Katalog

Sayfa 4 Dosya Ya bizler biliyor muyuz yırtıp attığımız kayıtların gelecekte "tarih" olabileceğini? • Türkiye'de değerli evrak, eski kitaplar, ve gazeteler özen gösterilmeden, incelenmeden hurdacılara verilliyor. Sahaflar, Türkiye'nin siyasi ve sosyal belleğine katkıda bulunan birçok belgenin yitip gitmesinden yakınıyorlar. FlLİZ KlLINÇ ıl 1931... Osmanlı dönemi arşiv malzemesi Bulgaristan'da bir kâğıt fabrikasına satılır. Kâğıtların önemli olduğunu fark eden Bulgar hükümeti bu kâğıtlara el koyar. Bu tarihi hata, Ibrahim Hakkı Konyalı, Muallim Cevdet, Fuat Köprülü, Ahmet Refik gibi dönemin tarihçilerinin, konunun önemıni belirten bir telgrafı, devrin başbakanı Ismet Inönü'ye çekmesiyle anlaşılır ve evrakın bir bölümü satıldıktan sonra hükümet harekete geçer. Bulgaristan'a satılan arşiv malzemesi diplomatik yoldan geri istenir, ancak satılan evrakın tamamını geri almak mümkün olmaz. Iki yıl sonra evraktan arta kalanlar Türkiye'ye iade edilir. Belgeler bugün, Bulgaristan'ın milli kütaphanesi olan Cyril ve Methodius Kütüphanesi'nde bulunuyor. 1991 yılında Bulgaristan'la Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü arasında yapılan bir "Işbirliği Protokolü" çerçevesinde, bu malzemenin örnekleri, bedeli ödenerek Devlet Arşivi'ne kazandırılır. Türkiye'de hâlâ değerli evrakın, eski kitapların, gazetelerin özen gösterilmeden, hiçbir incelemeye tabi tutulmadan hurdacılara verildiği ve kâğıda dönüştürüldüğü iddiası var. Değerli evrakın, kitapların dönüşümünde önemli bir süzgeç görevi gören sahaflar Türkiye'nin siyasi ve sosyal belleğine katkıda bulunan birçok belgenin yitip gittiğinden yakınıyorlar. elgesiz toPlum tarihsiz kalır Osmanlı arşivi, Bulgarlar'a "hurda" niyetine satılmıştı... Y Sahaflar, Türk insanının evindeki değerli evrakı, kitapları, kâğıt topla\ ıcılarına hiçhir karçılık bcklemeden, öyle.sine verdiklerini sö ylüyorlar. hurdacılarda bulmak mümkün. kitapların, kâğıt toplayıcılarına Türkmenoğlu, yitirilen değerli öylesine bir hiç karşılığında eserlerle ilgili olarak şu acı verildiğini anlatıyorlar. Oysa, örnekleri veriyor: bunlar arasında yazılı Hazine niteliğindeki belge, kitaplara ve "Tıp Tarihi Enstitüsü'nün kurucusu Fehmi Ünver'in evraka rastlanıyor. Istanbul Sahaflar Çarşısı'nda, 1901'den arşivini, 12 yıl önce beri sahaflık yapan bir aileden hurdacıdan aldım. 1950'li yılların Istanbul Belediye gelen sahaf Turan Başkanı Lütfü Kırdar Türkmenoğlu'nun iddiasına dönemine ait belediye göre değerli evrakı, kitapları projelerinin, evrakının ikinci kâğıt fabrikalarında, Kâğıt fabrikalanna gönderilen belge oranı yüksek Eyraka gerekli özen gösterilmivor Sahaflar, Türk insanının evindeki değerli evrak ve Türkmenoğlu, eski kitapların giderek azaldığını belirterek hurdacıların kâğıt fabrikalarına verdiği değerli kitapların uzman kişilerden oluşan bir komisyon tarafından ötekilerden ayrılması gerektiğini söylüyor. Böylece sahaflığın canlanacağına, aksi halde 2025 yıl sonra sahaflık mesleğinin tamamen biteceğine dikkat çekiyor. Turan Türkmenoğlu, "Batılılar Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölümü öğretim üyesi Hamza Kandur: bize barbar diyor. Gerçekte biz bir kültür barbarıyız. Maddi ve manevi değeri ölçülemeyecek olan bu T p x ugün, kamu kurum ve kaybolan kısım hangi tür belgelere kitapları, evrakı, kâğıt da önemli. Imha ulaşıp 1C kuruluşlarında sayısız fabrikalarında ötekilerden JLJ belge üretiliyor. Ama edilecek belgeler ulaşamayacakları ayırmadan kâğıt yapımında bu önemli belgelerin bir kısmı oranı çok yüksek belirlenmiş değil. kullanıyorlar. Hükümetin bu kâğıt hamuruna olduğu için 1980'lerde SEKA'ya talanı önleyecek tedbirleri dönüşmekten kurtulamıyor. saklanması kâğıt toplamak alması şart." Kişilerin elindeki evrakın ise gerekenler de J'%»,5 | ^ L | düşüncesiyle kâğıt toplayıcılarına bunlar arasına ^ f l B " ^ ^ • B TV'de bir reklam Türkiye'de eski kâğıt satılmasını engelleyecek bir karışabilir. Şu an ^ ^ B ~ » ^^M filmı yayımlanır ve toplama bilinci vok yaptırım yok. ne kadar belge ^ ^ B 1', ^ ^ H "Birikmiş evrakı, Marmara Üniversitesi Fen üretildiğine dair ^ ^ ^ ^ ^* ^ ^ SEKA'ya verin biz Türkiye'de, toplanan eski Edebiyat Fakültesi Arşivcilik kesin rakamlar mevcut kamyon göndeririz" kâğıtlar, Türkiye Selüloz ve Bölümü öğretim üyesi Hamza değil." denilir. 0 dönemde Kâğıt Fabrikası Genel Kandur, SEKA'ya satılan Bütün sorun, kamuda SEKA, devlet dairelerinden Müdürlüğü (SEKA) ve özel malzemenin yüzde 95'inin oturmuş bir dosyalama ve pek çok belgeyi alır. Bugün o sektör tarafından toplanıyor. muhafazasının gerekmediğini evrak sistemi olmamasından belgeler arasında değersiz SEKA yetkililerine göre, kabul ediyor ve ekliyor: "Ama kaynaklanıyor. Devlet belgeler olmadığını kimse toplanan kâğıtlar illerdeki aradaki yüzde 5'lik kademesinde çalışanların, inkâr etmiyor. SEKA müdürlükleri, anlaşmalı nüshalarını da 1970'li yıllarda, aynı şekilde bir hurdacıda buldum" diyor. "Ben görmeseydim, onlar da kâğıt yapımında kullanılacaktı. Istanbul Şehir Tiyatrosu eski oyuncularından Behzad Butak'ın kendi çizimi olan Karagöz, Hacivat figürlerini de henüz bir hurdacıdan kurtardık." .Jm