Katalog

Uzav merkezlcrinde kullanıian bilgisayıırlarda iııel nilclikler aranıvor. \,\S.\ lıil^isavarlurı <la Itmlr, ^ > geli^ken <k Uzay çalışmalan her bilgisayarm harcı değil zay calı$malannın vardığı dü/.ey, bilgisayarlardan her gün yeni gelismeler bekliyor. Uzay ara$tırmalarmın gereksininıleri kar$uunda bilgisayaı lar gcride katabiliyor ama, bu arajtırmalann bugünkü düzeyine gelebilmesiıun ardındaki görunmez kahramanlar da yine onlar. Uzay çalı$rnalarında kullanılan bilgisayarların yctkinlik duzeylcrinin çok yüks«k olnıası, karmasık işlemlcri basarıyla yapabilmesi gerekiyor. Binlerce kilomelre uzaga onarım elenıanlannın gOnderilenıeyecegi dtlşünUlUrsc. her türlü çcvre ko>ullar ında, aıaçlann işlevlerini ycrinc gııircbilmcsi gerekir. Bu alandaki gelişrnefcrin hızı cok yüksck. /.aınan /aman isienileıı dü/eydc yelkiu ve gitvcnilir bir hilgisayarın daha araca monıe edilip dc ucu$ ba^lamadan dcmodc halc gel digı gOrulmüstür. Tüın yuksek leknolojı urıinlerinde oMugu gibi sorun hctıı gercksininıi güveniür biv'inıde karşılamak hcm tle demodc olmanın önüne geçcbilmekıfr. U htç bir tı;ılyy;ı yer verilnifnıesi gerekiyor. APOLLÜ Drünranıı bu acıdan iyi bir örnck. Bir kişinin 2(KX) yıl stıreyle ^alışmasım ır^iı ge)i;iirmc vc deneme calı^mulan soıııittında baştaıılan ıiı,u>larda u/ay aracının ya/ılıııı (progranı) stvicminde (ek bir hataya ru.sılanınadı. sistemiııdı: tek bir hataya rasilanmadı. Güvenlik nçısından i/lenecck en iyi yol. ba/j ciha/lan la/la sayıda butundıırınak. Ör neğin U/ay Mekıgi (iil^itıulaıırıda, nıekigirı lüm sisienılcriııi tleneileycıı i'f* ayrt bilgisa muılan ycrinc geıirmck, buntarın sonuçlarını saklanıak vc bir soııraki baglanııda merkc/e akıarnuıkla yukıinılu. Bütiın bu göıevler kuilaıulan hilgisayann nc derece glivenilir olması gcrektiğini orıaya koyuyor. HaVaSIZ Uzay araclarındaki Oltamda mikroislenıcilcr lilnı ,ılc(ll, ünitekTİ ile lıavası/ bir p çail^ma «Mamda ve cok geııi» bir ısı aralığında valı^abiimck zorunda. Aı elcktrik gücti ve hafaıya $arj durumu sürekli dcnetlenir. Aracuı irindeki lıangi cihazın veya ünilenin ne zanıan devrcyc girecejiinin siralanınası, dcvrcye snkma vc girip girmedigin' dcnelleıııe bilgisayarm işidir. Merke; •: bağlantı kurıılduğunda öııcdikle durum raporıı ilctilir. Yazılım, donanım hatafan Uzay araştırmalarının gereksinimleri karşısında bilgisayarlar geride kalabiliyor ama, bu araştırmaların bugünkü düzeyine gelebilmesinîn ardındaki kahramanlar da yine onlar. Uzaya çıkan bilgisayarların artı ?0 derece ile eksi 100 derece arasında sürekli değişebilen ısı şartlarında çalışabilmesi gerekiyor. yar kullanıldı. Bu bilgisayarlanJan dordü aynı bicimdf prograınlaııdt, Jıirdııne Jt aytıı problcmlcr yöııcllilerck ayrıı sontıvlan vermck'ti hckkıuii. fliıi tıaia yaplıfıııda. o M>runıın ccvabı dikkatc almnıadı. Hc^inci bir bilgisayur hylanın lıangi iıniU'do oldııihımı arajiırdı. (,'ö/ıinı yulunun uy^ulannıa.sı a»cak tiürı bilgisayann da aynı sonucıı verıncsiyie müıııkıın oluyordıı. Gc/cgenlcr arası iıısansı/ uvıı>Iarda, u/uklaki hedct'c gidvrken kar>ıla>ılan /urlu koşullar altiııda, bilgisayarların v'alı^masıııın aksaıııanıusı gcrekiyor. Ayrıca komut alamadıklanııda da ba/.ı kurarları kvndi ba^larına vermelcri bekletıiyor. Dunya v'evreüiııde yörüngcdc d0la5.an yapay uydular arat,ia bir arı/a »luşması lıalindc kullanılına/ halc gcleccğindcn donanım ve yazılım sistenılerinin hatası/ olması zorunlu. Ayrıca sisıem, merkezden gefen komosfer olmadıgından iMtim dışa vcrilcmemcsi süfıııııa sorunları doguıuyor. Ayrıca kal kı* vc ıni> atıındakı bcktuıımedik ısı tleği^ik likkriııo araı,1 kaı>ı koyabilıııck /orunda, Uıı nitdiklcri la^ıyun bir ınikro i^lemcideıı u/ayda <u gört'vler bekleniyor: ^ Rotu (ayfni:Aracın dedektörlerindcn gck<ı verilerin sürekli olarak değcrlcndirilmcsiııi gcrekıirir. Program, aracuı ne yttnde rtasıl dü/eltilrriL'si gcrcktiginc karar vererck gcrekli üniıderin calısmasını sa^lar vc aracı rolasmda rutar. Komul Di'poİHimısı: Uyguiarıacak lünı komuılur, /.anıaıılanıa l'akıörılylc birliktc bcllckıc dcpulaııır. Maııgi komuiun ne /.aı..an geldiği ve nc /aman uygulanacagı milisaniye duyarlıgında sıralanır ve saklanır. Yoneiim:Aracın görcvlerini cksiksi/ yapmasını sajjlanıak bilgisayarm görevidi.'. İç DeiHıleme: Sısletn (arafmdan aracın ısı, lnsansı/ uzay araçları yOrUngedeykcn, önceden beklennıcycn vc programların çö/ilm bulamayacagı sorunlarla da karşılaşahilij'or. Bu liıırııjııd;) dilııyadaki mcrktvdcn nıildah;ılı' giTLkiyor. Bir anulist buglanıı sisıomlcıi ur;Kilığı\lu araı,!aki bilgisuyurlaıia bağlaniı haiıiKk\kcıı ckrutı ba^ında, pıograıııdü gerckli dü/clımcyi yapıytir. < ıh.ı.ıtı karar vcııuckk'gtTikmesine mıydaıı vcrınenıek içiıı kolay anla>ılıı, dii/clııııo vc dı'fiş'irmeye clveı i>li, lıı/lı calı>abikn progranıl;ır 11 bu1 rada üiiL'iııı tuiyiik. Dofiaıııın lutialannın it^htsi ya/ılıııı nutalaıırıu {!<>rc Jalıa kolav oljııakla IXT:IIHT. düzeltilrnelcri vok dalıa /.oı. İıısaıı LIİ degmedt'iı kopaıı bir bağlaıuııuıı oııarılnıası tnııuıkiln dcğil. Ancak tKllckte ulıışan hataların ba/ıları vejiili yollarl.n clil/eltilebiîiy<ır. Örnfğiıı, NASA'ııın ll>72 yılında uzuya fırlaiugı ve icinde ilk i \ o k aınavlı" bilgisayarın >er aklığı u/.a' aracmda. ticllekic 'ıtr (n'tin vii'ışmadığı gı'Muldü \c pıogramda yapilan ula> bir deği$iklikle, işlenllerin catısmayan bit kııllanılmadan yapılmaM sağlandı. Böyldikle prograında bir dcgi'jiklik yapılarak donanımda mcydaııa gctcıı lıaıanın giderilmcsi nııinıkün oldu. Bııgün, U/ay Mckiği, insanlı uzay ucu$larııu güvcıılik icinde yapaıak ycryil/.ilnedönebiliyor. Bu, an/aların daha kotay gidcrilmesi iı,in bir avaniaj. Ayrıca, diğer uzay araçlarının, uzay mekigi yardımıyla yeriııdc ya da ycryiızilnc geiirilerek onarımı da sağlanabilir halc geldi. 0 standarılı SianDdrlll Uzayın dcği>ik ortamı ve »ırlu ko$ullarıl taltınd a ' u 7 U n s U r e l e r e >c^' mcdcn çalışması isıencn bilgisuyar donanımı ve programlarının, Ust du/eydc gilvenjlir olması gerekiyor. Bu nc< denle bu lip araçlar içiıı son derece kaıı sıandartlar uygulanır. Askcri araçlar için konulan kurallar uzay standartlarının vok aliında kalır. Örneğiıı, uzaya v'ikan bilgisayarlarm artı 50 derece ile eksi 100 derece arasında sürckli deftişebilen ısı şarllarında vah$abilmesi gerekiyor. Mekanîk veeiekıromanyetik $oklara ve radyasyona dayamklı olması /orunlu. Bu bilgisayarlarm sllratli ve hassas işlenı yapabilmesi dt> son derece öncmli. Dfllt Güvenlik açısından cn |(g2 vok üzerinde durulan knntrol çalışmalar insanlı uzay KUIIinil uçusları. Bu uçu$larda astronotlann hayaunı trhlikeye sokabilecck CUMHVRlYET/BtLGÎSA YAR SAYFA 9