Catalog

ÇEKİ R D EK F İ Z İ 6 İ BİLİM KÜLTÜR Füzyon umudu Baştarafı 12 Sayfada enerjı alarak gerçekleştırdığını beyan edenler vardır Bu deneyı başka başka yerlerde tekrar edıp, hıçbır şey goremedıklennı beyan edenler de vardır Soğuk fuzyon yaklaşımı, lyi bir denemedır Guzel bır yaklaşımdır Olması ve ıstenılen duzeyde olması, paladyum krıstal kafesının döteryum atomlarını, hangı yoğunlukta tutacağına bağlıdır Bu açıdan bakılınca da, bırden "mantık dışı" gorunmemektedır Ne var kı, galıba kafes ıçınde oluşan doteryum yoğunluğu "beklentının" tersıne, olması gerekene oranla lyıce duşuk duzeyde kalmaktadır Soğıfk fuzyonun da galıba bır tek "soğuk" kısmı gerçekleşmektedır Soğuk fuzyon, keşke olabılse Bırçok şeyın çehresı, kısa zamanda hızla değışebılırdı Ama bugunku durum, farklı gorunuyor Genelde fuzyona bağlanan umutlar, yazık kı, meyve vermemış bulunuyor Uzayda amaç kargaşası İşbirliği dönemi, uzay çalışmalarında savurganlığın bırakılmasını ve ortak projelere yönelmeyi zorunlu kılıyor. Vehbi Belgil merıka'nın Apollo projesını ızleyen projelerının bırıncısı "SkyLab" (Gok Laboratuvarı), ıkıncısı Shuttle (Mekık) oldu Gök Laboratuvarı'nın uç gorevınden bırıncısı, Guneş'ı ıncelemek (175 000 resım çektı), ıkıncısı Dunyamızın çevre koşullarını ıncelemek, uçuncusu, çekımsızlığın uzayda uretılen maddeler uzerındekı etkılerını anlamak, yıne çekımsızlığın uzun surede ınsan vucudu uzenndekı etkılerını gormek ıdı Uzaya once laboratuvar gonderıldı, sonra her bırı uçer kışılık uç ekıp ayrı tarıhlerde araçla kenetlenerek çalıştı (Son ekıbın 84 gunluk çalışması sırasında astronotların boyları 3'er santım uzadı) Laboratuvar, Guneş'te 11 yılda bır gorulen patlamalar yuzunden suresınden önce, ınsanlara korkulu dakıkalar yaşatarak Avuslralya'nın ıssız bır bölgesıne duşup parçalandı A Sonuç 1970'lerın sonundan bakıldığında özellıkle 1973'tekı ılk petrol şoku uzantısında, ruzgâr guneş gıbı, hıdrojen gıbı, jeotermal enerjı gıbı bırçok "alışılmamış enerjı" kaynağına bel bağlanırken, fuzyonla ılgılı beklentıler de doruğa çıkıyordu Konuyla çok haşırneşır bılım adamlarının tahmınlerıne gore, fuzyon reaksıyonunun, çeşıtlı seçenekler bazındakı olurluğu 1985'e kalmadan ortaya konulabılecektı Tek mesele, araştırma tahsısatlarının yetmemesıydı Gerek ABD, gerek Sovyetler Bırlığı ve hatta Batı Avrupa ve Japonya'da, genel kanı bu yöndeydı O gunden bugune, manyetık tutuklama alanında olsun, lazerle yaklaşım alanında olsun, hatta burada anmadığımız ötekı yaklaşımlar çerçevesınde olsun, fuzyonun bılımsel olurluğuna yonelık çok kayda değer adımlar atılmıştır Ama ıstenen noktaya henuz ulaşılabılmış değıldır Dunya bılım kamuoyu soğuk fuzyona ışte bu sebeple, önemlı ölçude umutlar bağlamıştır Fuzyon olurluğu gösterılebılse, daha sonra prototıp fuzyon reaktörune çalışılacaktır Ondan sonra da, fuzyon reaktörunun ekonomık olurluğunun sağlanması aşamasına gelınebılecektır 1970'lerın ıkıncı yarısından bakıldığında, söz konusu uğraş, 1990'lara kadar tamamlanmış olacaktı Hıç de oyle olmadı Bılım adamının "lyımser beklentısı", ne yazık kı yanılmış oluyor Yıldızların, tum kaınatın, guneşımızın en temel tepkımesını, nukleer fuzyonu ınsanoğlu, bundan onlarla yıl evvel, hıdrojen bombasıyla, tuyler urpertıcı şekılde gezegenımızde sağlamayı başarmıştır Ama bu reaksıyonu, kontrollu olarak hâlâ başaramamış olmaktadır Bu, dun böyleydı, galıba bugun de böyle En kotusu galıba fuzyona açılmış gtbı gorunen "kolay yol" dılerız yanılıyoruzdur şımdılık.kapanacak Fuzyon şışede değıl Yıne, koca koca TOKAMAKLAR'da Yuz mılyonlarca dereceiık cehennem sıcaklıklarında Ya da, yanında James Bond fılmlerındekı göruntulerın kuçumencık kaldığı lazer optık laboratuvarlarında, "megatonluk" ataletlı sıkışmalarla, çalışılmaya devam edılecektır Yarınlarda, yeryuzunde fuzyona kestırmeden ulaşamasak bıle, kaldırıp başımızı mılyarlarca yıldıza bakarak, onu seyretme olanağımız lyı kı her daım mevcut bulunmaktadır LJ Mekiklerin maceraları Mekık projesının baş amacı uzay yolculuklarının masraflarını en aza ındırmektı Aynı aracı 5060 kez kullanmakla olurdu bu Oncekı uçuşlarda, örneğın 110 metre yukseklıktekı bır aracın 64 metresı ya uzaydan Dunya'ya duşerken yanıp kul oluyor veya okyanusun derınlıklerıne gıdıyordu Gerı kalan 50 kusur metrehk kısmının pek az kısmı donuyordu Bu, Ankara'ya her gıdış ıçın yenı bır araba almak, ışı bıten arabayı orada bırakmak gıbı bır şey oluyordu Şımdı yapılmak ıstenen, Ankara'ya bırçok kez gıdıp dönecek araçlar hazırlamaktı Oyle de yapıldı Bunlara, sırası ıle Columbıa, Challanger, Dıscovery ve Atlantıs adları verıldı Ancak bunlar, astronotları uzaya goturup bırakma ve sonra gerı getırme ıçın çok buyuk, ağır yuk lerı (orneğın uzayda kurulacak ıstasyonun havalelı parçalarını göturmek ıçın) çok kuçuktu Her aracın yılda 60 uçuş yapması ıse çok su goturuyordu Sonsuz eleştırılere hedef olan Mekıklere, halk, "tuğla harmanı" adını takmıştı (Atmosfere gıren mekığın yanmasını onleyecek ateş tuğlaları yuzunden ) Fakat Challenger'ın 28 Ocak 1986'da 7 uzay adamı ıle bırlıkte kalkıştan 73 sanıye sonra parçalanması, Amerıka'nın uzay ışlerı ıle bırlıkte mekık çalışmalarını da noktaladı ce bır amaç çızılmesı gerektığı uzerınde duruyor Bunlara göre Kenned/, NASA'ya bıllur berraklığında bır amaç gostermışiı Bunu butun Amerıka desteklemış ve amaç, zamanından ıkı yıl önce gerçekleştırılmıştı Bugun boyle bır amaç belırlenebılır m ı 7 Bence hayır Ikıncı Dunya Savaşı'nın buyuk galıbı Amerika, ılk Sputnık'ın başarısı karşısında ezılmış yıkılmış, canının derdıne duşmuştu Ne yapıp yapıp eskı prestıjının daha da fazlasını yaparak şefefını kurtarmalı ıdı Bu da Ay'a ayak basmakla olabılırdı Amerıka'nın korkusu, Rus'un uzaydan bomba atom bombası yağdırması ıdı Işte bunu onlemek ıçın Sam Amca kesenın ağzını açtı, dışını tırnağına takarak amacına ulaştı Ama bugun uluslararası ılışkıler boyle savaşa dönuk bır amacı baltalıyor AmerıkanRus ılışkılerı "glasnost" ıle soğuk savaş ılışkısınden, ışbırlığı ıhşkısıne çevnldı Ama bırçok kımse bundan rahatsız Yıne soğuk savaş ruzgârları essın ıstıyor O zaman amaç çızmek kolaylaşıyor Devlet adamları, butun dunyada, hep savaş amacına gore koşullandırılmış Bunsuz bır şey duşunemıyorlar Bu yuzden de yenı bır amaç çızemıyor Sam Amca llla savaş tehlikesi olacak kı kesenın ağzı yıne açılabılsın hedef Ay'da tesisler kurulması olmalıdır Bundan başka Dunya ıle Ay arasında bır ıs tasyon kurulmalıdır Bu ıstasyon Mars'a ve Mars ıle Jupıter arasındakı Asteroıtler Bol gesı'ne, guneş kumesının uzak gezegenlerı ıle onların uydularına yapılacak gezıler ıçın atlama tahtası olmalıdır Tabıı bu arada Evren'ın derlnliklerı ıncelenmelıdır Bu arada Dunyamızın hastalıklarına çareler araştırılmalıdır Evet dunyamız çevre sorupu ıle karşı kârşıyadır Sanayı atıkları, asıt yağmurları, tukenen doğal kaynakların yerıne yenılerının bulunmaması, turlerın tukenışı ozon tabakası yırtığının yamanması, nukleer dene melerın sonlandırılması gıbı Açlık, susuzluk da bunlara eklenılebılır Bırçoklarına gore çevre sorunları, nufus artışının sonucudur Bunlara gore artış durdurulmalı, gerı çekılmelıdır Pekı, ama bu nasıl olacak' Malthus'un ongorduğu gıbı dunya savaşları çıkararak mı? Oysa dunyamızı kırletenler Afrıka'nın, Asya'nın, Guney Amerıka'nın paresızlerı değıl Avrupalılar, Amerıkalılar, Japonlardır Bır Amerıkalının bır gunde yarattığı kırlılığı, orneğın bır Turk, bır yılda yaratamıyor Avrupalı, Japon ıçın de oyle Yetmışlı yılların uluslararası en buyuk sorunu "Deniz Hukuku Konferansı" ıdı Bun da amaç, denız dıbı zengınlıklennın "butun insanlığın hayrına işletilmesi" ıdı Çok sukur gerçekleştırılemedı Gerçekleştırılse ıdı çevre o zaman daha da kırlenecektı Dıp zen gınlıklerını yıne devler ışletecektı Sız o zaman gorursunuz asıl kırlılığı İşbirliği dönemi Bugun her olay, insanlığın ışbırhğıne gıt mesıne doğru ıtıyor bızı Deniz klrlillği, hava kirlilıği, ozon yırtılması, turlerin tukenişi (hayvan ve bıtkı), susuzluk, açlık gıbı şeyler bır ulusun kendı çabaları ıle ortadan kaldırılamaz Baltık'ı Tuna'yı, Akdenız ı, ok yanusları bır tek devlet kırletmıyor O halde çozum de bır tek devletın ışı değıl Çernobıl olayı bızı hâlâ uğraştırıyor Bunda bızım hıç rolumuz olmadı, ama ışın ceremesını bız çek tık Sovyetler Bırlığı yaptığı zararı tazmın etmelıdır Kırlılık ıcın "dunya çevre mahkemelerı kurulmalıdır Bunların savcıları, uluslarara sı yargıçları, araştırma ektplerı olmalıdır Şimdi ne olacak? Oysa, mekık nasıl goklereçıkarılmıştı hatırlarız Hem adam, hem yuk taşıyacak, hem araştırmalar yapacak, hem bır tur uzay ıstasyonu olacaktı Gunaşırı bır gezı Uzay artık komşu kapısı olacaktı Işını bıtıren mekıkler planör uçakları gıbı sessız sessız gerı geleceklerdı Şımdı Başkan Bush'la bırlıkte seçılen Başkan Yardımcısı Dan uuayle'ın yönetımındekı Ulusal Uzay Konseyı nden bazı uyeler, Ay'a donulmesını, sonra Mars'a gıdılmesını, Dunya ıle Ay arasında, uzayda sureklı bır ıstasyon kurulmasını onerıyorlar Havacılık ve Uzay Daıresı (NASA) "Özgurluk Uzay İstasyonu" adlı bır planı gerçekleştırmeye hazırlanıyor (32 mılyar dolara) Bunun da mekık gıbı özellıklerı saymakla bıtırılemıyor Ama Amerıkan basını, yapılacakları kuşku ıle karşılıyor ve her şeyden on Uzayda da işbirliği Bugun her ulus, kendı uzay araştırmalarını kendı yapıyor Bu da buyuk savurganlık değıl m ı ' Her devlet, Amerıka'yı yenıden keşfe çalışıyoı Neden? Çunku her şey, olası bır savaşa göre ayarlanmış Savaş savaş savaş Amaç hep bu Uzayda ışbırlığının ilk örneğlni Avrupa verdl. Sovyetler, uydu larının astronotlarını uzaya çıkardılar Yıne Sovyetler, Mars ıçın uluslararası ışbırlığını kabul ettı Iş nıye yaygınlaştırılmasın'? EUREKA dıye bır proje vardı, anımsar mısınız' Yenı Buluşlarda Tek Gudum Ajansı Buluşçuların Amerıka'yı yenıden keşfetmeye çalışarak savurganlık yapmalarını onlemek ıçın kurulmuştu Bız de katılmıştık buna Guzel ornekler değıl mı bunlar? U Yeni amaçlar Oysa Amerıka'nın Ay seruvenı goz boyamak ıçın yapılmamış, uydumuzun ışletmeye açılması, onun zengınlıklennın kullanılması ıçın de gerçekleştırılmıştı Bu nedenle, ilk 13