Katalog

4 mckr, cnıpcryuliül ulkclcrin Tuıkîye'yc km|i luuımlan. rürkSovyci ilujkilcrindekî ıni« çikı«larv iç styaaal yayunm akıyi, Mıutafa Kcmarin direktiflcri" nedcniyie kimı dc^ımicr dcg&riilmüşiîiı Ancak I Hıwal DağıımıyJık Sava%ı9nıııcu«kulubuynıgı YeniGun.amiemperyalisi çizgiyi hiv uprnadaji l 28ÜAZİRAN1995 Cumhurlyere Cumhurtvet oazetMlne doOnı Cumhuriyct'i anlamak için 3 Eyiül I9l8\fe İKtanbtıl\lav 4 Apıısu» l920Vlcn M»nra da AnkaraUu. f 11 Mayu 1924'c kadar yayımtaıuıti YmiGun uanlamukgcrekıvor Ulıml BagımMiadık Saya^ı'yla Ataturk dçyrimlcn nasıı bir Utflnıcllik içındc kavranabilinc, Ycni Gun ilc Cumhuriyet dc bir bOtOnun parçalandm Ujusal Iluuınisi2hk Sava^i zafcri"lc «ınt cnni|tit aıııa bilmcmi^î. Aflkcıi zafcrin Minuçiannı sıfıra indir^cyebilecck îç gOçler ülkode büvfik «ftırtıklar layıynrlar. cmncryalırtlcrk ivhırligîni sünlurmck İKtiyorlar, Iıttanbul ve llabıâlı çcvrcsindcodakbnıyorinrdı. Ga/.i Mustata Kernal Fa^a'ya muhalcfct azifnıanacak gîbî dcfeildî. lgcr askcri ba^an. Mİyasud. hukuksal, topluınsal ve cluinomik dcvt imlcric üımaınlaıısuıuuM, gtriye dönüşolasıydi. Devrim gcrekıyıtrdu '; Ve devrim gcrçcklc«ıyanlu. 7 Mayiü 1424 'tc çıkan Cumhuriyel' ııı ılk wıvıauııda Vuııu> Nudi'nin iç dünyaftinı yansutan ılginç yazısı, takviin yupraklarını gcriye duftnı kopârank bîzi o gunferin duygulanoa tüıükluyor: "lien Istanbııl'dan 192Uniftanının ıkıncı günö ayı ılını^tım. O Taman burada Ycni (îun yavınlanıyurdu. O /anıan gidcricn birçün Istanbul'a ycnıden ve /afcrlc gclcccgimıze ınanıyıırduın. Halta bu amaçla ^fcni Gün idaıchunesî oian hinayı iki yıjdan u/un bir sütv daha kirada lul Yunus Nadi Mecllstt konusuyor tum Şimdi i«c dfinmc ınancım gcıçckleşmimdi dc Anayau Knmisyonu Ha^kanı Yulir. Fakal uftrilMögfl gihi hııgfln ganffc olarak lıtanbulun okurlanma Ycni Gfln'fi değil. iHia Nadi'nin Mccli&'tcki konu*ııuiMnd.ın hir Cumhuriyct'i üunuyonım. Dcmek ki anda M böiümıi aktumlım: "Cîenel sava^ın bitimindcn sonra yapılan yök dcvrimler mcydana jpclmiştîr. Itirafcbneyc mecbunırn ki bu dcvnmlcrin büyuklOftfl vc Mondn» Mütarckcsi'ni imzalayanlar, I urk'ün yuceligini kendîm hîlc çimdı daha iyî anlaını* yavtntısına atiık xon verdiklcrini sanırkcn. vc daha çok hayretc duşmuf durumdayım. O Türk milleri eski dcvlcf kıtnıluşlannı nnlanncl11 "Hlkimİyet i Milliye ve "Ycni Gun" ko kadar ki, zaman zaınan kendîmi gerçegin vc lerinc bınıkaruk Hırincı Büyük Milleı Mccliratmakh kurtuluyun gcrçeklcgcbilcccği umulcksiyonlan, Milli Müc«dclc*nin en canlı bel hayulin büyük sava^ına bırakmuklan alamıyo li'ni kunlu. ı1ıı vardı. Scklının öncmi yoktu. Ingiliz polisini atlatan ttınus Nadi, Anka gclcridir. rum. Ffekal bununla bütün dünyaya Iıcn vanm* ve Siyanl Ililgilcr Fakühe.si Dcrgisi Aloturk ra*ya yöncldî. Yunus Nadi ilc biriikte AnadnOzcjlikk olaylann içinde ytanOş olmanin v lıfya yöndip, AnkanTda yayınataşlayanYe~ fiwl «nyı*ında Dr.l Jygur KucabagoglıTnun \b vcfdigi laşkınlıkla şu yakın geçfnişin mOıhi^ ve "dcvlcfim dıyc ilancni. l$tc Anayasamız, Türk m Cîun'ün adı cumhuriyct devriminden sonra ni üün gazetcftinc ilişkin bir incclcmeüi («ay büyük KafhaJannu kuvy odcua sudun çıkmı$ ba Devfeti'nin hu davnnıjının anlatımıdır. llunu fa l79201). M Milli Mflcadde'nin sözcülcnn lık dunınııında hulunuyorum. Bu kadar az za yapan Birinci Rüyttk Milkt Mcclısi'dır Ikinci Ataltiık'ün istcgiyic Cumhuriycl'c dönüyccck w (kn; Anudoluttı Yeni GQn başlığı aliında ya mana, bu kaıflar buyük dcvrimler sig^bilîr mi7 Büyük Milleı Meclisi de. *imdi hir hAlümünü ve Islanbul'da yayınlanmaya başlayacaklır. ynnlanmıytır. Acaba dörtbc* yıl ıcüren bafHn ba«a rüyalar leklifcUiftimiz vc ötcki bölümunü « m ı gclınŞükrii Kayamn dcdMfibi "Gazi Musüıfu la dulu bir uykudan mı uyandım? Ynku gcr cc onayınua suucagımız deği$îklikler ve taAnadoluda Yml COn Kemarin Ycni Cîun'ü okunuulan yaimadıginı çcklc^mUrüyalarkarbisınib mı bulumıyonım? mamlanularla kuıduguınu/ lemcli guçlcndırip yükscllcccktir. AnkaraUa Karaogüuı Caddcsi'ndeki cski ah vc \\\/\ kcrc dc makalcleri basılmadan lclcton C'anım daha dün şu [slaııbul'un limanını yaSundugumı» lcklif", Türiciyc BiyOk Millct bancı vc düşman getnilcri, sokoklannı. ku>laşap evin adt katindakı bir odada cllc çcvrilcn la dinlcdigjni bîlcnlcr çokiur.*' Meclisi I lükümclî'nın uluslanıruM salıipolduBöyk bir ga/ctcnin nıiclîklcri ncdıı" lannı. evlerinı yahancı vc dü^man askcrîcri kfthne hastkı makinesindc hcr gun 250ü aücl "Cuufsctcnin siyosal çizgîunde bo$lıca döıi daldıııınuyor muydu? Canım daha dün bu U gu adın bclırtılmcsindcn ıbarcttir. Ycni Gün hosılıyordu. KâgKhn îkı yüzüayn oyÇönkü uluslanr.isi alanda bcllt olan adlaregîlım giVrulür. I ) K.ur1ulu4 Savavı'mn Imklılı üubul degil miyıli ki «oknkLirında Ingiliz kırn buıldığından bu 5000 hsskı demckîi. Bir gazetcnin tirajıyla bagintılı nlmayan ğina vc jatcnr olan kenin inanç. 2) Sallanal vc UıvJarıiKİuıı vc palikaı ya kubudayılanndan ge dan birinın alınması gcreklidir. hRcmcnlıği öncm ve agırlıga sahip oldugunu kaıııllayan cn nilafctc kaı >ı lutum. 3) F.mpcryalizmc Langi vc çiKmiynrdu? C'anım, «u Cumhuriyel 'c yönccim kayıisı/ ve şaıfM/ ulusa vcırn. uluşa kcndı kcnçarpıcı ömejcler "MilN Mücvfelc BasınTnda KUHyalizıtK yalkın bir cgilım. 4) I HuRİararası mcric/ı yaplıAim bına bilc daha dün Ingiliz ve dınc yönctlircn hükümci şcklinin adı Cunv Franstz zabıtasının Isianbul'a zulüm yaftdırdı huriyciMır. gftriilür. lin ilkcl knçullanla yayımlanan Ana planda mazlıım millcllcıv. ulusal plaııtlu ısc Bundan öıöriî gerçek adımm almak ÜAÜC, dolu gazeteleri, hcm halkla ilcn$tmi yoğunlaş çalifan insanlanı (amclc ve köylü) yakııı bir tu gı vc dayak altında Türk öldurdügü ycr degıl w bunu Auayasamızin birinci maddcsınc, anlamı miydi?" tınp dircnişin kamuoyunu yantıyor, hcm hü lunı. YunuN Nadi, hu yaziKimla "devriınlef'Vlen 7Atcn bu maddcııin iviiHİc bulunan bir fıkra ilc Gazelenin bu lufumunda Hr Kncahayı^tün dünyaya bagınuızlık savajunın scsini duyuaçıyordu. Ocvnmlcr sür|»il 1920'lcri vc ckliyonız." M lu'nun saplamusına gün; "Ccphelcfdcki gclî^nıyoftflu. 193O*lan kapHayacak. Cumhuriyel Aialîırk dcvTİmcilîftinin güçlö bir yayın organı olacaktı. 29 tkim 1923 *tc ulkcdc Cumhuriyel ilan cdılmî^ıi Cumhuriyvl ga/ctcsi bu büyük devrimdcn 7 ay Mtnra çıkmiştır. Yunus Nadi Hüyttk Mıllet Mecliıı'ode. Cumhuriyel dcvrimîrnnın aie*li bir sıavıınucusuydu. CumhunyclyİHiciıııımin Klüyük Mıllet Mecluırndc oruylandıgı gün, Yunu& Nadi. Anayam Kmnısvonu lia^kanı olarak, ycni rcjîmin adının kondugu anayasa dcğivkligîni kunudeo açıklanıı$ vc savıınınııtfu. Mcclialc ve Mwli.s dı^ımkı < 'umhuriycTin ilanına kar$ı olanlar oldukva guçlüydüler. BahıAli hasını Iıcmcn lümuylc tutuculantı layındaydı. 27 Fkim vnVto Fclhi Okyar ba«balcanlıktan çckîlmujiı. Ycni kabinc îçın hcr türlü konv bincTonlar yapılıyor, ıkircikli oruuıi »ürüyordu, 29 Kkim 1923 pay^nai aabahı !4uyuk MİIk i Meclisi topiaııdı. "TüritîycdevKctinin «ckİi hüküıncıi Cumhuriyct'rır" dıyc rcjimı vurgulayan yamı degışiklıgi okundu. Sonra ılk NCVzu Anayasa Konıisyonu Ba^kanı YIIHUN Nadi alarak yunlurı söyloli: "... Arkocfaujlat. Uiıinci Tufiivc Büyük Milka Mccjisi ilc lc^kitalı Liuısiye ilc Şarkia^cnj vc mühim bîr dcvlvt kuraıu4tur...Tüık nıı Idi (bcn vanrn) vc (dcvlci İKnim) dîyc butün ı iınyaya bunu ilan etli.. Tçvkılatı hüusıyc Kunuııunun(Aruyasanınj hirinci maddcsınc bir fıkra ilavc ediyonız. Hirinci maddc şöylcdir: "Hâktmiyet. kayıiıue|anM/mi!lciındir. Idtrc usiulü, halkın mukaddemını bi/zn! vc bılllil îdaıc CUHCM csahiıu nıüMcninır (dayalıdır)" Maddc buydu. Zuicn bunuıı /ıınııındalalnnda aaklı bulunan) «u Tıknıyı ilaveeuTÜfbulunuyon ı r "TOıkîyc dcvkunın hükümct «eklî Cumhunyciiir."