Katalog

SAYFA28 SAÛLVK Hücrenin gizleri çözümleniyor: NSANOĞLU yaşamu tefc blr hücrm hallnde başlar Bu, dOllanmlş yumur* lacfır. Qell9ml9 bir ınsan vucudunda Isa lOOlırilyon hücra bulunur. Hücredoğadakl tum canli varflıkların tamel OOesldlr. Hucrenın zayıilaması ıle yaşlanma ba9lar. Hucreterlnduzenslz çatışmaları ise çaşliil hastalıklara yol açar Hücralahn yapı va çalışmaUrı ddha lyi anla^ılabllaa. Insınlar daha uzun ve saOlıklı biçlmde yaşayablllrler. Amerlka Blrlaşik Devletlerlnde bu konuda bır suredlr yoflun çalışmalar yapılmakiadır. Son zamanlarda İMsanaaayonel nllelenebllecok yenl bulguların ışığtnda huc mlerln akıllan durduran gizlerı oorımiimeya başlanmı^tır. NewVork'ta Rocketallar Onlversltesi Hücra Blyologlarından Garald Edalman, "hücrm* leti anlama konu&unda buyük bir dmvrimin tatğindeyiz" ölyor. Bftflm adamlan doAadakf canlı varlıkların hocrelerden oluviuklannı Oç aaır Onco bulmualardır Ama hücralarln çalışmaaı hakkında son 30 yıl içlnde bllgl aahlbl olmayd bavlamıştardır. Bu konuda bılınan temel garçak 9udur: Oellşınlf blr inaanın her acresl yaşama bajladıflı llk hucradekl gıbl ayntgenlari (Hucrtnln 6zü) kapsar. Ama hocreler dafilflk tlp ve boyullarda olup. degifik ıjlerlerl vardır. Ömeğ(n alnlr höcrelorınm uzuniuklan blr metre, genlşlıklerı Ise blr aantlmetranln 15 blndo blrl kadardır. Bu hücralar baylndan galen komutları. çeçltll organlara llallr. Alyuvarlar hücrelerlnln çupları ise 1 santimetrenln onbaş blnde blrl kadar olup vOcutta okoi|en laşıriar Ancak. modern blllm dpgtjik hticrelcrdekı genterin degışlk ko9ullar attında deOİ9lk Iflevleri yapmaaının gmnl hanuz çĞzemamlgtlr. İ SURLARLA ÇEVRİLİ 100 TRILYON KENT MII bır ınMn ınruUjyııt lnsun J'i hıılıııuin 100 hoı £>ırı cevrılı bır kentı ııreitm, tııkaiifn vn rtUCftOTUOUlLER |<ıı moücitı '.i'kMnı v(*ru Ayrım •JııvaflıircHıri K I K . I P I I S •! MITOCHONORİA hucranın »nf»r|i santrüllondı* Mucru ıcın gerekiı uretıin. OUVAR ^HOTEİ 9 u mıHf kııiM. «ırılen ftjarnlittnn LVSOSOMER Bü hucrtom icm gorokh maddelerınl nobelçı gurvvim h. hnr varırler Avrıca htıcr*nın tlhai etiıflı ooıol Uu harekatiı maddocfkler ıhracı ıla Proioını. odlı lobnkrilnrdon hücrnnın dış duvarlorına H'SOSOMC f!tf rn^rlkolorda httcrvrtın kendı kondlni >enHecliu< urotltır NUCLEUS gırtşmı densil^rıvı VNDOrLASMİC •ETtCULUM Bunlof kiulurnlımno hukumül* olon htı tum Iıı/Hiılur N(u .Ctnde •Oanlerı hulunmakıodır. Duvarla ktışatılmış kentler Insan vucudunda hulunan 100 tlrllyon hticrenin her blrl duvarlarla çevrlll bağım912 bır kentl andırır. Enarjl sanlralları hııcranln gerekslnme duydufiu anar|lyl nroıır Fabrtkalar ıse proiein va <IIQer kiınyevl maddelarl Orclırler. Son dereco kan9ik ulaşjm alataml ıla klmyavl madıJeirır hucrenln ıçlnde va dışında garakll yerlerela^ınırlar. Kenl surlarının kapılarını bakleysn nöbetçlier, dif alım va dış satım pazariannı rieneiler va tahllka anında nlnrm vt>ıırL«ı Dısıplinll bîyolojik ordular, UIASI dış saidınlara karçı kentı aavunmak Için tmklar. Va nihayet kantta akonomlk so%V3l duron merkezl hukümat larahndan Mğlanır vu kurunur. lllm adamlan şlmdlllk yaşlanma olayını dunlurmayı umui atmlyorlar. Ama olayı gucıktmp yaşlanmayı uzatablleceklerlnl umuyorlar. Burada butOn I9, M Wert«/ PlAntamaya "müdahaleedlp. plAnın hedefinrlnl defll^tlrebilmakrodlr. Yenl old« adlhm buigulara göre. genfer behrli bir sayıda bOlOndukten aonra, plan uyarınca ya9İanma komutu galtr. Va yaçlanma l^tamk başlar Işlo bu bılim adnmları bu komutun verıldtOl 9"rayl çözebıldlklerl lakdırde komulu de0l9tlreb>lecek ve yaşlanma Işlnmtnı OArtyfl atabiloceklardlr. DlOer blr deyişia. piânda ön görulen hedolleıi dft/Jıştırebılacaklfirdlr. Bu konuda modem teknolo|ln(n yenı hulguları olan "Elektron mtkroskop" ve "HddyoAkti? uotoplarla" yo£un çah9malar yapılmaktadır. RadyoaMlf l/oiopiarU fcimynvi maddelarln hücra içındakı h.ırnkotlon ı/ionmnktndlr. Ancak hOcronın fiialıyolleHnln bOyOk blr bölümü, Insanogtu Içln hala bır glz'dlr. Blllm adamlannın Azttlllkle OQranmek istedlklerl konıı "Hucre düzenltmesfdir" kimyevl maddeden oluşuriar. Bu madde tom yaşamın özunü ve lemallnl meydana gaılrir. Her hucrede 50 bln gen bulunur. DNA. blr hucrenln "Nuc/eus" danen organında <Morkezl HukıımeO bulunur. DNA, §Riooaome" udındakl (abnkalara proının uretmeleh içln buyruk verlr. Protolnler. amlno aslt danen kimyevl organlk maddelerdon olU9uriar. Blllm adamlart "Rtboaom*'\milnTabrikâ" nasıl proiefn üretlfkrerlnl dflrenmişrerdtr Proleln umtimlne llişkln komııtlv DNA içindefcı merkezden geilr. Bu komuliar RNA adlı uiaklar tarafından fabrikalara iteUHr Aneak bu noktHtUt çok »Iglnç bir ulgu bilım adamiarım tfaştıtmaktadır: Ulak RNA'nın DNA'dan aldıftı komulu fabrlkıılara aynan lletmedifli anlaşılmıştır. RNA. komulu değlştlrmekrndlr. örnegin hemoglobin Orellmî konusunda komui wrno hOerede, 1200tâne r>nuc/eof/tf"buiunnıaktadır. Ama RNA labrikalan " ffftofome" burılardan yalnuca 700 lanosı Içln alparlş vermekledır. vardır. Dlğar blr defltşle. "Mttocondria" özerktlr Ve ener|l uratlml konuaunda Nucleus'tan krımııi nim&t. BIMm adamlan bu olgunun nedenlnî de henO/ bulamamışlardır. örnefiin havacılık uzmanlan uzun suredır oşok ansının doflal uçuç kuralları otduğunu ılerl aurmu9lurdtr. Çunku anltinn kanaiları havalanma gücünü sagiaya cak kadar uzun dAğlldlr. Ama hücrt uzmanUrının son ramanlar gerçekle9llrdiklun hufguluı'a bu oUjunun esran çd?üfmü^lür. £«ek arıUınnın kandttanndakl "iM/foco/ırfr/a'iar bir nnar|l fartaıı saO* lamakta vn an k;ın.ııi.innı olağanîinlıi blr hızla har'ikol t>ltır«,T*.»fc htsaUğın doğurdugu df/avantajı lelafı etmektedlr. Mfiocondrla ayrıca uretllen prot^lnlerin gerekll yeıluro uidştınlmasina yarayan enerjlyl de saOlarnakiadır. Digor blr deyi9lftr Organlzma Içinde ulaşım Içln gerukll yakıiıuraimekiDdlf. Btr uzman bu kcnudn 9Oyle dlyor: "Hucrınin içinde poafa Mzmttttrln* bmnayen blr stnris MS/. Fabrikadan (Ribosomm) çtkan her proteın üzorinde çıdectği adm buiundtnk yo/a konulur Oerelr// orçantar bu adrenf tamyarak pottMcıdan ktndtlei'nt jıt oiun emaneti aUrior Üretim fazlası Sıya^al kurumların yozlaymalan gibl hOeraler da kiml zaman aaOltklı ve duzenlı hıçırn.iö çalışamv. Ulaşım şebakaal aktıayabıhr. 619 Jlıınld di9 satım araaındakl denge bojurabılır. ürotım plan aınıriarım MiP ba^ı boiuk bır nltelftQe bürunobilif. ömeflln kandllarina yanlif komut llatllan fabrıkdUir vucuila /alon mevcuf blr madde* yı gereksU ywı? ureirneye devarn edebillr* lor Bu 'jrtrtım fazlaaı, piyasayı alt üsi eder vo snnuç ularak farta kolaaılrin damarlarda tıııık»rı*iı kalphasidlıkl«ınn^yol açabllir Bu aradd ınerkazı HOkOmeile |Nuc/eua! hücrenin s»mr Mlgalari araainda habarleşmanln kopmo&ı SOHULU hucn*nın büyumeal plendaOn gOrulen sınıriarı aşar ve çuyıınu InsanLgının korkulu gocü kanser oıtaya çıkar Hücmnln zamanM ^alışma tArnpola» rını viva9latmalan tse ya^hlık olayını doğuıur. I Yaşlanma geciktirilebiiecek Bilım adamlan hucralentekl bu çalıçma ve 19 bOlurmjMU donelleyebıldlkleri yun. hir dtzl tıaslahkla blrllkta ya9İanrnayı da flecflcfimbUecaklerlnl bellrtlyorlar. OrneOtn Irsı hasialıklarda harı" hucr»l<ırff bazı kımvevı maddelerl Qretemez ve bu yü/den aa0iıkiıbJçlmdoçali9«mazU)r Blllm adamlarına göre bu maddaler denay IDpunde umtılip. uzerıno gtdfleaklarl adreslar konulabllınir. Bu 9Okild* vücuda9irıngaedllebllecek kimyevl madde Istenilen adrese ulaşacaktir. Aynı blçlmde ylne kansar turlerıne karşı "Lysosom*" adlı hücmnln içlne ufak bir "fortM" yerieştlrilmoalno çali9ilmaktadır. "Lysosomt", /ehlrlerl ka* hııi etmayen blr maddaclktlr. Aneak, kanserh hücreyl oldürmek için verllecak zehır. torbamrı içlne besin maddeal Ile konup YoUarurnms'Lysosome" bu kari9imı kabul eımektadlr. # ABD'd* hlkf konusvmffa yapıfon yogan çofışmafarcfo dzoffilcfe yvşomı «sotmove kanser üserlmfo önemfi yenl bulgular sagfmcfı • Ve Kanser Ne varkl. klml /aman bu plftntı ve dlslpllnll plAn bozulur. Normal ko^ullarda hücreler, di9 duvarları bir bırinc detdiğl zaman. merkezden aldıklan komut uyarınca büyüme İ9lemlni durdururlar. Fakai komuta slatemlnde bır akaama oluraa, tı.vı hucreler ba^ı bo/uk Uiçlmde buyüm»ye devam odorlar Bunlar dlfier hücıelunn sınırfarına tecavOz adorek onlan Istllft ederter. Işte bu "emperyatist" polltlkaya girl9en hücmler kanser hucrelerldlr Blllı. •tfamlan kanseı hucrelarinln neclan UOjenden koparak. yayılma slyasefine İMfladıklarını hanuz anlayamamıçlardır. Blr leonyo g6m. hucrenln duvarlarında bulunan veonun diger hucroye yapı^arak renkll blr 9ekllde büyOınüsıni »dğlayan "Vibronmc htn" adlı lutkal, kanser hücrelerinln di9 duvarlarında bulunmuyor. Bu yüiden bu hücreltff doneiımslz blçlmde büyüyor. HnrrAdAkl blr dizl bozukluklar Kansere yol açabiliyor. Ama kanserln en lehlıkeh safhası yayılma dönemi oiduOundan, "blllm adamlan çalt9malannı Ozallikle hucrelerin haraketlerlne bu hdiekellerl denetleyen buyruklar u/e.rlnde youunla9!ırıyortar. Hucreye glden buyruk defl^lrllip, safilıklı bır buyruk venldiijı lakdlrde Kansere karşı savas kazanılmışolacaktır. Organlzmadı Yanl4 npüen pankroas bozlndekl hücreler aadece ensüitn üretlrkan. difier bazı hucrnior adaleler iç)n ener|l uretmekie, otakilor laa vücudun dlğer gerekslnlmlerim karşılamaktadır? Dlfler bır üeyişle. bu I9 bttlumO nereden kaynaklanıyor? D19 derl ve hucrenln sınırları gen'lerle ne tOr btr İ9blrlığl yaparak saldırganları kovııp, yararlı maddelerl (dost) içorı kabul odlyor? Gen'lerln "FabrihBİm" çeçltfl maddelerln Oretlml ıçni lailmalı lleime denellenıyor? Neden? blllm «ıdamlanna göre bu otgunun mantıkaul blr nedenl oimas» gereklr. Çonko doğa, aavurganlıfla karçı olup, horşay plânlıdır. Blllm adamlannın u/etmüvn qu pordefllnl aralamayı başararnadıklan dlflvf blr olgu da hticreler araaındakl IşbAfOnıudür OrneDln gerek go/. gerekae pankrea» bearlndo ensufin ümiobllacek gen'lar vardır. Ama. pankereas hücrelerl ensülün 0* mtlkleri halde, göz hücrelerl bu maddeyl üratmazler. Blllm adamlarının Ozerlnde yoflun çahşmalar yaptıkları dlOar blr konu lae rnorji »urunudur. Hücre Içtnde enerjl, aosls blçlmlnde klitocndria" adlı blr madde tarafından üratlllr. Merkarl hukümel (Nuelmual dı^nda yalnız '"Milocondria'nm kendı DNA'aı Uen hedir ? Hucroyl aniayabllmek Içln. anahtar maddo "Gen'idlr Genler blr hucrenln ve Jnsamn trsyapı^nubcUti'sr. Oen'lsr Deoıryvibonurlelc Aslt (DNA)adında karışık ve