Katalog

8 StYASET 83 Nitekim, Başkan Reagan'ın Ortadoğu özel temsilcisi Donald Rumsfeld'in Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti'nin ilanmdan sonra beklenmedik biçimde Ankara'ya gelmesi Ortadoğu tablosu ile Kıbrıs tablosunun içiçeliğinin varpıcı bir göstergesidir. Lübnarva da dikkat! Uluslararası çekişmenin Doğu Akdeniz üzerinde odaklaşması, ABD'nin Lübnan 'da fiili askeri varlığının bulunması ve tırrnanma eğilimindeki bir çatışmanın eşiğine gelmesi, Türkiye, Kıbrıs, Suriye ve Lübnan'ı, Körfez'deki gelişmeleri bir genel tablo içinde de görmeye çalışmayı gerektıriyor. CENGtZ ÇANDAR eçtiğimiz hafta Siyaset 83'te Haluk Gcrger'in "Suriye'ye dikk a t ! " başlıklı bir yazısı dı. Geıger yazısında Suriye'niıı uluslararası politikanın odak noktalarından ve Ortadoğu'daki denklemin anahtar faktörlerinden biri olduğuna değiniyor; Türkiyc'nin bu olguyu gözeıerek politika izlemesi gerektiğini vurguluyordu. Rumsfeld niyc geldi? Donald Rumsfeld neden Ankara'ya gcldP Bu sorunun yanıtını sadece Kuzey Kıbııs Türk Cumhuriyeti'nin ilanına dayayamayız. Çünkü: 1. Eğer, Kıbrıs'la ilgili gelişmeler ve buna bağlı olarak TürkAmerikan iliskileıi Reagan'ın Ortadoğu özel temsilcisinin görev alaııına giriyorsa, niçin Rumsfeld'in selcfleri olan Roberl Mc Farlane ile Philip Habib tek bir kez bile Ankara'ya ayak bas mamıştır ? 2. hğer Rumsfeld, Ortadoğu'daki gelişmeler ile ilgili olarak Türk yöneticilerine bilgi verme ihtiyacını duymuşsa, bu külfete neden Mc Farlane ile Habib bir kez bile katlanmamışlardır ? 3. Eğer, Rumsfeld'in Ankara ziyareti salt Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilanı ile ortaya çıkan durum nedeniyle ise, niçin Amerikan yönetıminin bu konuda, daha öncc Ankara ile Atina arasındaki mekik dokumuş yctkilılerı Ricbard Burt ya da hatta Eaglehıırger bu işi ustlenmemişlerdir de, görev alanı BeyrutŞam Tel Aviv Riyad ve arada bir de Amman, Kahire ve Rabat olan Rumsfeld söz konusu görevi yuklennıiştir. Başkan Reagan seçimi kazanırsa ABD'nin muhtemd Dışişleri Bakanı olarak adı gcçen Rumsleld'in Ankara'ya gelişinin, Washington'un izlcdiği ya da izlenıeyi tasarladığı Ortadoğu politikasıyla Kıbrıs arasında bir bağ kurma niyetini yansıtıığı anlaşılıyor. G Suriye'nin yanı sıra asıl önemli dikkat edilmesi gereken ülke lübnan. Ya da iki yazıyı şöyle butünleyebiliriz: "Suriye devletine ve Lübnan ülkesine dikkat!" Lübnan, uluslararası ve bölgesel siyasi mücadelcnin bir aynası olma özelliğini koruyor. Bu ülkenin insanları, dunyadaki tüm güçler adına, onlara vekıl olarak birbirleriyle çatısmayı üstlenmişler sanki. Lubnan'da hukıim süren çarpışmalar vc mücadele, genellikle, Lübnanlılar kadar onların aracılığıyla ABD'nin, Sovyetler'in, İran'ın, Suriye'nin, tsrail'in ve diğerlerinin birbirleriyle ilişkilerini ve çelişkilerini yansıtıyor. BU MANZARA TKKRARI ANACAK Ml? Iübnandan gelen »on siyasi sinyaller ABD: nin bir lırmanma polilikası izleme ihlimalini orıaya koyuyor. tsrail ve Fransa'nın Baalbek yakınlarında Iran yanlısı Şii mevzilerine giriştigi hava suldınlannın intikamının alınacagı İlan edildi. Beyrul'ta yakın gclecekle Amerikan ve Fransız askeri varlıklan yeni silahlıeylemlere hedef olabilir. Kolografla, 23 ekimde havaya uvurulan ABD deniz piyadeterinin karargâhı görülüyor. Kamrgâh yıkıntısının a/ ntesinde secilcbilen semllerde Şü milisler mev/ilenıniş dıırıımdalar. yakın geleceğı avısından son derece önemli gelişmelcr Bekaa Vadisi'nde cereyan cttı. One Israil uçakları, ardından Fransız Super Etendardları Lübnanlı Humeyni yanlısı Şii milislerle, Iranlı devrim muhafızlarının Baalbek yakınlaıındaki kamplannı bombaladılar. Israil, Sur'daki karargâhına, Fransa isc 23 ekimde Beyrut'ta paraşutçu birliğine karşı girişilmi^ saldınlara bu bnmbardınıanlarla misilleınede bulunduklarını bildirdılcr. ABD ise bu iki misillemcden sonuç alınmaması halinde kendisinin de misillenıede bulunacağını acıkladı. Baalbek v^vresindeki bombardımanların öcüııün alınacağı da Iran yanlısı Lübnanlı gruplar tarafından belirtildi. Yani, yakın gelecekte, Lübnan'ın herhangi bir yerindc Amerikan, Fransız ve Israil hedeflerine büyük çaplı saldırılar olursa şaşırmayacağız. Ortadoğu, Iran ya da onun kişilığinde temsil edilen Islam Dcvrimi ile Batılı güçlcr arasında "lek bir cephe" halini aldığına göre, Körfe? Savaşı'na ıliskin herhangi bir gelişmenin faturası da Lübnan'da çıkabilir. Amerikalılar Beyrut'ta 240 deniz piyadesinin ölumüne nedcn olan olayın lalurasım henüz çıkartmadılar. Israil ve Fransız bombardımanları, Grenada çıkartması yeterli değil. ABD'nin kendi göbeğini kendi kesmesi gerekiyor. Bu yonde, günlük haber akışı ivinde yeterince ilgi çekmcyen, ama Lübnan'daki gelismeler bakımından çok rtnemli bir adım alıldı. Amerikan deni/ piyadelerinin bir kısmı, Beyrut yakınlarında Hıristiyan kesimde bulunan Bcıt Mery'ye kaydırılıyor. Beit Mery, Lübnan Dağı'nda, Suıiye mevzilerine çok yakın bir noktada. Bckaa Vadisi'ne egemen noktalardan birinde. Böylece, ABD'nin Lübnan'da yakında bir urmanma politikasına gireceğinin işareti verilmiş oluyor. ABD, Iran yanlısı guçlerle ve belki dc bir süre sonra Suriye ile çatışmaya sürüklenebılir. ABD'nin niyetleri ABD neyc karsıhk, ne istiyor? Çankaya ve Beyaz Saray arasında ııeler konusuluyor? Reagan yönetimi, Kongre'de Türkiye'ye ydnelik kaynatılmak istenen ca dı kazanını biı Demokles Kılıcı gibı Ankara'nın ensesinde sallayıp, Lübnan'da ve Körfez'de izlediği ve izleyeceği sorumsuz, maceracı politikanın bedelini Türkiye ile paylaşmak isteyecek nıi? Isterse ne biçimde, nasıl isteyecek? Önümüzdeki dönemde yanıtları kovalanacak sorular bunlar olmalı. Bu arada, Kuzey Kıbrıs Turk Cıımhuriyeti ilanmdan hemen sonra I f Monde gazetesinde yayınlanan haberlerde ABD'nin Kıbrıs Rum yönetimi ile bir süıedir hayli yakın ilişkiler içinde bulunduğuna ve busa yede Larnaka Havaalanmı Lübnan'daki guçlerine ve lojistık üssü gibi kullandığı na ilişkin bilgiler yer aldı. ABD'nin Kıb rıs'ta kullanabileceği lngiliz Uslcri Agratuı ve Dikelya da var. Bu durumda, Kuzey Kıbrıs'la ilgili olarak Turkiye'den Us kolaylıkları istenmesi ihtimali söz konusu mu? Kıbrıs Rum kesimindc bu tür kolaylıklardan yaıarlandığına bakılırsa neden istesin? Kıbrıs Rum taıafı ve Yunanistan, ABD'ye elde ettiği üs kolaylıklarını koz olarak kullanıp baskı yaparsa, ABD'nin Türkiye'ye yönelik talepleri ne olabilir? Bunlar da akılları kurcalaması gercken sorular. Sonuç olarak, Kıbrıs'la ilgili gelişmcler, büyük ölçüde Lübnan'da cereyan eden olaylar ve ABD'nin izlediği politikayla koşut gidecek gibı gözuküyor. Lübnan'a dikkal! Boydan boya savaş alanı Lübnan, boydan boya bir savaş alanı. Ülkenin kuzcyindc Arafal'ın önderliğindeki Filistinlilerle SuriyeLibya ortak kuvvetleri çarpışıyorlar. Uluslaıarası pulitikada yeni dengeler, ycni olusumlar yaratabiiecek olan Arap dünyasınm ıç hesaplaşması Trablıısşam çcvresinde cercyan cdiyor. Ulkenin guııeyinde, Muslumanfjii halk işgalci Israil kuvvetleriyle mııcadele halinde. Buradaki halkın siyasi eğilimleri goz onune alınırsa, mücadelenin boyutu Lübnan topraklannın kurtarılmasının çapını aşiyor. Güney Lübnan'da yasayan halk, büyük ölçiidc Iran lideri İmum Humeyni'nin etkisi altında. Bu nedenle, Güncy Lübnan'da surdurulen mücadeleyi bölgede kabarmakta olan tslanıi dalga ile "Yeni Haçlılar" olarak gördukleri gııçleı arasında saymak yanlış olmaz. Baskcnt Beyrut'ta, Trablusşamlı Suıınî lider Şeyh Sait Şaban'ın deyimiyle "Yeni Haçlılar Ordusu", yani Amcrıkan vc Fransız askerlcrini ieeren Çokuluslu Kuvvet ile Humeyni etkisindeki Şiiler sürtuşuyorlar. Guney Lübnan ile Beyrut arasında u/anan dağlık Şuf bölgesinde Suriye politikasının u/antısı olan Velid Cunblat'ın Dürzi milisleriyle Falanjistler, Şuf'un Beyrut'a bakan yamaçlarında ise Dürzi milislcrle ABD yanlısı rejimin simgesi Lübnan Ordusu çatışıyoı. Bu çatışma, Suriye ile ABD halta SovyetlerSuriye it(ifakı ile ABD arasında sayılabilir. Bu arada, Trablusşam'da Arafat'ın ölümkalım savaşmın perdelediği, ama bölgenin Kıbrıs Lübnan bağlantısı Lübnan, böylece, uluslararası siyasi yaşamın belli başlı tüm faktörlerinin ilgi alanı olmaya devam edecek. özellikle, bölge ülkelerinin Akdeniz'i Ortadoğu'ya, Ortadoğu'yu Doğu Akdeniz üzerinden Batı'ya bağlayan bu dar alandaki gelişmcleıden etkılenmemesi mumkün değil. Kuşkusuz, Türkiye dc Lübnan'la ilgili gelişmelerdc seyirci koliuğundan iııip, olayların içine çekilmek ihtimali ile karı>ı karşıya. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilanı bu ihtimali daha da güçlendirdi. Kıbrıs, Türkiye'ye 65, Suriye'ye 85, Lübnan'a da 90100 kilometre uzaklıkta. Llluslararası çekişmenin Doğu Akdeniz üzerinde odaklaşması, ABD'nin Lübnan'da fiili askeri varlığının bulunması ve tırmanma eğilimindeki bir çatışmanın eşiğine gelnıesi.Türkiye, Kıbrıs, Suriye ve Lübnan'ı, Lübnan sayesinde Körfez'deki gelişmelcri biı genel tablo içinde görmeye çalışmayı gerekli kılıyor.