Katalog

T İ Y A T R0 D N 'Kuruyan deniz değil, bizim ruhumuz' E lcna tbragimova Fransa'dan )ax çekiyor. Bu aks,am 21.15 Lyon uçağıyla geliyoruz. C) saaltc uçak gelmiyor. Çünkii oyunculaıdan hırisinin kolu kınlıyor ve uçak biletlcrini satıp amcliyat olabilmcsi için para topluyorlar (yurt dısında amcliyat çok pahalı). Hcrhalde gelmcyecekler diyc diiijündüğüm bir anda crtcsi sabah bir aktarma ııçakla gclcbilcccklcrini fakslıyorlaı İslanbul'a, Istanbul Tarih ve Deniz Şcnliği'nc. Mayatnik Tiyatro (îrubu dört kişjlik bir gösteri ha/ırlamısjar ama önce bunun bir tiyatro göstcrısi olduğunu düşünürsenı/ yanılırsını/,. çünkü ya/arı yok bu göstcrinin. Bu göstcrı çağımı/ın cn biiyiik ekolojik fclakctlcrindcn birı. Aral Dcm/i'nin yok ulus,ıınıı. kıılaktan kıılağa lüın dünyaya (çığlık gğlığa) fısıldanışım anlatıyor. Kim anlatıyor'.' Bcn anlatıyorunı. Kcııdı dilimde. Yani Türkçe. Mayatnik .ıdındakı özbek Taş,kcnt Tiyalro Knstitüsü'ndcn çıkma toplııluğun 17Tcnımu/ 1991 tanhindc Ortaköy Camii öıuinde basjattıkları göslerıde climdcki mikroIbndan hemserilere. (,'üııkü lopkılıık H20 ı 4 hanını adını verdıkleri SU göslcrısım kendi dillerincic oynuyorlar. Hcr gittıklcrı iilkcdc olduğıı gıhı Bcn de ılk ke/ böylc bir heyecanı yasıyorum Su göstcrısı dcdığım. hani şu s,akalaş,ıııak için kııllandığııııi/ tcıncl ihtiyaçlannıı/dan birı olan SU. Scnkroni/c yü/mc nuisabakalan >apılan ya da labaııcanın i«;inc doldurulup tcliğini v'ckıncc kaıfında. O sırada ben anons etıneye başlıy o r u m . "Bilim adaınları 2000 yılında Aral Deni/i'nin tamamcn kuruyacağını '.öylüyorlar. Dünvamı/ tehlikede. Diinyamı/da yardım istcycn ycrlcr var. Orta Asya'daki Aral Dcnizi'ni ele alın. AraPa dökiilcn iki akarsu kolu vardı. Şimdi onların suyu deni/e kadar ulaşamıyor. Büyiik panııık tarlaları tiim suyu çckiyor. Aral'ın kıyıları son beş yılda ncrcdevsc 100 km. çekildi. Balıkçılar itjsi/. ller iki bebckten biri anncsinin siitündcki tu/dan ve sııdaki tehlikeli kimyasal oluşumlardan zehirlenerek ölüyor. 1970'den beri Aral kıy ısında yctişcn nesil bir yııdunı saf su içmedi." Halk dinliyor. Mayatnik elemanlan boşalan kovaların ü/erine çıkmış ağlaşıyorlar ve bir bardak su için yangın çıkarmaya hazır bekleşiyorlar. Böyle bir anda ben tekrar anons ediyorum. "Aral'a taköy Çizgi Kafeterya'nın ikinci katında elinde hortumla hazır bckleyen Bilgehan'ı görüyormu^ gıbi yapıyorum ve mutfağını/da su akıyor mıı diyc soruyorum. Eivet diyor, o sııdan bıra/ Aral Deni/i'ne verir misin diyorum, tamam diyor. Ve lıortum yavaşça aşağiya u/atılıyor. Tiyatro grubunun önccden ha/ırladığı sac oluklar duvarın kcnarında bckliyor ve bırcr mctrclik bu sac oluklar uc uea gelırılerek alanın ortasındaki fıçıya ulastırılıyor, tabii içinden İstanbul'un veşme suyu akarkcn. Fıçının üçte biri dplduktan sonra gösteri sona criyor vc Ö/bck oyuncıılar kiiçük bir kamyoncte bu fıçıyı da alarak biniyorlar vc sanlıp dolanarak ycrlı halka veda cdiyorlar. F.rtesi gün bana Aral Dcni/i'nde kaybolan dört adayı tcmsil cden topraklan kurululnıuş bir hcykelcik hedıye cdiyorlar. beadc altınyaldı/lı küçiik bir şişenin içinc doldurduğunı istanburun sııyıınu Taşkent'teki Su Mü/csı'nc ulasiırnıaları için F.lena îbragimova'ya \cri\omm. İlki 1991 yılında vapılan bu Su gösterisinde.toplanan 200 litrc su Mosko\.ı"ya. oradan da Aral Denı/ı'ne dökülmü$ Ta^kcntli dosllarınıı/ın sovlcdikleııne göre. Şimdi Istanbul'dan toplanaıı sııyun bir litrcsi Kasını I993'dc Aral Denizi'ne ulaşacakmı^. Göstcrinin sonunda; "Kıırumakta «lan bir denizi kurtarmak hcr /aman mümkün dcğildir. Eğer ruhunuz kuruyorsa; çünkii kuruyan deniz değil, bizim ruhunasıl yardım edebiliriz?" Sessizlik... Or !jinıı/dakı kı^ıyı ıslattığınıı/ SU.. Missisipi Irnıağı'nda la^ıp tclakctlcrc ncdcn olan. Orta'do^u'da sorun olnıaya aday H2O.. (,'c^mcden bo^a akıttığımı/ tıra^ olıırkcn ya da pcl ^iijclcrde satıp para ka/andığınıı/ sıcak ülkclerc. Hcr ııcysc. Toplulıık önce C'arncy vc Surncy adını verdiklcri ılkcl ncfeslı <,ıılg'liirla Ortaköy'ün dikkatıni çcknıcyi başarıyorlar. (Zaten hi/imkilcrin dikkatıni çckmek çok kolaydır. Bir kavga gördük mii nasıl loplaijin/ sokak tıyatrosu diyc, ama dilimi/ varıııa/ söykmcyc). Margarita. Louisa. Olga vc Raila dört Ö/bck kadını, otantik gıysilcri ilc. Qnların dışında kaıncraman Vad/ım vc yönctici Vladimir de var Elcna ilc birlikte topluluğa yardımcı olan. Istanbul'dan bcn ve asistanım Banu. Ve tabii ki Şenlik Komitesi. (Onları göstcriden bir gün önce Banu ıle birlikte Sultanahmct Köftccisi'ne götürdü^ümü/de, ülkelerinde ekonomik darboğa/ yavmdığını, A/i/ Nesin ile röportaj yapmak istcdiklerini ve önünıüzdeki aylarda Taşkent'te yapılacak Tiyatro Festivali'ne bir tiyatro pcrformansı ha/ırlaınanıı istediler.) Bu arada Mayatnik Tiyatro Grubu'nun A R A L Deni/i'ni kurtarmak için gerceklestırdiği bu çabayı Ö/bekistan devleti maalesef maddi açıdan destekleyemiyor.. Göslerinin hemen başında Ortaköy C'anıii öniinü uygun görcn toplulıık. yava^ yava!} benim bulundıığum Tahtaka•jik Rcstaıırant'ın arkasındaki alana ccna/c adımları ilc yakla^ıyor. Mcraklı kalabalık toplaşıyor, çevreliyor, sarmalıyor rıtüeli bir anda. Yü/lerindeki acı ifadeyi alanın ortasındaki lıçıya atıyor bu dört kadın tek tek, sonra u/ıın saçlanyla kaldırıp havaya sıçratıyor, oradan da tabiı İstanbul'lulann yü/üne (kaçışan seyırciler ıslanarak).. Yok oluşunu seyretmektcnse çö/üm yolları arayan Aral Dcnizi'ne bu dört insan, fıçıdaki ve ellerindeki kovalarda bulunan suyu boşaltırken kısa süreîi bir Şaman ritüeli gerçekleştiriyorlar ateş ctra muzdur" sözünü hatırladım bu ya/ının sonunda parantez içinde. ^ C U M H U R İ Y E T O E H O İ 5 E Y L U L 1 9 9 3 S A Y I 389 11