Katalog

Cumhuriyet Ankara 272/18 Eylül 2009 ÖNCE SAĞLIK DR.ŞENILGIN Endokrinoloji,MetabolizmaveİçHastalıklarıUzm. email: [email protected] Troidbezihakkındamerakettikleriniz T iroid bezi, boynumuzun ön tarafında bulunur ve salgıladığı tiroid hormonlarıyla vücudumuzun metabolizma hızını, büyüme ve gelişmesini ayarlar. Küçük bir bezdir. Kelebek şeklindedir, kelebeğin kanatları sağ ve sol lob olarak adlandırılır. Her iki lobu birleştiren ortadaki bölüme ise istmus adı verilir ve adem elması denen gırtlak kıkırdağına hemen komşudur. Her lob 4 santimetre uzunluğunda ve 12 santimetre enindedir. Tiroid hastalıkları ülkemizde ne sıklıkta görülür? Guatra yol açan nedenler nelerdir? Tiroid hastalıklarının (guatr) ülkemizde görülme sıklığı, değişik serilerde yüzde 30.5 31.8’dir. Tüm bölgelerimizde guatr sık görülmekle birlikte en çok Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Göller bölgelerimizde rastlanmaktadır. Yapılan araştırmalarda ülkemizde böylesine yoğun görülen tiroid rahatsızlıklarının en önemli nedeninin iyot ve selenyum eksikliği olduğu tespit edilmiştir. Önceki yıl larda guatr yaptığı düşünülen kara lahana, turp, şalgam, karnabahar gibi sebzelerin tüketilmesinde guatr açısından sakınca olmadığı anlaşılmıştır. Ülkemizde çoğu bölgede toprağımız ve suyumuzda iyotun az oluşu guatrın ana nedenidir. İyot ve selenyum eksikliğinin önemli bir nedeni de toprak erozyonudur. Erozyon ile mücadele edilmeli, ağaç dikimi artırılmalıdır. İyotlu tuz kullanırken nelere dikkat edilmelidir? Herhangi bir tiroid rahatsızlığı yoksa mutlaka iyotlu tuz kullanılmalıdır. İyotlu tuz alırken ve kullanırken, iyotun buharlaşıp havaya karışmaması için dikkat edilmesi gereken hususlar; poşet ambalajdakilere göre ışıkgüneş almayan, içini göstermeyen tuzluk şeklindekiler tercih edilmeli, bu tuzlukların ağızları kapalı tutulmalı, güneş, ateş, fırın yanı gibi sıcağaısıya ve ışığa maruz bırakılmamalı, karanlıkserin yerler tercih edilmeli, yemek pişirirken tuz yemek kaynamadan önce konulmamalı, tencereyi ocaktan indirmeden hemen önce ilave edilmelidir. Böylece iyotun buharlaşması önlenmiş olacaktır. İyotlu tuz mu? İyotsuz tuz mu? İyot eksikliğinin yol açtığı guatrı önlemek için ülkemizde, 1998 yılı Temmuz ayından itibaren Türk Gıda Kodeksi Yemeklik Tuz Tebliği’ne göre sofra tuzlarının iyotlanması zorunlu olmuştur. Guatr yoksa mutlaka yukarıda bahsedilen kullanım özelliklerine dikkat edilerek iyotlu tuz kullanılmalı, özellikle gebelik ve emzirme dönemlerinde iyot alımına özel önem gösterilmeli, iyotlu tuzla yeterince iyot alımı yapılamıyorsa, doktor tavsiyesiyle yoğun iyot içeren multivitaminler kullanılmalıdır. Bu dönemlerde iyotun mutlaka çok iyi alınması, bebeğin fiziksel ve zihinsel gelişimi için çok önemlidir. Ülkemizde sadece iyot içeren preparatlar bulunmamaktadır. Buna karşılık mevcut tiroid hastalığı varsa, iyotlu tuz yemekten kaçınmak gerekir; iyot kullanımı İç guatrdış guatr neye denir? İç guatr dış guatr şeklinde bir tıbbi tanımlama olmayıp, halk arasında kullanılan deyimlerdir. Karşıladıkları bir tiroid hastalığı yoktur. Hastaların hastalıklarının gerçek adını izleyen hekimlerinden tam olarak öğrenmeleri önemlidir. Tiroid ilaçları kullanılırken dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? LThyroxin etken maddeli tiroid ilacı, sabah aç karna kahvaltıdan en az yarım saat önce günlük toplam dozu günde iki doza bölmeden ve yalnızca suyla alınmalı, başka ilaçla aynı anda birlikte alınmamalıdır. İlacı içer içmez hemen kahvaltı edilmemelidir. İlaç, her gün düzenli yaklaşık aynı saatlerde alınmalı, alınması unutulmamalıdır. Tiroid ilaçları kemik erimesi yapar mı? Eğer LThyroxin etken maddeli tiroid ilacı fazla dozda alınırsa, TSH testini bu aşırı doz ilaç çok baskıladıysa (seviyesini çok düşürdüyse) kemik erimesi yapabilir. Bu nedenle ilacı kullanırken belirli aralıklarla tetkikler yapılıp alınan dozun yeterlizararlı olup olmadığı anlaşılmalıdır. Tiroid hormonları düzeyinde değişiklik yapabilen ilaçlar nelerdir? Yukarıda bahsedilen içinde iyot bulunan ilaçlar ve maddeler, psikiyatri tedavisinde kullanılan lityum bileşikleri, hepatit tedavisinde kullanılan interferon, yüksek doz kortizon alınması, ethionamide etken maddeli tüberküloz ilacı, tiroid hormonlarını etkileyerek düzeylerini değiştirebilmektedir. Sigara içmekle tiroid bezi etkilenir mi? Sigara içen kişilerde guatr daha sık görülür. Sigarayla kanda tiyosiyanat adı verilen madde artar ve iyot dengesini bozarak tiroid hormon yapımını engeller. Sigara içimi arttıkça tiroid bezinde nodül adı verilen tiroid içi yumru ve topakların sayısında da artma olduğu ve bezin daha az çalıştığı ortaya konmuştur. Tiroid bezinin fazla çalıştığı “hipertiroidi” durumlarında gözlerde irileşmenin ve göz yuvarlarının öne doğru itilmesinin daha fazla olduğu ve ilaç tedavisine yanıt vermediği tespit edilmiştir. (Tiroid Hastalığı ile ilgili yazılarımız aralıklı olarak devam edecektir.) hastalığı daha da şiddetlendirebilir. İyotsuz tuzlar marketlerde bulunabilmektedir, bu tuzların üzerinde “İyotsuz Tuz” diye yazmaktadır. İyotsuz tuz bulunamıyorsa, kaya tuzu kullanılabilir. Ailede bir kişinin iyotsuz yemesi gerekiyorsa, yemekler tuzsuz pişirilmeli, sonrasında herkes kendi tuzunu kullanmalıdır. İyotsuz tuz kullanması gereken kişiler, yoğun iyot içerikleri nedeniyle iyot içeren öksürük şuruplarını, kalpte ciddi ritim bozukluğu tedavisinde kullanılan “Amiodarone” etken maddeli ilaçları, yoğun iyot içeren multivitamin preparatlarını da kullanmamaya özen göstermelidirler. Ayrıca, koroner anjiografi, tomografi ve bazı böbrek filmi çekimleri sırasında damardan verilen kontrast maddelerin yoğun iyot içerdiği unutulmamalıdır ve bu gibi durumlarda gereken önlem alınmalıdır. Normal erişkin insanın günlük iyot ihtiyacı 150 µg’dır. Gebelik ve emzirme dönemlerinde ise ihtiyaç artmaktadır, 200 µg/gün iyot alımı olmalıdır. Bu sayfa Mesa Hastanesi tarafından hazırlanmıştır. / www.mesahastanesi.com.tr 292 99 00 21