Katalog

Cumhuriyet ENERJİ 7 Ağustos 2012 30 14 Dünya tekeli Eti Maden’in elden çıkarılması süreci başladı Satışta sıra bora da geldi Eti Maden, dünyanın bor tekeli konumunda. Uzun yıllar kurum üzerinde çeşitli söylentiler dolaştı. Türkiye’deki tüm bor madenlerini 1978’den bu yana işleten kurum için 1990’ların sonu 2000’lerin başında özelleştirme söylentileri çıktı, sonra geri adım atıldı. Yapılan yatırımlarla Eti Maden, Hazine’ye katkısını her yıl artırıyor. Son olarak en çok ihracat yapan 6. kurum konumuna geldi. Mehmet BESLEME Kimya Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı AKP Hükümeti, Türkiye’nin en önemli ve stratejik varlığı bor madenlerinin özel sektör tarafından işletilmesinin önünü açacak bir girişimde bulunarak, dünyanın en büyük üreticisi konumunda olduğumuz bor madenlerini, yerli ve yabancı sermayenin kullanımına sunmaya hazırlanıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nca hazırlanan yasa tasarısı, Bakanlar Kurulu tarafından imzalanarak 5 Mart 2012 tarihinde Başbakanlığa iletilmişti. “Bor Tuzları, Trona ve Asfaltit Madenleri ile Nükleer Enerji Hammaddelerinin İşletilmesini, Linyit ve Demir Sahalarının Bazılarının İadesini Düzenleyen Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” Başbakan’ın imzasıyla 20 Mart 2012 tarihinde TBMM’ye gönderilmişti. TBMM Enerji, Sanayi, Ticaret Komisyonu’nda 14 Haziran 2012 tarihinde görüşülen tasarı ayrıntıları için kurulan alt komisyona havale edildi. Tasarı ile mevcut 2840 sayılı Bor Kanunu’nun 2. Maddesi’ne “Bu madenlerin üretilmesi ve zenginleştirilmesi, teknik, ticari ve ekonomik sebeplerle ürünün mülkiyeti ruhsat sahibinde kalmak üzere 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde ihale edilmek suretiyle üçüncü şahıslara gördürülebilirler. Ancak üçüncü şahıslara gördürülecek işlerin ihale süresinin üç yıldan fazla olması durumunda konuya ilişkin talepler Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır” fıkrası eklenmek istenmektedir. İstenen yasa değişikliğiyle bor üretiminin özel sektörce yapılmasının önünde hiçbir engel kalmayacaktır. Bu değişiklik bir anlamıyla farklı bir özelleştirme modelidir ve baştan beri bor madenlerini isteyen çevrelerin talebi ile örtüşmektedir. Tasarı kabul edildiğinde, yıllardır yapılamayan “borların özelleştirilmesi” başarılmış olacaktır. 500’ü aşkın kullanım alanı Bor mineralleri; son derece özel kimyasal yapıları nedeniyle, büyük çoğunlu ğu alternatifsiz olmak üzere, 500’ü aşkın kullanım alanında hammadde, rafine ürün ve nihai ürün şeklinde kullanılmaktadır. Cam, seramik, nükleer, uzay ve havacılık, elektrikelektronik, bilgisayar, inşaatçimento, metalürji, enerji, ulaşım, tekstil, ilaç ve kozmetik, kimya, deterjan, tarım, kâğıt, kauçuk başta olmak üzere birçok farklı sanayi kolunda kullanılan bor ürünleri, hem ekonomik hem de stratejik açıdan son derece önemli bir yere sahiptir. Bor mineralleri eklendikleri malzemelerin katma değerlerini olağanüstü yükseltmekte, bu nedenle kimilerince sanayinin tuzu olarak adlandırılmaktadır. Türkiye’de üretilen (dünyada cevher olarak başka bir alternatifi olmayan) öğütülmüş kolemanit, yani kalsiyum borat minerali kullanılmaktadır. Yatırımcı, karlı ve deneyimli Mevcut 2840 sayılı Yasa doğrultusunda bor madenlerinin devletçe işletilmeye başlanması ile birlikte bor madenlerinin işletilmesi ve değerlendirilmesi amacıyla çok önemli adımlar atılmıştır. Bor rezervlerini 1978 yılından bu yana kamu adına işletmekte olan Eti Maden; bugüne kadar gerçekleştirmiş olduğu yatırımlar ile Türkiye’nin bor teknolojisinin kurulması için gerekli mühendislik deneyimi ve tesislerin işletilmesi için gerekli üretim deneyimi açısından en iyi kadroya sahiptir. Dünyadaki en büyük bor üreticisi ve en güvenilir bor ürünleri sağlayıcısıdır, bugün itibarıyla yüzde 40 pazar payıyla Dünya bor pazarı lideridir. Eti Maden’in bu konuma gelmesi 30 yıl gibi bir sürede gerçekleşmiştir. Bu süre içinde herhangi bir kurum ya da kuruluşun işletme, mühendislik, pazarlama, finans desteğine ihtiyaç duyulmamış ve tüm gelişme kurumun kendi olanakları ile sağlanmıştır. Eti Maden, bor ürünlerinin ekonomik değeri yönünden oldukça karlı ve katma değeri yüksek bir faaliyet sürdürmektedir. 2011 yılında brüt karını yüzde 68 oranında arttırarak 291 milyon dolardan, 487 milyon dolara çıkarmıştır. Satış karlılığı oranı (satışlar/kar) 2010 yılında yüzde 45 iken, 2011 yılında yüzde 57.2’ye yükselmiştir. Eti Maden’in Hazine’ye ödediği temettü 2010 yılında 316.3 milyon TL düzeyinden, yüzde 65 artışla 2011 yılında 520 milyon TL’ye çıkmıştır. Hazine’ye aktarılan kaynak dolar bazında 210 milyondan, 2011 yılında 301 milyon dolara yükselmiştir. Dünyanın gözü Türkiye’de Türkiye’nin ekonomik olarak işletilebilecek bor madeni rezervleri tüm dünya rezervlerinin yüzde 72’sidir. Dünyada verili üretim ve tüketim seviyeleri baz alındığında, bor rezervlerinin 700 yıl yetecek düzeyde olduğu söylenmektedir. Ancak, bor mineralleri ve ürünlerinin endüstride kullanımının giderek yaygınlaşmakta olduğu düşünüldüğünde yeterli rezervlerin azalacağı beklenmelidir. Türkiye dışında özellikle ABD başta olmak üzere dünyada ulaşılması kolay olan bor rezervleri tükenmektedir. Kimi kaynaklara göre; “Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün en büyük rakibi olan Rio Tinto’nun Kuzey Amerika’da bulunan rezervleri tükenmek üzeredir.” Türkiye sadece rezerv açısından değil, bor üretim kapasitelerine göre de dünya birincisidir! Türkiye’nin bor üretiminde kurulu kapasitesi, 2010 yılında 1 milyon 785 bin ton ile dünya kapasitesinin yüzde 36.8’ini oluşturmaktadır. Türkiye’yi 1 milyon 560 bin ton üretim kapasitesi (yüzde 32.1) ile ABD ve 196 bin ton (yüzde 4) ile Arjantin takip etmektedir. Özellikle dünya fiberglass üretiminin önemli bir miktarının gerçekleştirildiği Uzakdoğu ülkelerinde hammadde olarak