Katalog

M İ M AR İ M İ R A S 0 K T A Y E K i N C i Bacalardaki yoruk kulturu •• •• • • ••••• •• Anadoludaki zengin mimari miras geleneğinin taş vc ahşap ağırlıklı ürünleri arasında "yörük kültürüyle" bezenmiş örnekleri, "betonarme saklırısına" karşı Çomakdağı'na "sığmnnşlar", Kızılağaç'ta hâlâ "yaşıyorlar." ki Kı/ılağaç köyii var. ötekiçi Sa• kar'da. Karışmasınlar diye hi/iınki• ııe Çomakdağı Kı/.ılağac diyo| rıı/..." Sall (,'omakdaglılar söylcmiyor bunu. Mılas Belediyc liaşkam Fevzi Topu/a ııasıl gidcccğimi/ı sorduğumu/da da aynı dcyimi kııllanıyor: " Labranda yolunu i/lcyin; ilk şapaklaıı saga dönün; llahci'bunın'u gcctikten sunra dağa lırmaııacaksıııı/.; tcpcyi aştığınızda, Çomakdağı Kmlağaç'ı görürsiinü/..." Mugla'nm kiremit şapkalı bacaları ünlüdür. Kentin simgcsi olarak kabul cdılmıştir. Ama. Milas'ın her biri ayrı /arıllıklcki siislii bacaları ılaha bir "anıtsaldır." Yapı ustularının her cve basjka bir gü/cllik katan "ö/.giin imzalan" olarak yüksclirlcr... Milas hacularının en "özenlileri" isc f oııuıkdaüı'iHİadi! Daha doğrusu Çomakdağı Kı/.ılağac'ta. Ncdcn acaba'.' Mılas gibı anlik çağlardan bııgünc dek cn gürkcmli uygarlıklann ardı ardına vayındığı bir tarihi kentin, bacalannda da "lidcrliği" elinde lutması gcrekme/ ıııı? Ama. öyle değıl; Çoınakdağ "fark atıyor". Neden acaba?.. yorlar; karşılıyorlar. ancak bir "gariplik" olduğunu görüyorlar. Arubamızdu parti bayraklan yok. Tanınan, bilincn bir "dclegc" de yok. Bcklcdikleri biz değili/.. Meraklı bakışları hemen yanıtlıyoru/: " Bacalarını/ı görmeye geldik..." Biri kahvcnin tanı karşısında. Ncfis ahsap cıımbası olan bir taş evin damını süsliiyor. Bir başkası onun hemen arkasındaki çatıda. Dantel gibi işlenmiş kornişleriyle minik saçakları bile ıınutulmamı^. Sanki bir bacalar mü/esindeyiz; en sadesinde bile incclık dolu bir "özen" var. Salt bacalarda mı7 Evlerde de; kadınların giysilcrinde dc; kapılardaki, kepenklerdeki, dolap kapaklarındaki ahşabın sıcaklığma "uygarlık" katan oyma işlerde de... hep aynı ö/.en var. Güney Ege'nin bu dağ köyünde, sanki binlerce yıllık bir "kültür birikimi" ile karşılaşıyoru/. Oysa Çomakdağlılar cn çok 4(X) yıldır buradalar... Taş burada çok 72 yaşındaki yapı uslası Mustafa Kaya anlatıyor: "Atalanmız Toroslardan gelip yerlcşmi^lcrdir. Bi/ bu cvlcri, bacaları yapmayı dededen, babadan gördiik. \'at} buralarda çok. Yakındaki İki/taş köyiinden çıkar. Ücdört gö/. (oda) bir cve I5(K>2(NN) taş gider. Bu cvlcr ya/ın scrin olur. Kışın kolay ısılılır... Yol açılınca kcrcstc geldi; kiremit geldi; toprak damları çatıyla örrtiik. Ama, toprak dam başka, ben evime hâlâ çatı yapmadını..." Çomakdağın toprak damlı taş evleri gcrçekten ba^ka. Hemen tüm ahşap kısımlarmda canlı "aşı boyalarla" rcnk "Bttyleaine zengin kültürle inşa cdılen euloı dc, hiç o kültüre yabancı giysllerle yuçanır mı?" Bacaları görmeye geldik Hıı soııı, arabanıı/ı lo/lıı yollara vurmanıı/a vc Milas ovasını gcride bırakar.ık Mcntcşc Dağlan'nın batı yamaçlarıııı tırınannuıya bu^lamaıııt/a yetiyor. l)askan"ın dediği gibi, tepcyc vanp, dauı a>tığınu/da Çumakdağ Kı/ılağaç birdcnbırc kar^ınıı/a çıkıyor. To/umıı/la hırliktc köy mcydanına gıriyorıı/. Kahvedekıler hcmcn ayağa kalkı18 lendirilmiş birbirinden /arif desenler. Taş duvar işçiliğinde ustalığın ve estetiğin zirvesindcki örnekler. Ve, onca yağmura, yaşa karşın, kış boyunca bir damla bile su geçirmeyen, nıce "modern" betonarme binadaki "rutubetin" ise en ufak bir izini bile taşımayan "toprak dam"... Nasıl kurulduğunu, "bsış odaya" girip, tavana bakarak inceliyoruz. Evin büyük oğlu anlatıyor: " Şu kalın ağacın adı döver. Duvarların üzcrinc oturtulur; 4 mctrcyi bile geçerlcr; mertekleri taşırlar. Sonra tahta lar yan yana sıralanır; üzerleri çam kabuklarıyla örtülür; üstlerine toprak scrilir; cn iiste de killi loprak kat kat dökülüp, taşla c/ilir..." Bacalar evlere yakışıyor " Ya bacalar? Bacalar ncdcn bu kadar gösteriijli? Mustafa Usta yanıtlıyor: " Bunlar dumanı ç°k ' v i çckerler. Hem, evlere de yaküjiyorlar..." Ustalar bacaları nasıl evlere yakıştırmışlarsa, Çomakdağlı kadınlar da giysilerini öyle yakıştırmışlar. Hem kendiO E H O İ 1 0 M A Y I S 1 9 9 2 S A Y I 3 2 1 C U M H U R İ Y E T