Katalog

7 HAZİRAN 2021 2 BİRÇOK KONUDA TÜRKİYE, ÜLKEDEKİ ARAP DİYASPORASINI ETKİ ARACI OLARAK KULLANIYOR İstanbul, parçalanmış Arap dünyasının aynası Bugün Türkiye, büyük bir çoğunluğu Osmanlı’nın eski başkentinde için de önemli bir çekim merkezi. Brüksel’de yaşayan genç KILLIAN COGAN* yaşayan birkaç yüz bin Iraklıya, otuz binden fazla Mısırlıya, on matematik öğrencisi Yasmine G. tek bir şeyin hayalini kuruyor: binlerce Libyalı, Yemenli, Filistinli, Cezayirli, Faslı ve Tunusluya İstanbul’da yaşamak. Faslı ve Belçikalı olan 22 yaşındaki genç, Baştarafı 1. sayfada ev sahipliği yapıyor. Muhalifler, mülteciler ve göçmenler, burada şu an için Türkçe dilbilgisi kitapları toplayıp diplomasını alır yazarlar, öğrenciler ve turistlerle iç içe geçmiş durumda. Aix- almaz denemek için bir yıllığına İstanbul’a gidecek. Belçika’da 018 yılında Suudi muhalif Cemal en Provence’taki Science Po’da doktora öğrencisi olan Nouran Müslüman olmak hâlâ iyi karşılanmıyorsa da “Batılı yönünü 2 Kaşıkçı, İstanbul’daki Suudi Ara- Gad, “Arap ulusların bu kadar temsil şansı bulduğu dünyadaki tek inkâr” edemeyeceğini söylüyor. “İnsanların yargıların ağırlığıyla bistan Konsolosluğu’na yaptığı ziyaret sı- rasında, Veliaht Prens Muhammed bin yerin İstanbul olduğuna” vurgu yapıyor... ufalandığı” ailesinin ülkesinin aksine, onun için Türkiye İslam ve Selman’ın adamları tarafından parampar- Türkiye’nin büyükşehri İstanbul, Mağrip kökenli Avrupalılar modernite arasında ideal bir denge sunuyor. ça edilerek öldürüldü. Ailesi Osmanlı kö- kenli olan deneyimli gazeteci, 2017 yılın- romanın yazarı Ahmet Saadawi, doğdu- dan beri ABD’de sürgün hayatı yaşıyor ğu Irak topraklarını hiçbir zaman terk et- olsa da bir daire satın aldığı İstanbul’a mek istemedi. 2019 yılında başkentte pat- düzenli olarak seyahat ediyordu. Yayın- lak veren ayaklanma hareketine katıldık- cı, kendisinin “eski bir arkadaşı olduğu- tan sonra, mücadele yürüten birçok mes- nu” ve “sık sık kitapçısına geldiğini” an- lektaşı Şii milisler tarafından öldürüldü latıyor. Tıpkı Kaşıkçı gibi El-Kudeymi de ya da tutuklandı. Bir gün hükümete ya- “siyasi bir skandal hakkında yazı yazdı- kın bir kaynaktan kendisinin “listedeki bir ğı” için Suudi Arabistan’daki yönetim ta- sonraki isim” olduğunu öğrendi ve böyle- rafından takip ediliyor. Ülkeden çıkışı ya- ce kısa süreli bir sığınak olarak Türkiye’ye saklanmış olan eşini ve çocuklarını üç yöneldi. Iraklı romancı, kaderci bir ton- yıldır göremiyor. Suudi Arabistan’ın öte- da şikâyetlerini şöyle dile getiriyor: “Batı sinde, Kuveyt’e, Ürdün’e ve Mısır’a da Iraklılara kapalı. Lübnan bize vize veriyor girişi yasaklanmış. olsa da Irak’taki milislerle işbirliği yapan Hizbullahçılarla dolup taşmış durumda!” İhvan’a destek Marmara Denizi’nin kıyısındaki bir kafede Batı’nın gözünde otokratikleşen Recep kaygılı olduğunu ve daha güvenli ülkelere Tayyip Erdoğan Türkiye’sinin, Arap ül- ulaşmayı umduğunu söylüyor. İstanbul’da kelerinden çıkan birçok kişi için bir öz- kaldıkça istihbarattan uzaklaşmış sayıl- gürlük limanı olması açıkça bir çelişki maz. “Irak hükümetinden birçok ismin teşkil ediyor. Türkiye’deki insan hakla- İstanbul’da evleri var ve sık sık buraya se- rı ihlalleri ya da gazetecilere yapılan bas- yahate geldiklerini biliyorum. Türkler ka- kı konusu açıldığında muhataplarımı- pılarını herkese açıyorlar. Eğer isterlerse zın hepsi cevabı veriyor: Onlar için Tür- milisler beni kolaylıkla bulabilirler...” kiye’deki hükümetin iç meselelerine ka- rışmak söz konusu değil. Reis konusunda Gayrimenkul, pasaport... minnet duygusu daha ağır basıyor. AKP, 2018’de yürürlüğe giren bir yasa saye- Arap dünyasında 2011 yılından itibaren sinde 250 bin dolardan fazla değeri olan baş gösteren halk ayaklanmalarında dev- taşınmaz mallara sahip herkes bir Türk rimcilerden yana konum aldı. Sonrasın- pasaportu alabilir. Türkiye’nin 2019 yı- da gözden düşecek olan eski Dışişleri Ba- lındaki gayrimenkul yatırımcıları arasın- kanı Ahmet Davutoğlu’nun himayesi al- da birinci, 2020’de ise İranlılardan son- tında Türkiye, eski imparatorluk alanına ra ikinci sırada olan Iraklılar açısından bu yatırım yapmayı tercih etti ve başta Müs- da utangaç bir yakınlaşma gözlemleniyor. ur, İstanbul menşeli birçok televizyon ka- Aktay, İstanbul’daki Arap çevreleri ve hü- oldukça avantajlı bir durum. Bu iki güru- lüman Kardeşler’in farklı kolları olmak Diplomatik ilişkilere geri dönme perspek- nalının sahibi. Kasım ayında yaptığı açık- kümet arasında aracılık rolünü üstleniyor. hun da ötesinde gayrimenkul talebi Kör- üzere muhalif hareketlere olan desteğini tifinde olan Kahire, Ankara ve Doha’dan lamada “Türk devletinin kendi toprakla- fez ülkelerinden ya da başka yerlerden ge- açıkça ortaya koydu. kendisine karşı yapılan medyatik eleştiri- rında yaşayan Arapların işlerine karışmı- ‘Batı’daki aşağılama yok’ len servet sahibi Arap müşteriler için can- Halk hareketlerinin başarısızlığa uğra- lere son verilmesi ve her iki ülkede bulu- yor olması” üzerinde duruyordu. Fakat Londra’da kurulan ve panarabizm çizgi- lılığını koruyor. Gayrimenkul ve tıp tu- ması ve mevcut despot rejimlerin güç ka- nan Müslüman Kardeşler kadrolarının ia- devam eden süreç içersinde Ankara’nın, sinde yayınlar yapan El-Hivar isimli tele- rizmiyle birlikte İstanbul, birazcık Türkçe zanmasıyla Müslüman Kardeşler kendi- de edilmesi yönünde taleplerde bulunu- kendisinin medya programlarına mü- vizyon kanalı, birkaç yıl önce İstanbul’da bilerek aracılık yapmanın ve böylece yük- lerine sığınak olan İstanbul’a yöneldiler. yor. Tıpkı Katar gibi Türkiye de bu tür sı- dahale ettiğini kabul etti. Kısa bir süre bürosunu açtı. Bu kanalda sunucu olarak sek meblağlarda komisyon alarak para ka- Mısırlı İhvancıların (kardeşlerin) maruz nır dışı etme taleplerini reddetmekle kal- Beyrut’ta ikamet eden Nour, beş yıl önce çalışan Filistinli ve Ürdünlü Esraa Shaikh zanmanın mümkün hale geldiği bir Uzak kaldığı sonu gelmez baskılara sebep olan mıyor, Mısırlı mültecilerin bir kısmına va- harikalar diyarı İstanbul’a yerleşti. sorularımızı şöyle yanıtlıyor: “Türklerle Batı’ya dönüştü. Boynunda altın bir zin- Temmuz 2013’teki Mareşal Abdülfettah tandaşlık da veriyor. Bununla birlikte, ge- Mısır ve Türkiye arasındaki buzların pek çok ortak yönümüz var. Eğer bu ka- cir takan 32 yaşındaki Cezayirli Amir Z. Sisi’nin yaptığı darbenin ardından, hare- çen mart ayında durumun yatışması yö- erimesine paralel olarak Ankara, Riyad’la dar çok Arap burada yaşamayı tercih edi- de kendini koordinatör ilan ederek bu yol- ket İstanbul banliyölerine sığındı ve orada nünde istencini göstermek isteyen Türki- olan ilişkilerini yeniden ele almak isti- yorsa bunun nedeni Batı’da karşılaştıkları dan para kazanıyor ve kimi zaman gay- yeniden yapılanmaya başladı. Yemen’in ye, İstanbul menşeli Mısır medyalarından yor. Nisan ayında Cumhurbaşkanlığı söz- postkolonyal aşağılamanın burada hisse- rimenkul yatırımcılarıyla kimi zaman da Müslüman Kardeşler’e yakınlığıyla bili- Sisi’ye karşı eleştirilerini hafifletmesini is- cüsü İbrahim Kalın, Kaşıkçı olayına iliş- dilmemesidir.” Şüphesiz, fakat 19. yüzyı- saç ektirmek isteyen müşterilerle birlik- nen El Islah Partisi’nin yeni lideri de 2020 tedi. Bazı televizyon programları askıya kin Suudi Arabistan mahkemelerinin ver- lın sonundaki Arap milliyetçiliğine zemin te çalışıyor. Saç ekimi, İstanbul’daki yüz- ilkbaharında İstanbul’da seçildi. Müslü- alındı ve bu nedenle yayıncılığa yalnızca diği karara “saygı gösterdiklerini” belirt- olmuş Osmanlı boyunduruğuna ne deme- lerce sağlık kurumunun öncü faaliyeti ha- man Kardeşler’in Suriye’deki muhalif ka- YouTube’da devam ediyorlar. ti ve böylece muhalif gazetecinin 2018 yı- li? Tarihi yeniden yazmaktan çekinme- line gelmiş durumda. Ne kadar “dürüst- nadı ise doğrudan Türk hükmetinin emir- lında hayatını kaybetmesinin ardından or- yen Shaikh, “Avrupa sömürgeciliğinin ak- çe çalıştığını” söylüyor olsa da Sidi Bel lerini takip ediyor. Yaklaşık 15 Arap kanalı taya çıkan suçlamalara sırt çevirmiş ol- sine Türklerle olan ilişkisinde Arap dün- Abbès doğumlu Amir, “Sahte doktorların du. Bu durum yeni bir rüzgârın esme- Fakat İstanbul’da kurulan Arap kanal- yası kaybettiğinden çok daha fazlasını ka- ve sertifikaların” kol gezdiği kaçak klinik- Kahire-Riyad-BAE ile ye başladığına mı işaret ediyor? Yerel re- larının hepsi Katar-Müslüman Kardeş- zanmıştır” diye ekliyor. Konuştuğumuz ler hakkında sık sık söz açıyor. yakınlaşma havası... jimlerle karşı karşıya gelmek pahasına ler birlikteliğinden ileri gelmiyor. Örne- birçok kişi için Osmanlı’nın İmparatorluk Atatürk’ün ülkesi da olsa birkaç yıldır Türkiye, Kahire’den Müslüman Kardeşler, 2017 yılında pat- ğin muhalif bir kanal olan Televizyon geçmişi, kin duygusundan ziyade şatafatlı Mağrip’ten Maşrık’a kadar uzanan po- Şam’a, Riyad’dan Abu Dabi’ye kadar lak veren Körfez krizinden beri Türk hü- Sürya, 2014 yılında Katarlı bir şirket ta- bir imgelemi tetikliyor. Zira Türk dizileri uzanan bölgedeki ağırlığını hiç olmadı- litik göçlerin ve ticari işlerin arasında şe- kümetinin müttefiği haline gelmiş Katar’la rafından kurulan El-Arabi El-Cedit isim- bir zamanların Mısır ve Suriye yapımı di- hir bütün Araplar için yeni bir etkileşim ğı kadar ortaya koyuyor. Yürüttüğü aske- çoğu zaman bağlantılı olan televizyon ka- li medya ağının bir parçası. Filistinli Az- zilerin yerine geçmeyi başardı ve sunduğu ri müdahaleler bu durumu gösterir nite- alanı sunuyor. Fakat şovenizm ve bölge- nallarını da İstanbul’da kurdular. Söz ko- mi Bishara’nın başını çektiği El-Arabi El- Osmanlı evreniyle de birçok kişiyi baştan sel çekişmeler çoğu zaman bunun önüne likte. Libya’da Mareşal Halife Hafter’in nusu krizle birlikte Suudi Arabistan, Birle- Cedit, Doha’nın daha liberal ve gelişmeci çıkarıyor. Batı’nın bir karşıt iktidarını teş- kuvvetlerine karşı Trablus’ta kurulan Ulu- geçiyor. Tanca şehrinden gelen 30 yaşın- şik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve Bah- yönünü ön plana çıkarmayı ve Müslüman kil ettiği düşünülen ve kayıtsız Arap des- daki Faslı müzisyen Hamza da bunun ce- sal Mutabakat Hükümeti’ni destekliyor. reyn, Katar Emirliği’yle olan diplomatik Kardeşler çizgisindeki El-Cezire kanalıy- potların uzun süredir yüzüstü bıraktığı Fi- Suriye’de ise muhalif gruplara öncülük fasını çekenlerden. Melon şapkası ve de- ilişkilerine son vererek amborga uygula- la rekabet etmeyi hedefliyor. listinlilerin bir savunucusu olarak görülen ri ceketiyle Amerikan şarkıcılarını andı- ediyor. Ve birçok hususta Türk hüküme- maya başlamışken Ankara Doha’ya eko- Modernist eğilimli medyalar arasında, Erdoğan figürü de bu Osmanlı ihtişamını ti barındırdığı Arap diyasporasını bir etki ran Hamza, İstanbul’da “büyük bir kari- nomik, diplomatik ve askeri desteklerini eski Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih’e kendinde topluyor. yer yapmayı” hedefliyordu. Altı ay bo- aracı olarak kullanıyor. En azından ülke sunmuştu. Mekameleen ve Vatan TV gi- muhalif olan ve aynı zamanda 2011 yı- Yakın zamandaki ekonomik gelişimi ve içerisindeki Arap mevcudiyetini yapılan- yunca şehrin meyhanelerinde ve Arap dü- bi televizyon kanalları sayesinde Mısırlı lında Nobel Barış Ödülü’nü kazanan Ye- uluslararası ilişkiler sahnesinde sunduğu ğünlerinde çalıp durdu. Kürt kökenli Su- dırmakla görevli çeşitli vakıflar bu nokta- “kardeşler” hareketi yaymaya devam eder- menli aktivist Tevekkül Karman’ın med- endamıyla Türkiye, Müslüman Kardeşler da devreye giriyor. Örneğin 850’den faz- riyeli meşhur şarkıcı Omar Süleyman da ken Shabab kanalı Yemen’deki mevkidaş- yadaki destekçisi Belqees’in de adını an- sempatizanlarının ötesinde Arap olsun ya böyle başlamamış mıydı? Taksim Meyda- la gazeteciyi bir araya getiren Arap Med- larını destekleyen içerikler paylaşıyor. Bu- mak gerek. Bugün İstanbul on beş kadar da olmasın birçok Sünni Müslüman için yaları Birliği’nin başkanı olan Turan Kış- nı’ndaki bir Yemen restoranında oturduğu nunla birlikte bu yılın başından beri, Tür- Arap televizyon kanalına ev sahipliği ya- bir gurur kaynağı. İstanbul’a tatile gel- masadan iç çekiyor: “Hiç kolay değil. Su- lakçı, aynı zamanda Türkiye’nin Arap kiye-Katar ekseni ve Mısır, Suudi Arabis- pıyor. El-Gad isimli liberal partinin ku- miş altmışlı yaşlarında olan Tunuslu Rac- dünyasında sesini duyurmak amacıyla riyeliler ve Iraklılar, Faslılarla birlikte ça- tan ve BAE’nin oluşturduğu blok arasın- rucusu olan Mısırlı muhalif Ayman No- hid D. de bunun bir örneği. Bermuda şor- lışmıyor.” Arap diyasporası, ev sahipleri- 2010 yılında kurulan devlet kanalı TRT tu ve belindeki çantasıyla İstanbul’u ge- Arabi’de yönetici konumunda. nin yabancı düşmanlığından da az çekmi- zen Rachid D.’ye göre, 2019 yılında inşa- 7 HAZİRAN 2021 yor değil. Filistinliler belli bir sempatiyle atı tamamlanan ve otuz bin kişilik ziyaret- SAYI: 17 LE MONDE diplomatique Etki alanlarından biri de karşılanıyor olsa da Suriyeliler, Türk top- çi hacmine sahip devasa Çamlıca Cami- lemondediplomatique@cumhuriyet.com.tr yüksek eğitim lumunun neredeyse çoğunluğunun taşıdı- si kesinlikle görülmesi gereken yerlerden ğı bir düşmanlıkla karşı karşıya geliyorlar. Arap Toplulukları Birliği, “Türkiye’de- biri. Türk mucizesinin sembolü olan ya- İmtiyaz Sahibi: CUMHURİYET VAKFI adına Édité par la SA Le Monde diplomatique Atatürk’ün ülkesi, birçok göçmene hem Actionnaires: Société éditrice du Monde, ki Arap diyasporasını temsil etme” ama- ALEV COŞKUN pıta duyduğu hayranlığı şöyle aktarıyor: Association Gunter Holzmann, tanıdık hem de hoşgörülü bir ortam sunu- Genel Yayın Yönetmeni cıyla hükümet yanlısı Metin Turan ve “Nasıl Osmanlı camileri sultanların bir Les Amis du Monde diplomatique yor. Ve bu durum da derin değişikliklere AYKUT KÜÇÜKKAYA Ankara hükümetinin “dünyadaki ezi- mirasıysa birkaç yüzyıl sonra bu camiyi 1, avenue Stephen-Pichon, 75013 Paris Dış Haberler Müdürü sebep olabiliyor. Yarı uzun saçlarıyla 25 len Müslümanların savunucusu olduğu- Erdoğan’ın camisi olarak hatırlayacağız.” Tél.: 01-53-94-96-01. Télécopieur: 01-53-94-96-26 Mine Esen yaşındaki denizci Abdülaziz D., hiç de İs- www.monde-diplomatique.fr nu ileri süren” Libyalı meslektaşı Mus- Sorumlu Müdür Kolay alınan oturma izni... lamcıyı andıran bir görünüme sahip de- tafa Tarhuni tarafından 2019’da kuruldu. Yönetim Kurulu Olcay Büyüktaş Akça Fakat İstanbul’daki Arap diyasporası- ğil. Fakat iki yıldan kısa bir zaman önce, Türkiye’nin bir diğer stratejik etki ala- Başkan ve Genel Yayın Yönetmeni Görsel Yönetmen nın tamamı bu tür bir hayranlığı paylaş- sıradan görünümlü bu Mısırlı, Müslüman nı da yüksek eğitim. 2010’da başlatılan SERGE HALIMI Hakan Akarsu mıyor. “İslamcı bir Türk rüyasından” zi- Kardeşler’in en yaman üyelerinden biri- bir programla Ankara, birçoğu Mağrip ve Üyeler Paris Temsilcisi-Yayın Koordinasyon Vincent Caron, Bruno Lombard, Pierre yade insanları çeken, yaşam kalitesinin siydi. “Müslüman Kardeşler’i kendi ailem Yakındoğu’dan gelen yabancı öğrencile- Süleyman Tosunoğlu Rimbert, Anne-Cécile Robert yüksekliği (bir iş sahibi olanlar için), böl- gibi görüyordum” diyor elindeki biradan re burs imkânı sunuyor. İstanbul’daki Sa- Sayfa Tasarım Dış İlişkiler ve Baskılar Müdürü gede hüküm süren kaosla kıyaslandığın- bir yudum alırken. Müslüman Kardeşler’e bahattin Zaim Üniversitesi başta olmak Anne-Cécile Robert Ece Kurtuluş Dursun da daha çok istikrarlı kalan siyasal iklim olan bağlılığı ona Mareşal Sisi’nin zin- üzere ülkenin birçok üniversitesi, Arapça Yazı İşleri Müdürü Yayın Kurulu ve oturma izni almanın görece kolay ol- danlarında geçirdiği bir yıla mal oldu. eğitim programları sunuyor. Benoit Breville Ali Sirmen, Aykut Küçükkaya, ması. Ve İstanbul’da yaşanan sürgün ha- 2016 yazında, mahkemenin nihai kararını Dahası Türk otoriteleri, 2000’li yıllar- Yazı İşleri Müdür Yardımcıları Mine Kırıkkanat, Mine Esen Martine Bulard, Renaud Lambert yatı, çoğu zaman imkânsızlıkların biçim- beklerken kısa süreliğine serbest bırakıldı dan beri bazı Körfez ülkelerinin yaptı- lendirdiği bir seçim olarak karşımıza çı- ve o zaman İstanbul’a kaçtı. “Bütün dost- ğı gibi, beş yıldır bizzat Cumhurbaşkan- kıyor. Türk hükümetiyle belirli yakın iliş- larım hâlâ oradaydı.” Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. lığı tarafından düzenlenen ve Arap kül- No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 kiler içinde olan muhalifler, mülteciler ya “Kardeşlik” ona bir ev bulmuş ve eko- türlerine ve edebiyatlarına adanmış bir- e-posta: reklam@cumhuriyet.com.tr da gazeteciler bir yana İstanbul, ister Şii, nomik olarak yardımcı olmuş. Fakat so- çok etkinliğe sponsor oluyor. Bu girişim- Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. Sünni, İslamcı ya da ateist olsun her tür- nunda İstanbul’un baştan çıkarıcı yönleri- lerin arkasında da sıklıkla AKP üyesi olan No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Tel: (0212) 454 32 55 den talihsiz insana kucak açıyor. ne direnmekten bunalmış. Kahireli genç, Yasin Aktay’ın yüzüyle karşılaşıyoruz. Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Bağdat’ta Frankenstein isimli çok satan zaman içerisinde içki içmeye, sigaraya ve Erdoğan’ın yakın danışmanlarından olan