bu formul, hâlâ geçerlılığını korumakta 3131 Amenkan vılayetının nufusu, herhangı bır bılgısayar dıskındekı verılerın sayısı, New York borsasında hergun değışen hısse s netlerının oranı Kısacası sayıların olduğu her yerde Benford'un kuralları ıslemekte Ancak bu formulun ne ışe yaradığı da ayrı bır soruydu, ta kı Amenkalı bılım adamı Mark Nigrini, vergi beyanlarında da aynı kuralın geçerlı olduğunu bulana kadar Vergi beyanlarındaki sayılar Ntgrını bılgısayarda tam 200 000 adet vergi beyanı ıncelemıs Her uç tutann basında bır sayısı var Nıg nnı'nın duşuncesıne gore, vergi beyanında yanlıs tutar belırten vergi kaçakçılan, Benford kuralına uygun sayılar veremezler Bu yuzden bunları bulmak kolay olacaktır Amenkalı bılım adamı bunun uzerıne, Benford kuralı dısına çıkan sayıları ayırt edebılecek, bır yazılım gelıştırdı Sıstem daha doğru sonuçlar elde edebılmek ıçm, ıkıncı sayıyı da kontrol edıyor Program sayesınde bırkaç yıl once, tam yedı tane vergi kaçakçısı tespıt edılmıs Her eksık beyanda, programın alarmı çalısmış Yıne Nıgrını tarafından ıncele Matematikçi Nlgrini nen, Clınton aılesının 16 yıllık vergi beyanında ıse hıçbır hataya rastlanmamıs "Binyılın insanı" anketi üzerine Kırkbeş bın kışının katıldıgı anketın bınncı aşamasında en çok oy alan ılk altı kışının, ıkıncı aşamada sıralanmasında şu sonuç elde edılıyor Willlam Shakespeare, Winston Churchill, William Caxton, Charles Danvrin, Isaac Newton, Oliver Cromwell (Cumhurıyet, 6 Ocak 99) Shakespeare'ın Newton ve Darvvm'den onde gelmesını Profesor Stanley Wells şoyle yorumluyor "Sariatın ınsana ulaşması çok daha kolaydır Eınsteın ya da Darvvın ın neler yaptıgını tam olarak kavrayamayız, ama şıırı hepımız duyabüırız " Şuphesız Shakespeare sadece duygularımıza hıtap eden bır şaır degıl zamanını çok ıyı kavramış bır duşunur Bu nedenle eskımıyor Newton tızıkte ılk buyuk sentezı gerçekleştıren dev bır doga bılımcı, bıyolojıde Dar wın gıbı Bu ıbsının bılıme katkılan ınsanlıgın ortak kulturunun bır parçasıdır Ama VVells'ın dedıgı gıbı bu katkılan "Tam olarak kavrayamıyoruz " Burada ınsanlıgın kendı malına bır ydbancılaşması soz koHUSudur Bu yabancüaşmanın nedenlennı araştırmayı, doga bılımcılerımızın dıkkatıne sunmayı yararlı goruyorum Anketın duşunduıdugu başka bır konu Ingılız toplumunun şanslılıgı Fızıkte ıkıncı buyuk sentezı yıne bır Ingılız James Clerk Maxwell Newton'dan ıkı yuzyıl sonra ger çekleşürır Francis Bacon (1561 1526), Thomas Hobbes (1588 1679) ve John Locke (1637 1674) maddesı Ingüız felsefesını kurarlarken, Cromwell ılk parlamentoyu 1648'de gerçekleştırıyordu Bılım felsefe ve demokrası bırlıkte ortaya çıkıyor Bu durumu da felsefesız aydınlanmacılarımızın dıkkatıne sunmayı yararlı goruyorum Burhan C. Unal Emeklı ogretmen Pekı Benford kuralları gunun bırınde çozulurse ne olacak7 Nıgrını'ye gore bu çok zor bır olasılık, her ne kadar eksık veya yanlıs vergi beyanlarında, ılk rakamlarda bır sayısı yeterınce kullanılsa bıle, ıkıncı rakamın çozulebılmesı o kadar kolay değıl Benford testınm en avantajlı ozellığı otomatıze edılebılır olması Vergi beyanları ınsanlar tarafından kontrol edıldığınde, yalnızca kısıtlı ornekler ıncelenebılır Oysa bılgısayarlar, aynı anda buyuk lıstelen gozden geçırebılıyorlar Lıstelerde herhangı bır duzensızlık ortaya çıktığında, bu bolumler ıncelenmeye alınıyor Amenkan eyaletlerındekı vergi daırelerı, Nıgrını'nın software programını kullanmaya basladılar Bunlann arasında Calıfornıa ve Delaware de var Program ayrıca Texaco ve Phıllıp Morrıs gıbı buyuk şırketler tarafından uygulanmaya kondu Almanya'da, Schıtag Erns & Voung ıktısat kurulusunda kullanılmakta olan Softvvare sayesınde, bugune kadar çok sayıda transaksıyon hataları saptanabıldı Boylece bırçok alanda bır sayısının "kerametı" açıklığa kavusmuş oldu Ama bazı matematıkçıler, bu konuya yıne de suphelı bakıyorlar Onlara gore, olasılık kuralındakı sayılar, aslın da bırbırının aynılan Cetveldekı sayılar, duzenlı olarak sıfırdan sonsuza dek devam etmekte Tutarlann dağıhmı neden bu duzende değıP Bu cetveldekı bır sayısının ıkıye olan uzaklığı, beş ve altı sayısından daha uzak değıl Oysa sayılan, olçulen ve tartılan nesnelerde, bınn yanındakı ıkı sayısı pekâlâ daha az olasılık olarak karşımıza çıkabılır Bu olasılığı onlemek ıçm, eldekı sayı ıkıye katlanabılır Ama beş sayısının altı olabılmesı ıçm, eksık olan yalnızca I/S'tır Nıgrını bu sorunu, Alman borsa endeksınden ornekler vererek açıklamaya çalışıyor 1000 puanlık bır hıssenın 2000'e ulaşması ıçm, bu sayının ıkıye katlanması gerekıyor Ancak bu asamaya gelene kadar, bır sayısı bır sure kullanılmaya ve bu sure ıçınde lıstelerde gorunmeye devam edecektır Oysa, 5000 puanlık bır hıssenın 6000'e ulaşması ıçm, değerlerde ancak % 20'lık bır artısın olması gerekıyor Yanı burada kullanılacak olan 5 sayısının oranı, bır oncekı ornektekı bır sayısına gore daha dusuktur 9000'den 10000'e kadar olan mesafede kullanılan dokuz sayısında ıse, bu oran daha da duşer Ama bundan sonra bır sayısı tekrar on plana çıkar ve endeks 20000'e katlanana dek, lıstelerde gorunmeye devam eder Benford kuralı, değısken olmayan değerler ıçm de geçerlıdır Orneğın su havzalarının yuz olçumlennde Bunlar hangı olçu bırımıyle olçulurse olçulsun (metrekare, mılkare veya hektar), değerlerde bır sayısı genel olarake onde çıkmakta Bu tur sonuçlar, araştırmacılan uzun sure meşgul etmıştı Dunyadakı su havzaları ıncelendığınde bu bılmece de çozuldu Fızıkçı Don Lemnos, 1986 yılında yayımladığı bır raporda, bılım adamlarmın, sımdıye dek gozden kaçırdıklan bır olayı ele aldı Dunyadakı, kuçuk su bırıkmtılerının sayısı, gollerden, gollerınkı ıse okyanuslardan daha fazladır Dolayısıyla 10 hektar ve 20 hektar arasında değışen su bırıkmtılerının sayısı, 20 ıle 30 hektar arasında değışenlerden daha çoktur Veya 100 hektar ve 200 hektar arasında değışenlerın sayısı, 200 ıle 300 hektar arasında değışenlerden daha fazladır vb Bu ve buna benzer araştırmalar sonucunda, Benford'un kuralı bır dunya formulu halıne geldı Sonuçta dunya uzennde, kayadan çok çakıltaşı bulunmakta ve genelde kuçuk varlıklar her zaman buyuklerden daha fazla Ama bunun neden boyle olduğu da tabıı kı ayrı bır soru Nılgun Ozbasaran Dede Kaynak Spıegel 634/16