Katalog

P A Z A R I N PENCERESİIMDEIM Barbaros'un gül koklayan resimleri ugün Türkiye'dc busılun bir kita'p 5(KK) tanc sattığında "iyi sattı!" deniliyor. Nül'usu Türkiyc'den kat bc kat az olan A/erbaycan'da ise 1().(XX) lanc satun kitaba "iyi saltı!" diyorlar. Harf dcvriminc vc bunca kolaylıklara rağmcn kitap okur ya/ar sayımı/ın bir luıliı arlınamusi, ii/erinde derin derin duşünülmcsi gereken bir konudıır, çünku lopluınumu/un bugün karşılaşmakta olduğu iç bunaltıcı ckonomik, sosyal vc siyasal sorunlar dcğil, bu sorunların ııstcsinden gelebilecek şekilde donatılıııami!} kuşaklardır asıl korkulacak olan! Kitap okur ya/arlanmı/ın suyısının nıçın artmadığı sorusunu sorduğumu/da, aldığımı/ yanıtlar şu şckilde sıralanıyor: *()kullartmı/da okutulan kitaplar, kalitclcri, baskılan, kâğıt çcsjtleri, mi/aııpaj vc içerik açısından insanlara kilap scvgisi aijilamaktan çok uzaktır. Ulııslararası alanda lumlmaya çalıştığı1111/ Sülcyman çağı sanat vc kültiirünün kcıuli halkımı/a nasıl öğrctildiğini meKik cttim. Yeğcnımin larih kitaplarına haktıın. Lise III. sımflar için ya/ılmış, olaıı bir tarih kitabında (Vcli Sirin; Gendas Yayınları) şu bilgilcr ycr alıyordu: •"Minyatür Osmanlı devrindc resinı saııalı dcmektir. Sarayda 1525 yılında 41 lanc ıcssam vardı. Türk rcssanılanndan Sinaıı Bcy I'alih devrindc yctişmiş, vc latih'm gül koklayan mes,hur minyatüııııui yapmıştı. "Nakkasani hassa" adlı ıcssam saraydaki rcssamların başı idi... 16. yy'da Şahkulu, Hüncrnanıc adlı meşjııır cscrin sahibi üstad Osman, Şair Mustafa Sai, Ni^ari Haydar Keis (Barbaros'un yakın dostu olan Nigari deni/ci idi vc O'nun gül koklayan resmini yapniüjlı.)..." B Hu arada, Mimar Sinan'ın 441 eseriııııı olduğu bclirtilmıs,. Ancuk Kmin Oklay'ın liscnin aynı sınılları için ya/dığı (tığcr bir tarih kitabında bu sayının 330 olduğunu da okudum... Öğrcncilcrimi/in bu satırlan okuyup, kanuni çağı kültür ve sanatı konusunda nc anlayacaklannı mcrak etmekteyim. Sarayda 41 rcssamın bulunması, Sinan Bey'in Fatıh'in resmini yaplığı gibi, Nigari Maydar Reis'in de Barbaros'un "gül koklayan" resimlerini yapmaları, üçbes, sanatçının adlarının sıralanması, öğrencilerimize Kanuni çağı sanatı konusunda hangi sentezi yapacak bilgilcri sağlaınaktadır? "Nakkaşani hassa" bir ressamın adı dcğildir, yukanda sözü geçen sanat kurumunda çalışan sanatçılara vcrilcn adCUMHUHİYET 0 E R 8 I 10 M A Y I S Kltap aevglsind* anttnamllözandlrlcl unsur dır. Sadccc Osmanlı sanatı dcğıl, bıyolojidcn coğral'yaya kadar hcr alanda yctersi/liklcrlc dolu kitapları hafı/layarak mcktcp bitiren çocuklarımı/ arasında, içindc bu yoldan oluşturulmuş kitap ncfrclini mc/un olduğu gün kitaplarını yakarak göstcren a/ değildir. *Ailedc küçük yaştan beri kendisinc kitap okunmayan vc annc babasının kitaplarla haşır neşir olduğunu görmeyen çocuğun kitaba alışması güçtür. Kitapsız evin çocuğu, kitapla karşılaştığında, evinde kcdı köpek beslemeyen çocuğun yolda köpck gördüğündc kapıldığı olumsu/ duygulara kapılır. Evinde iki raf kitabı olan olmayan yurttaş sayısı hiç de az değildir. Sadecc babanm çalıştığı ailclerde, çocuğa kitap scvgisi aşılama konusunda cn büyük görev anncyc düşmektcdir. Hem annc hem babanın çalıştığı ailclerde ıse bu görev /.anıanının çoğunu çocukla geçiren büyükanne vc babalara düşmektedir. Son istatistikler bile, yurdumu/da okur ya/ar ilkokul ınc/ıınu kadın oranının crkeklcrc görc düşük olduğunu yansıtınaktadır. Anncsi, anneanncsi hıç okumayan çcKiık, kilaba nasıl alışsın? *İnsanlara okuma scvgisi aşılayacak kurumlar olması gereken kütüphanclcrimiz genellikle kötü üjitilmiş, a/ aydınlatılmış, vc içerdikleri kitap açısından yctersiz yapılardır. Kütüphanccilcrin mesleklcrinc kai!}i olan scvgilcri bu olumsu/lukları dengclemcye yctmcz. Çocuk ve yctişkinler okumak istcdikleri kitapların çoğunun bu külüphanelerdc bulama/. Kiitüphanelcrin hangi kitapları bulundurabilccekleri yakın /amana kadar merke/den saptanmaktaydı. Cîcçcn yaz, Istanbul'dan Yalova'ya giderkcn yanıma otııran bir vatandas,ımı/, çok u/un sürcn biitiin yolculuk boanne ve baba. yunca bol resimli bir gazeteyi okuya okuya bitircmcmişti. A/, okuyan insan, hı/lı okuma ve rahut okuma yetenekferini gcliştiremez. En kısa bir ya/ının okunması için uzun zatnan harcunması ve böylece işin keyfınin kaçması kaçınılmaz olur. Askerliğini yıllarca önce Yıldı/daki Kurmay Mektebi'ndc tercüman olarak yapan bir arkadaşını anlalmıstı: Bir gün kumandan kcndisini çağınp, "Kursa dcvam eden öğrencilcrinden biri çıldırdı, git dolabını kır, icindcn cıkanlan bir torbaya doldur, bana gt'tir" demiş. Arkada şım, denileni yapmış, dolaptan çıkanların listesini kumandana sıınmuy Kumandan listeyi okumu!} "üv gonıltk, iki çift corap, dört mendil, üv kilap: Avrupa İklebiyatı, Matma/cl Noralya'nın Koltııj»u, I'ürkiyc'nin Diizeni..." vc "Anlaşıldı, anla^ıldı!" demii). Arkada^ım "Nc anlafjildı efoııdim?" Komutan yııtkunmuş "adamııı IHHICII cıldırdif>ı anla^ıldı, insan hu kadar çok kitap oktırsa aklını tabii ki yilirir." İnsana kitap sevgisi asılaınak için ne yapılmalı? *Okul kitaplarımı/ı kalitc vc içcrik açısından dü/cltmcli, bu konuda sınırlandırmalara gidilmeden rckabctin düzeltici ctkisınc olanak tanınmalı. Okullarda okunan edcbiyat ürünlerinin seçimi sırasında, günümü/dc yazılmı^ olaıılara da yer verilmcli ve bunlar çocuklarla beraber irdelcnmclidir. *F.rişkın valandaşlarımıza ilcri ya^larda aklın u/un sürc ba^ta kalabilmcsinin ınsanın cntelektücl gcli^iminin sekizinci yaşının ötesinc doğru u/ayabilmesinin yolunun bol kitap okuma olduğunu hatırlatarak okumaları önerilmelidir. TV'nin cn çok i/lcndiği saatlerdc kısa kilap tanıtımları yapılmalı. ("unıhıırbaşkanı, Başbakan, çcşitli bakanlar arasında okuyan varsa son okudukları kitaplar vc niçin beğcndiklcrini anlalmaları ö/endirici olabilir. Ayrıca, ba/ı Avrupa ülkclcrındc varolan çoluk çocuk bütün aılc tarafından beraber okunup tartı^ılan, makalc. ronian ve öykülcr kadar çocuğu gcliştircn, ufkunu açan pck a/ ^eyin varolduğu bilinmclidir. Kütüphanelerde vatanda^ın cn çok aradığı kitaplar bulundurulmalıdır. Hürriyet ga/ctcsı I948'dc ilk yayımlandığında, kendmden evvcl yayınlanan ga/ctelcrin çoğuna görc içcrik açısından hafif vc rcsmi fa/la bir ga/ctc olduğu için clcştirilmiijli. Oysa bu ga/ctc, rahat okunurluğu vc insaııı yormayan mi/anpajıyla o yıllarda klasik gazetcleri okumayan birçok vatandasa ga/ctc okuma alışkanlığı ka/andırınıs,, /amanla da okuyucusuyla beraber günümü/e ulaşmı^lır. tnsanın okumaya alışması için en ağır cscrlcrden dcğil, hafıtlerdcn başlaması gcrcklidir. Bugün Türkiye'dc kitap kadar ucıız olan pek a/ şey vardır. Çok öncmli, çok çekici binlercc kitap ikinci elden kitap satan açıkhava sergilcrindcn edinilcbılir. Kitap okuma alışkanlığını yaygınlaştırmaya çalışırkcn ne yapılacağını düşünürken, kitap basanlan ve satanlan yüreklendirecek kolaylıkları da gözardı etmemek uygun olur. A 1992 SAYI 121 16