Katalog

ÖDÜLLKRİ 1992 YUNIJS NADİ S O S Y A L B İ L İ M L E R A R A Ş T I R IVIA S I Seçlci Kurul: TÜRKİYE'DE KENTLEŞME VE KAT MÜLKİYETİ gelecektir. 3. Toplu konut girişimlerine karşın, aşılamayan KM ilişkilerinin bu bağlamda göstereceği zorluklar nedeniyele, yeni mülkiyet ilişkileri biçimlerinin kurgulanma gereği duyulacak; küçük sermaye için yatırım alanı seçenekleri (menkul piyasaları) geliştirilmesinin, konut edinme gereğını daha az önemli görulmesini sağlayacağı düşüncesı yaygınlaşabilecektir. Bu konuda 'kooperatif ortak mülkiyeti' ve 'condominium' türünde mülkiyet uygulama girişimlerinde yarar görenler olacaktır. 4. Türkiye'nin bütün yerleşmelerinde, kentsel yapı stokunun kısa süreler içinde tamamına yakın bölümlerinin üretılip KM kapsamına alınması sonucu yaratılan 'atalet' ve yenilenememe' sorunu, giderek yoğunluk kazanacak; kamu eliyle yenileme ve özel kamulaştırma yöntemleri geliştirme gereksinmesi duyulacaktır. özellikle toplu ulaşım gibi büyük ölçekli kamu girişimleri karşısmda KM altındaki stokun planlı yenilenebilmesi için özel politika ve 'müdahale' tekniklerinin geliştirilmesi kaçınılmazlaşacaktır 5. Toplumda 'çevre' bilincinin, 'sivil toplum' anlayışının gelişip yaygınlaşmasında KM benzeri ilişkilerin yeri ve önemi kavranacak, KM'nin daha geniş ölçekli yerel örgütlenmelere geçiş denemelerinde örnek alınacak, geliştirilecek bir ilişkiler çekirdeği taşıdığı değerlendirmesi yapılabilecektir..." \ Murat Balamir:Kat mülkiyeti süreci Türkiye'de Kentleşme ve Kat Mülkiyeti adlı araştırmasıyla Yunus Nadi ödülü'nü kazanan Balamir, sonılanmızı yanılladı. Kentleşme biçiminin yarattığı sorunlar ü/.erinde yelerince araştırma yapılıyor ııııı? Bu bağlamda araştırmanızı nasıl tanımlarsınız? H Türkiye'de kentleşmeye ilişkin araştırmalar genellikle 'kırdan kcnte göç', 'gecekondulaşma', 'marjinal/informal kesim' gibi başlıklarla, nüfus devinimleri ve işgüeii süreçleri üzerinde odaklanmışlardır. Bu yaklaşıma sahip çok sayıda değerli araştırma, kentleşmeyi 'işgücünün mekânsal reorganizasyonu' açısından açıklamaya çalışır. Ancak bu yaklaşımla, yapılaşma süreçleri vc kentsel yatırımların nilclıği konu edilmez. Buna karşılık, kenlleşmeye 'sermayc' süreçleri ucundan bakmak, yatınmların kaynaklarını, sermayenin bu kesimdeki 'maccrasrnı, ortaya çıkan değcrlerin puylaşıltnasında hangi toplumsal ayrışmalann oluştuğunu sorgulama olanağı verir. Bu kez, yaratılan dcğerler üzerinde 'toplumsal ilişkilerin nasıl yeniden örgütlendiğini' incclcmek ve kentleşmeyi bu bakış açısından kavramak olasıdır. Kat Mülkiyeti (KM) süreci gerçekte Türkiye'nin kendine özgü gclişme vc kcntleşmcsindc cvrimlendiğini gö/lcycbildiğimiz taşınmaz mülkiycli ilişkilerinden yalnızca biridir. Ancak ülke ölçeğinde yaygınlaşarak yapı 12 Araştırmanın bitiş bölümünden "KM'nin hangi konulardagündem oluşturma potansiyeli bulunduğu özetlenmeProf. Tokltımif Ali'f. Prof. Aydın Aybay. Prof. Taner Berksoy, yeçahşılırsa Korvl Göymen, Prof. Zofer Topnık. 1. Türkiye'de konut politikalarının çok yönlü bir değerlendirilmesınin yapılıp yeni öncelikelerin belirlenmesi gereği gündeme gelecektir. Bu polıtikanın yalnızca Ankara 1941 doğumlu; evli, iki çocuk sahibi. bir finans' konusu ile sınırlı kalamayacağı anlayışı yaygınlık kazanacaktır Konut Ankara Koleji, ODTÜ Mimarlık Fakültesi açığı' söylemi ile üretimi körükleme politi(M.Arch) kalarının, önemli paylaşım sureçlerinin yaşanmasına ve yalnızca rantiye' kesimLondra A.A. School of Arch. (Dipl. A.A.) lerinin gelişmesine yaradığı yargısı açıkLondru Üniversitesi, University College (M. lık kazanacaktır. 2. Konut sınıfları arasında çıkar farklıPhil. in Planning) laşmaları keskinleşip açığa çıkacaktır 1975 ODTÜ Mimarhk Fakültesi, Şchir ve Türkiye'de toplumsal yapının, doğrudan konut sisteminin kendisi tarafından kutupBölge Planlama Bölümü öğretim Görevlisi laştırılmasının önüne geçme gereği duyulacaktır. Bunun birden (azla önlemle de1985 ODTÜ Mimarhk Fakültesi Dekan netim altına almaya çalışılması kaçınılYardımcısı mazdır. Türkiye'de etkili bir taşınmaz ve konut vergilemesi konusu gündeme gele1988 ODTÜ Mimarhk Fakültesi Dergisi cektir. Bu yönde, 'zorunlu, kiracı beEditörü yan'ları gibi yöntemlerle, girişimlerin bugünden başladığını görmek şaşırtıcı de19861992 ODTÜ Konut Arastırmaları ğildir. Çok konutluluğun 'müterakki' (progressive vergilenmesi, taşınmaz el Merkezi Genel Sekreteri değiştirme malıyetlerinin düşurülmesi, spekülasyon önleme yöntemlerinin geliştırilmesi; ulusal stok kadastro ve bilgi bankası geliştirilmesi gibi girişimler bugun için bilimkurgu' havası yaratsa bile çok yakında kaçınılmaz olarak gündeme üretimi için gcrekli sermayeyi yaratması, kaynaklann üretime aktarılmasında bir 'katalizör' görevi görmesi, geniş toplulukları yeniden harmanlaması ncdenleriylc KM bunlann en önde geleni ve 'nihai' olanıdır. Kat Mülkiyeti'nin, Türkiye'nin kcntlcşmcsindeki yeri vc ctkileri nclerdir? ^ 195()'li yıllardan başlayarak artan konut gereksinmeleri karşısmda, kısıtlı sermaye ve arsa varlığı nedenleriyle, apartman yapılarının .üretilmesi kaçınılmaz olmuştur. Ancak, önceleri ciddi malzeme yetersizlikleri vardır; aynaı döncmin değer yargıları da apartmana yakınlık duymaz. Yasal açıdan isc, arsa ve yapı ancak tekil mülkiyet konusudur. Bütün olumsuz koşullara karşın, KM ilişkilcri hızla yaygınlaşmıştır. 1965'te KM yasası çıkanlır. KM dünya deneyimi karşısında, benzer mülkiyet biçimlcrinden tarihsel, yasal ve toplumsal yönlerden farklıdır. KM'ııin yapı stokunun ve kentlerin büyümesine olan katkısı ve sermaye hareketlerindeki etkileri, bu çalışmanın açmaya çalıştığı ikinci bir yöndür. Yapı üretmc amacıyla kurulan KM'nin piyasada 'kendiliğindcn' evrimlenmesi, düşük fırsat nıaliyetinc sahip küçük birikim ve kaynaklan örgütleyerek işlerlik kazandırması, kent dışı kaynaklan yine kente yönlendirmesi gibi özellikleri başka kentleşme deneyimlerinde yer almâz. Türkiye'de konut üretiminin uluslararası karşılaştırmalara göre çarpicı dü/eylcrdc sürdürüldüğü, üretimin giderek gereksinmelcrden de bağımsız kalabildiği anlaşılmaktadır. Öyle ki Türkiye'de, çok daha yüksek ulusal gelir sahibi ekonomilerin gösterdiği üretim dü/eylerine erişebilemiştir. Yaratılan bir toplumsal değer, özcllikle üretiminde mülkiyet dönüşümü söz konusu ise, yeni bir bölüşümün de habercisidir. Çalışma üçüncü olarak, üretilen konut stokunun nasıl paylaşıldiğını cle almaktadır. Türkiye'de toplunıhiliın araştırmalarının zorlukları olduğu doğru nıudur? •i Türkiye'de araştırma yapmanın baslıca zorluğu, kapsamlı ve anlamlı görgül veri derlcmektedir. Düzenli veri derlemekle yükümlü kurunılarımız, zaman içinde yöntem ve tutumlarını değiştirmektc, araştırma gercksinmelerine duyarlı kalmayabilmektedirler. Toplumbilimcilerde uzun dönemli araştırma program ve stratejiler gözeten kurumlardan yoksunuz. Bunun üniversitelerimiz.de bile sağlandığını söylcmek zordur. Bu durumda araşlırma yönlenmeleri raslantılarrve yurtdışı 'esinti'lere bağlı, ya da bilinenleri yineleme ile sınırlı kalabiliyor. Türkiye'de kalkınmanın nnceliklc teknik ve temel bilinılerin gelişmesine bağımlı olduğu gizil yargısımndaaşılmasıgcrckir. M O A L D A Ö U G Ü Y E D E Ğ E R G Ö R Ü L E N L E R AYŞE GÖZEN YENİBİTKİLERE DOĞRU GIYASETTİN DEMİRHAN TCHUKUMETLERİNİN YUKSEKÖÛRETİM POLİTİKALARINAETKİ EDEN FAKTÖRLER (19611989) CUMHURİYET DERGİ 28 H A Z İ R A N 1992SAYI 327