Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN 4082) Patrona Halil tablosu, bu ihtilalcinin ders kitaplarında yer alan resminin kaynağıdır. Ancak. özel bir koleksiyonda bulunduğu bildirilen ve ihtilalcileri sarayın avlusunda gösteren tablo ile yine Rijksmuseum'da (Env. A. 2012) bulunan ve isyancıların Sadrazam İbrahim Paşa'nın konağına saldırılarını yansıtan tablosu 1730 İsyanrnın nadir görsel belgelerindendir. Cenevreli Jean Etienne Liotard'ın (17021789) İstanbul'da yaşayan birçok Avrupalıyı Osmanlı kıyafetinde gösteren tabloları Türk dokumaları hakkında ayrıntılı bilgi edinmemizi sağlamaktadır. Bu ressamın Humbaracı Ahmet Paşa olarak tanınan Comte Claude Alexandre de Bonneval'ın iki tablosunu resmettiğini deöğrendik. Biri Paris'te, Louvre Müzesi'nde (Env. RF 1387) diğeri de Cencvre'de özel bir koleksiyonda bulunan bu iki resim Osmanlı ordusunun Batılı yöntemlerle reorganİ7asyonunu gerçckleştirmiş ve ordumuzda ilk As"keri Mühendislik Okulu'nu açnıış olan bu pck öncmli kimsenin az bilincn resimlerindendir. Antoinc de Favray'ın (17061798) özel bir koleksiyonda bulunduğu belirtilmiş olan Boğaz ve Haliç tablosu Tophane"nin, Ayasofya'nın, Sarayburnu'nun 1770'deki durumlarını gü/el bir şekilde yansıtan öncmli bir belgedir. Jaqueline Boppe Vigııe, Pierre d'Ulin adlı ressamın Osmanlı Büyükelcisi Mehmel Efendi'nin 25 Mart 1721'de Paris'te Hotel des Invalides'de kabulü sırasında Fransa'nın önemli ailclcrindcn Helvetiusların üç kuşağından temsilci bulunduğunu keşfetmiştir. Louis François Cassas (17561827) III. Selitn'in Bayram Alayı'nı yansıtan bir tablosunda III. Ahmet Çeşmesi ve alaya katılanlar gerçek gösterilmişlerdir. Mimarressam Antoine Ignace Melling'in (17631831) Hatice Sultan'ın Defterdar Burnu'nda yapılacak yalısı için çizdiği desen vc bu desenden hareketle yapılmış gravür mimari tarihimiz açısından öncmlidir. Antoine Laurcnt Castellan'ın (17721838) General Dubayet'nin Veziri Azam tarafından kabulünü yansıtan tablosu (özel koleksiyondadır) ve bu ressamın Osmanlı yaşamını konu edinen çeşitli gravürlerinin dokümanter değerleriyüksektir. Jaqucline Boppe Vigne, büyükbabasının eserine, sözü geçcn tabloların yaratıcıları hakkında ayrıntılı bilgi sağlayan, bu ressamların bilincn yapıtlarının halen nerelerdc bulundukları yansıtan bir bölüm de eklemiştir. Bu bölümün bizim açımızdan önemli yanlarından biri dc cserde adı geçen tablolardan bir bölümünün halen Ayşegül Nadir, Erol Aksoy, A. Tavlan gibi vatandaşlarımızın koleksiyonlarında bulunmasıdır. Yurtlaşlarımızın larihimiz açısından önemi olan bu sanat eserlerine karşı ilgi Boğaziçi Ressamları 18. yüzyılın ilk yarısında "Turqueries" olarak anılan bir Türk modası başta Paris, birçok Avrupa kentinde sadece giyimde kuşamda değil, tiyatroda, operada, iç dekorasyonda ve resim sanatında da kendini göstermişti. atı dillerinc 18. yüzyılın başında çevrilen ve "Binbirgece Masalları başlığı altında basılıp yayılan Doğu öyküleri, ardından Fransa'nın Babı Ali nczdindcki büyükelçilcrinden Charles Fcrriorun yayımladığı Osmanlı Imparatorluğu kıyafctleri albümü Batı'da Doğu, özellikle Osmanlı ülkesine yönelik yoğun bir ilginin gelişmesine yol açmıştı; İstanbul'da bulunan kordiplomatik üyclcrinin bu kcnite yaşayan ressam Baptisle Vanmour'a Türk kıyafctlerine gircrek yaptırdıklan resimler, memleketlerinedönerken beraberlcrinde götürdükleri Osmanlı elbiseleri ve kumaşları bu ilgiyi yoğunlaştırmıştı. 1721 'de ve 1742'de iki Osmanlı büyükelçisinin Paris'e atanmalarını izleyen evre içinde "Turqueries" olarak anılan bir Türk modası başta Paris. birçok Avrupa kcmindc sadece giyimde kuşamda değil liyatroda, operada, iç dekorasyonda ve resim sanatında bclirginleşti. François Boucher, Jean Baptistc Leprincc, Nicholas l.aneret, Eticnnc Jeaurat ve Jacqucs Aved gibi artistler ömürlerinde Osmanlı lopraklarına ayak basmadıkları halde bol Osmanlı tablos>u çi/.mcye başladılar... Türkiye'yi görmemiş başka bir ressamın kahve içen, saz çalan ve gergef işleyen sultan tabloları 15. Louis'nin metıesi "Marquise dc Pompadour" tarafından satın alınıp saraya asılmıştı. Bu yüzyılın başında İstanbuPda Fransız Büyükelçisi olarak Augustc Boppe Türkiyc'yi görmeden Türk resimlcri çizerek ünc kavuşan Batılı ressamlara gösterilmiş olan bu ilgiyi haksızlık olarak nilelemekte böyle davranılmakla Türkiyc'yc gerçekten gelmiş, Doğu toplumunda yaşamanın güçlüklerine göğüs germiş bir avuç ressamın hakkının ycndiğini düşünmekteydi. Bu diplomatın sanata karşı eğilimi ve bu inancı onu 18. yy'da İstanbul'a gelip re" sim yapmış olan ressamları incelemeye yöneltmişti. Bu incelemeleri sonunda, 1910da "Les Peintrcs du Bosphorc Au XVIU'c Siecle" (18. yy'da Boğaziçi Ressamları) başlıklı bir eser oluştu. Bundan beş altı yıl önce Büyükelçi B Auguste Boppe'un torunlarından piyanist Jaqueline Boppe Vigne elinde beliren "tendinit" nedeniyle bir süre piyano çalamayacağını öğrendiğinde babası ona büyükbabasının escrini vererek "Piyano çalamayacağına göre başka bir şey yap: Büyükbabanın eserini gelişlir; adı gcçeh ressaııılarııı tablolarını bul ve eserine ekle; bunu gcnişletilmiş şekliyle bir daha basalım" dcdi. Jacqueline Boppe Vigne, geçenlerde dört yıl boyunca çeşitli koleksiyonları, müzeleri tarayarak bütünlediği escri tanıtmak için İstanbul'a gelmişti. "18. yüzyılda Boğa/içi Ressamları" (ACR Edition Courbevoie / Paris, 1989) başlıklı yapıtı kendisiyle bcrabcrirdeledik. 290 kadar tablonun reprodüksiyonlarını içercn escrde tarihimiz açısından önemli doküman niteliğini taşıyanların sayısı çok: Mesela JB Van Mour'un (16711737) halcn Amsterdam Rijksmuseum'da (Env. N. 4084) bulunan ve Beyoğlu'ndaki Hollanda Sefareti'nden kenti gösteren tablosu, Peıa'nın evlerini, u/aktan Topkapı Sarayı'nı, Tophane'yi, Sarayburnu'ndaki yapıları çok realist bir şekilde yansıtmaktadır. Bu ressamın III. Ahmet tablolanndıı padişahı görerek resmettiğini düşündürecek beıuerlikler ve tutaıiılık vardır. Bordeaux'da. Musee des Beaux Arts'da bulunan ve Comtc d'Andrezele ye Vezirı Azam'ın 17 Ekim 1714'te ziyafet çektiğinı gösteren tablosu, bu mekânda yemek dc yenildiğini yansıtan az bulunur bir doküman niteliğindedir. Lady Montagu'nun resimlerini çizmiş olan bu ressamın özellikle 1730 İsyanı'na ait tabloları önemlidir: Rijksmuselim'da bulunan (Env. François Boucher, ömründe Osmanlı topraklaı ına a y a k b a s m a d ı ğ ı h a l d e , odalığı b ö y l e ç i z d i . C U M H U R İ Y E T DERGİ 19 O C A K 1 9 9 2 S A Y I 3D6 20