Katalog

SAYFA CUMHURİYET 7 AĞUSTOS 2012 SALI A4 ANKARA Yaşam 36 yıldır Ankara’ya hizmet eden Düzen Laboratuvarı’nın kurucusu Prof. Dr. Yahya Laleli anlattı Kilolardan kurtulmanın 6 adımı imimiz tatile çıkacağı için, kimimiz ise tamamladığımız tatilde çok yediğimiz için bugünlerde kilo derdine düşmüş durumdayız. Kahve Molası’nda bu kez tıbbi tetkik alanında Türkiye’nin en köklü merkezi olan Düzen Laboratuvarları’nın kurucusu Prof. Dr. Yahya Laleli’ye konuk olduk. Bu misafirlikte sağlığımız ile ilgili bilmediğimiz çok şey öğrendik. En çok da “Göbek yağınızdan kurtulmanız için şunlara dikkat edin” diye başladığı beslenme öğütlerinden faydalandık! Prof. Laleli ile Tunus Caddesi’ndeki Düzen Laboratuvarı’nda yaptığımız görüşmede öne çıkan mesajlar şunlar: K Kah M ve o kendimizi denetleyerek eksiklerimizi bulup gidermeye çalışıyoruz. İsmi hocamdan ilham aldım Kurduğum laboratuvara ismini nasıl verdiğim hep merak edilir. Tıbbiyedeyken muhterem bir şahsiyet olan biyokimya hocamız, iki önemli kavramdan bahsederdi. Biri “altyapı, düzen”, diğeri eğitiminiz, profesyonel bilginiz. Ben “düzen” ismini işte oradan aldım. “Sistematik” manasına da gelir. 1976’da kurduk. O zaman “düzen”in siyasi ve ideolojik bir anlamı vardı. Mithatpaşa’da kurduk. Daha üniversite mezunuydum. Onun içinde büyüdüm desem yeridir. Üniversitelerde yapılmayan testleri yaptık. Üniversiteler de gönderiyor İlk kurduğum zaman biyokimya yaptık, otomatik hücre sayıcısı ile başladım. Moleküler biyoloji ile çalışan bir hale getirdim. O zaman çalıştığımız repetuvar yüzlerle ifade edilirse şimdi 1000’e yakın test çalışıyoruz. Yeni Sağlık Yasası uygulaması ile Ankara’da labaratuvar sayısı azaldı. Türkiye’nin birçok yerinde yapılamayan testler de Ankara’daki merkezimizde yapılır. Ülke çapında yüzlerce laboratuvardan testler bize gelir. Üniversite hastaneleri de bazı testlerini bize gönderir. ZEYTİNYAĞI UZUN YAŞATIR Yahya Laleli, kuzey Ege’deki aile zeytinliklerinde isimlerini taşıyan Laleli zeytinyağlarını da üretiyor. Ailenin bir başka ucu da meşhur Kırlangıç yağlarının üreticileri. Prof. Laleli’nin zeytinyağının sağlığa yararlarına ilişkin görüşleri ise şöyle: YEMEĞE SALATA İLE BAŞLAYIN Tanı konduğunda geç kalınmıştır Tanı laboratuvarı olmaktan çok önleyici de olmaya çalışıyoruz. Yani sizde ne hastalık gelişebilir? Tanı ortaya koyduğunuz zaman zaten geç kalmışsınız. Örneğin prediyabetiki yakalayabilirim. Bu şekilde hemen her sene kontrole gelen yüzlerce hastam var. Hasta oldukları için değil dengelerinin sürekliliğini takip etmek için geliyorlar. Hangi test zaman içinde ne kadar değişiklik gösterebilir biliyoruz. Ve “Şunun önlemini al” diyebiliyoruz. Bizden öncekiler hep göçtü Benden evvel laboratuvarlar vardı. Ama hepsi göçtüler. Bu şekilde çalışan en eski laboratuvar biziz. Hassas ve özgür çalıştığım için sanırım biz ayakta kaldık. Yeni teknolojileri hep yakından takip ettim. Bosch’un Türkiye temsilcisi yokken, ben Bosch’tan ürünleri kendim alıp getiriyordum. İnsanlar yurtdışından kürk getirirken ben plastik enjektör getirmeye çalışırdım. 1978’de bilgisayar kullanmaya başladım. Yazılımlarımızı dışarıdan almadık. Bir de sürekli kendi İncirlik Üssü’ne biz bakarız Ankara’nın yanı sıra İstanbul (2), Adana ve Mersin’de şubelerimiz var. Ankara’dayken Amerikan Üssü’nün sağlık merkezi gibi çalışırdık. “Bunu İncirlik’te yapar mısınız?” dediler. 80’lerde gittik, şimdi İncirlik Üssü’nün baz laboratuvarı olarak çalışıyoruz. Sonra İstanbul ve Mersin şubeleri açıldı. Acıbadem Laboratuvarları’nı yeni illerde açmak yerine işbirliğini tercih ediyoruz. Yani oradaki herkes, benden yapamadığı testi isteyebilir. ‘Sana’dan rahatsızlık zeytinyağına yöneltti Zeytinyağı ile çocukluğumda tanıştım. Annem Midillili. Aileden bir miktar zeytinlikleri vardı. Eğitimimi oradan gelen kaynakla sürdürdüm. Antik Anadolu’da insanların yaşam felsefesinin zeytinyağı, sebze, şarap ile ilişkisine olan ilgim nedeniyle de zeytinyağına çok bağlandım. Sana ve Vita yağları evimizin mutfağına ilk girdiğinde nasıl rahatsız olduğumuzu anlatamam. Tıbbiyenin ilk “Daha sağlıklı” diye o yağlar piyasaya sürülmüştü. O günlerden bu yana laboratuvarda sağlık konusunu takip ederken beslenmenin ve zeytinyağının önemine daha çok eğilir buldum kendimi. Göbek yağından nasıl kurtulursunuz “İşim laboratuvara düşmesin” diyorsanız birinci önlem göbek yağlarından kurtulmaktır. Vücut kitle endeksiniz ve boykilo oranınızın düzeyi önemlidir. Bunu nasıl yapacaksınız? Çok kolay... Söylediklerime uyun yeter: 1. Yediğinizi miktarı azaltın. Ya verilen porsiyonun dörtte birini yemeyin. Ya da tabağınıza o kadar eksik alın. Bilinçaltınız “Şunu yemesem olur” dediği an onu yemeyin 2. Yemeğe salata ile başlayın. Zeytinyağı ve sirke koyun. Sirke iştah kontrolu için diyabet kontrolu için çok önemlidir. Ben kayınpederimin diyabeti çin sabah kalktığında sirke içiriyordum. 3. Kokusunu beğenmediğiniz yemeyi katiyetle yemeyin. Yanmış yağda kızarmış herhangi bir yemeği ya da fazla kızarmış eti yemeyin. 4. Karbonhidratları reddedin. 4 tulumba tatlısı yerine 2 yiyin. 5. Sofraya ailecek oturun ki bol bol konuşabilesiniz. Hem aile birliğinizi hem de yemeği ağır yemenizi sağlar. 6. Yemeği uzatmak için ufak parçalar çiğneyin EN SIK YAPILAN TESTLER Kolesterol ve şeker birinci KİŞİSEL BİLGİLERİN GÜVENLİĞİ Şifreyi söylemeyene bilgi yok Laboratuvarlar kişisel bilgilerimiz açısından en hassas yerlerden biridir. Bu yüzden Türkiye Akdeitasyon Kurumu tarafından 3 senede bir denetleniyoruz. İlk önce yazılım denetlenir. Diyelim ki bana telefon ettiniz, “Eşimin adı şu, bana gebelik testlerini ya da idrar analizi neticelerini verin” dediniz. Veremeyiz. 1520 yıl önce bir kez gebelik testi verdik ve boşanmaya sebep olduk. Şimdi bilgi isterken kimlik bilgilerinin yanı sıra 7 haneli kayıt numarasını da bilmek zorundasınız. Bu şifreyi biliyorsanız, tüm bilgiler zaten internetten size açık. Ama şahıs bu şifreyi vermediği sürece kimse bizden bilgi alamaz. HIV ve tüberkülozu bildiririz Şahısla bağlantısını koparmadan hiçbir bilgiyi hiç kimseyle paylaşmayız. Mesela “Şu kadar gebelik testi gelmiştir” deriz, toplam rakam veririz. Ama kimler olduğunu söylemeyiz. Bunun tek istisnası HIV ve tüberkülozdur. Eğer bunları tespit edersek bildirmek zorundayız. Çünkü bunlar o kişilerin içinde bulunduğu sosyal çevreyi tehdit eden sorunlardır. Bize gelen tetkik taleplerinde birincilik kolesterol ve şeker ölçümüdür. Şehir şehir bakmadım ama belki Ankara için D vitamini eksikliği yönünden bakılabilir. Çünkü Ankara’nın güneş alım oranı başka bölgelerden daha düşük. Büyüklerde hipertansiyon, çocuklarda obezite Şehir şehir kıyaslamalı çalışmalara yapmadık. Ama Hacettepe’de bizim de katıldığımız bir araştırma yapılmıştı. O dönem Ankara’da hipertansiyon sıkıntısı rahatsız edici düzeyde çıkmıştı. Çocuklarda her dönem obezite sıklığı öne çıkıyor. İştah kontrolü için zeytinyağı İnsanoğlunun kalıtsal bir yükü zaten var. Bir de yükümüzü hafifleten konular var. Önemli olan onun nasıl kullanıldığı. Beslenme tarzımıza yön verebilirsek, yaşam tarzımızda bu kötü genetik faktörleri azaltabileceğimizi hissetiğim için girdim zeytinyağı işine. Zeytinyağı içinde taşıdığı yararlı ögelerin yanı sıra, beraberinde yediğimiz gıdaların daha etkin sindirimini sağlar. Direk alındığı zaman, mideye geldiğinde, on iki parmak bağırsağından salgılattığı maddeler ile insülin salınımını düzenler. Doyma hissi uyandırır, iştah kontrolü sağlar. AB içinde 75 bin kişiyle yapılan bir çalışmaya göre çok zeytin yağı kullananların kardiyovasküler sebeplerden ölüm nedenleri daha düşük seviyede. Yani, zeytinyağı tüketen uzun yaşıyor. Bir kadeh şarap sağlıktır Diğer içkiler için aynısını söyleyemem ama bir kadeh şarap sağlıktır. Bunu bizim Sağlık Bakanlığımız söylemeyebilir ama Fransa Sağlık Bakanlığı söylüyor. İçindeki “resperatrol” denilen antioksidan madde iştah kontrolünü sağlar. Tabii doğru yapılmış şaraptan bahsediyorum. Kükürtdioksiti yüksek, bozulmuş maddeler taşıyan şaraptan değil... Prof. Dr. Yahya Laleli Zeytinyağı alırken Anlamak için ağzınızdaki lezzeti kullanın. Feroksidi artmış bir zeytinyağı almayın. Genzi yakan zeytinyağı size lezzetteki farkı gösterir. İyi bir yağ ağzınızda tat bırakmaz... Fotoğraşar: Necati Savaş C M Y B C M Y B ı las