Catalog

Ç E K İ R D E K F İ Z İ Ğ İ Füzyon umudu şişede değil, yine koca tokamaklarda Sanırız, kolay füzyon yolu kapanmış görünüyor. umutlar yine sıcak füzyonda... Yüz milyonlarca derecelik cehennem sıcaklıklarında eçen hattakı yazımızda deyım uygunsa "kaba kuvvetle" (uzyon gerçekleştırme yontemlerınden bahsettık Bırbırlerını olağanda ıten çekırdeklerı, kaynaşma noktasına yaklaştırmak uzere, bunların arkalarından bır bakıma, "tekmetokat" ıtmek, yuzmılyonlarca derece sıcaklıklara, taşımak gerekmekteydı Acaba daha "pırıltılı" bır yol bulmak, mumkun değıl mıydi? Fazla olarak onca masrafa, onca bılımsel teknık ve teknolöjık çabaya rağmen, fuzyonun bılımsel olurluğu,"kaba kuvvetle" hâlâ bır turlu sağlanamamaktaydı Sorumuzun bır cevabı, aslında daha hıdrojen bombasının gun ışığına çıktığı yıllarda Berkley'dekı Kalıfornıya Unıversıtesı'nden, gelmekteydı bıle Müomolekul Fuzyonu.. Prof. D.r. Tolga Yarman Nükleer Mühendis G llk Soğuk Füzyon: Müomolekül çekirdeklerin kaynaşması Muon elektrondan yuvarlak 200 defa daha ağır ve negatıt yuklu bır parçacık Protonla, tıpkı hıdrojen atomu benzerı, bırleşerek, "muoatomu" oluşturabılıyor Hıdrojen atomunda, proton etrafından elektron var Muoatomda ıse, proton etrafında muon bulunuyor Hıdrojen atomunda etektronun protona olan uzaklığı, elektronun kutlesı ıle ters orantılıdır Kutle bır şekılde buyurse, söz konusu uzaklık kısalır Işte muoatomda, tam boyleolmaktadır Muon elektrona oranla yuvarlak 200 defa daha ağır olduğundan, muoatomu da muon protona, hıdrojendekı elektronun protona olduğundan 200 defa daha yakın olmaktadır Hıdrojen atomunda elektronun protona gore yorunge yarıçapı, santımetrenın yuz mıl yonda bırı kadar olmaktaydı Muoatomda bu mesafe, ışte 200 defa daha da kısa olmak tadır Ikı tane hıdrojen atomu, elektronları ortaklaşa kullanarak, bır hıdrojen molekulu meydana getırırler Tipkı bunun gıbı, ıkı muoatom, muonları ortaklaşa kullanarak, bır muomolekul oluştururlar Muonlar protonlara hıdrojen molekulunde elektronların protonlara olduğundan, ışte 200 defa daha yakın durmaktadırlar Protonlar, bırbırlerıne bu munasebetle o kadar yaklaşmış olmaktadırlar kı, sonuçta aralarındakı ıtme engelının otesıne geçebılmekte, kapışıp kaynaşabılmektedırler Gerçekte burada da tam olarak muoatomlar değıl, yanı, çekırdeklerde protonlar değıl, daha kolay kaynaşacakları ıçın, döteryumla trıtyum çekırdeklerıne başvurulmaktadır (Doteryumda, protonun yanında bır notron, trıtyumun yanında ıse ıkı notrun, bulunduğunu anımsayabılırız) Tabıı burada, ıkı sorun var Bırıncısı, muonlar doğada mevcut değıller ve parçacık hızlandırıcılarında uretılmek durumundalar Ikıncısı ve daha onemlısı ıse, muonlar radıoaktıf parçacıklar Sanıyenın mılyonda ıkısı gıbı çok kısa zamanda bozunup, fuzyon ıtıbarıyle ustlenmış olacaklan ışlevı, terk edıverıyorlar Çok pırıltılı, bır yaklaşımla karşı karşıya olmamızla bırlıkte burada da karşımıza, oncekı sorun çıkmaktadır Füzyon koşullarını sağlamak ıçın O arada muomolekullerı, muonların uretımınden başlayarak meyd&na getırmek uzere sarf ettığımız enerjı, muomolekul çekırdeklerının kaynaşmasında sağladığımız enerjıden, yine fazlaya gelmektedır Bu sebepten dolayı, muomolekuller aracılığıyla fuzyon, bugun ıçın olurluk noktasında bulunamamaktadır Muomolekul çekırdeklerının kaynaşmasında, bunlara oncekı örneklerde olduğu gıbı, yuksek enerjıler vermek gerekmemektedır Dığer bır deyışle, füzyon koşulunu sağlamak uzere yuz milyonlarca derece sıcaklığa çıkmak, burada şart değıldır Bu nedenle de muomolekul çekırdeklerının kaynaşmasına,' soğuk füzyon" adı verılmıştır Dığer bır deyışle soğuk füzyon deyımı, gunumuzden neredeyse yuvarlak 35 yıl once de mevcuttur Geçenlerde gundeme gelen soğuk fuzyon, şu var kı, muomolekul çekırdeklerının kaynaşmasından daha değışık bır karakter arz etmektedır Ashnda basına, radyotelevızyona yansımış guncel soğuk fuzyon yaklaşımı da, fevkalade pırıltılı bır yaklaşımdır Nedır kı maalesef guncel soğuk fuzyonun soğuk kısmı, gerçekleşmış Fuzyon kısmı galıba, pek olmamıştır Şımdı bıraz, guncel soğuk fuzyona, bakalım Pla'zma fızığının gözde araçlarından Tokamak çekırdek kaynaşmasının başlıca umudu durumuna met Bu sıcaklıkta çalışma guçluğu Hepsı hepsı "Paladyum krlstallne. hapsedllip, kaynaştırılabılecek doteryum" temalı yaklaşım yanında, bır anda havaya savruluverılecek gıbı görunmektedır Tabıı, bır koşulla Paladyum krıstal kafesıne hapsolacak doteryum atom çekırdeklerının, yeterlı Sayıda fuzyon sağlamaları Aslında bunun böyle olup olmayacağını anlamak, doğrusu çok kolaydır Hanı neredeyse orta okul fızık bılgısi amaç ıçın yeterlıdır Suyun değıl de, ağır suyun elektrolızı, meseleyı çözebılecektır Ağır suyun ıçınden elektrık geçırılırse, doteryum lyonları suya daldırılmış negatıf yuklu elektrık çubuğuna doğru koşarlar ve burada, "doteryum atomları" oluştururlar Işte bu çubuk, bır paladyum çubuğu olursa, ustune gelen doteryum lyonlarını atomlaştırıp, depolayabılecektır Depolanmış doteryum atom çekırdeklerıyse koklaşıp encamında kaynaşabıleceklerdır Ustunde son olarak haftalarca, aylarca konuşulan olay, "soğuk fuzyon" daha doğrusu "soğuk bır şeyler" ışte budur Burada bır defa, doteryum çekırdeklerını arkalarından, aralarındakı ıtme kuvvetını yenmek uzere, çok yuksek sıcaklıklarda ıtmek yerıne, bunları bır paladyum krıstal kafesınde 'tuzağa" duşurerek, bırbırlerıne haylı yakın getırmek, bu yolla da kaynaşmalarını ongormek duşuncesı, çok şıktır Fazla olarak kaynaşması beklenen çekirdeklerin, kaynaşma yönundekı devınımlerı surecınde, mekânda tutuklanmaları, problemı de böyle bır ışlevı krıstal kafesının edınmesı suretıyle çozulmuş olmaktadır Dığer taraftan, ustelık, eldekı örnekte, kaynaşacak çekirdeklerin, krıstal kafesınden tutuklanma surelerıyle ılgılı olarak, bır sınır da pratıkçe soz konusu değıldır Boyle olunca, az once dıle getırdığımız, Lawson Kısıtı'ndakı tutuklanma suresı T uzayacak Kısıtın sağlanması boylelıkle kolaylaşacaktır Bu olgu bır bakımaT muomolekul çekırdeklerının fuzyonu açısından da, geçerlıdır Şu var kı orada, muonların radyoaktıf bozunumlarıyla, "ökuz ölmekte, ortaklık bozulmaktadır" Kısaca, soğuk fuzyonu tasarlayanların yaklaşımları, bırçok açıdan haylı pırıltılıdır Bılhassa paladyum krıstal kafesınde ,bır de doteryum çekırdeklerı yoğunluğu yeterlı duzeye ulaştırılabılse Soğuk fuzyon bırden, ortaya atıldığı şeklıyle, "kolay" bır enerjı kaynağına dönuşebılecektır Güncel soğuk füzyon Paladyum knstalı, oteden berı bır "hldrojen deposu" olarak bılınmektedır Başka bır deyışle paladyum krıstal kafesı, olağanda gorulduğunden daha çok sayıda hıdrojen atomunu bağlamakta, hapsetmektedır Böyle olduğu ıçın, paladyum krıstal kafesı doteryum atomlarını, nıspeten kolaylıkla ve olağanda beklenenden daha fazla sayıda bağlayabılecektır Doteryum atomları paladyum krıstal kafesıne, tıpış tıpış dolarlarsa, o zaman bırbırlerıne çok yakın gelebılecekler Doteryum atom çekırdeklerı de bu munasebetle bırbırlerıne, gayet yakın sokuluverecekler Işte bu sırada, aralarındakı ıtme kuvvetını de yenmış olarak, pekala kaynaşmış olabıleceklerdır Beklentı budur ve gerçekten ılk bakışta "dâhıyanedır" Koca koca manyetık TOKAMAKLAR ya da ALCATORLAR Manyetık aynalar Dehşetengız, lazerlı fuzyon aygıtlan Mılyarlarca dolarlık harcama Onca bılımsel emek, teknık çaba, teknolöjık zorluk Yuzmılyonlarca derece sıcaklığa çıkmadakı zah Duşuncenın mımarları, açıkladığımız çerçevedekı bulgularını dıle getırınce, bılım dunyasının ılk tepkısı bır bakıma "gozu kapalı ınanmak" olmuş, "oldu"nun, "nasıl"ına dönuk kuramlar, harıl harıl çalışılmaya koyulmuştur Ikı saygın, bılım adamının, bulgu ve beyanlarını ılk elde sorgulama konusu yapmak, pek kımsenın aklına gelmemiştır Fazla olarak bırıkı yerde, tekrar edılen deneye ılışkın, "olumlu sonuç alındığına" daır beyanlar, hepımızı, "olayın olup olmadığını" değıl, "nasıl olduğunu" duşunmeye sevk etmıştır Son olarak "hazretı", bızım ulkemızde deneysel olarak görenler de olmuştur Ancak dunyanın bırçok saygın yerınde yapılan soğuk fuzyon deneylerı, sonuçsuz kalmış olmaktadır Şurası da ozenle kaydedılmelıdır kı, soğuk fuzyon yaklaşımında sorun, yalnızca fuzyon ortamını hazırlamak ıçın sağlanan enerjının tamamı ya da fazlasının, fuzyon yoluyla gerı alınamaması olayı değıldır Esas sorun, bu yolla herhangı bır kaynaşmanın hakıkaten,' temın edılıp edılmeyeceğı olmaktadır Dığer bır deyışle, bırakalım bılımsel olurluğu, yanı verılen enerjı kadar enerjının fuzyon yoluyla gerı alınıp alınmadığını Mesele, bugun ıçın maalesef, soğuk fuzyonun gerçekleştığıne daır beyanların, doğru ve objektıf olup olmadığına kadar dayanmış bulunmaktadır Çoğumuz hıçbır şey görmedığımıze ve yalnızca fıkrı planda duşunmekle sınırlı olduğumuza gore, bugun ıçın söyleyeceğımız şundan ıbarettır Soğuk fuzyonu. hem de bılımsel olurluğun Soğuk füzyon: Sahiden oldu mu? Devamı 13. Sayfada 12