Katalog

Cumhuriyet Ankara 254/15 Mayıs 2009 ÖNCE SAĞLIK Prof.Dr.MehmetZülküfÖnal NörolojiUzmanı email: [email protected] D Bunamakkaçınılmazbirsonmudur? emans, birden çok bilişsel alanda fonksiyonel bozukluğa yol açacak düzeyde bozulmanın ortaya çıktığı bir durumdur. Demans, bellek kaybı ile beraber aşağıdakilerden en az birini içerecek şekilde, çoklu bilişsel bozukluk olarak tanımlanabilir; I Dile ilişkin konuşma bozukluğu I Amaçlı etkinliklerin gerçekleştirilememesi veya beceriksizlik I Tanıma yeteneğinde kötüleşme I Yürütücü işlevlerde yetersizlik Bilişsel bozukluklar, mesleki ve/veya sosyal fonksiyonların yerine getirilmesini engellemektedir ve önceki düzeye göre giderek kötüleşmenin olduğu bir seyire neden olmaktadır. Demans tanısı koyarken deliryum (alkol yoksunluğunda sıklıkla görülür), depresyon ve ilaç etkilerinin mutlaka akılda bulundurulması gerekir. Dejeneratif beyin hastalığına bağlı gelişen demans, sinsi başlangıçlıdır, belirgin bir tarih verilemez. Demans hastalarında klinik kötüleşme, yavaş aşamalı ve ilerleyici kötüleşme gösteren bir seyir gösterir. Oryantasyon bozukluğu, yani kişinin yer, zaman ve konumla ilgili yetilerinde bozulma, hastalığın ileri dönemlerinde belirginleşir. Günden güne değişimler çok hafif düzeydedir; ancak, çok yakın izlemle fark edilebilir. Demans hastalarında bilinç bozukluğu ileri dönemlerde ortaya çıkar. Başlangıçta dikkat süreci normal iken hastanın uykuuyanıklık ritmi, gecegündüz düzeni erken evrelerde bozulur. Demans hastalarında psikomotor değişiklikler geç dönemlerde belirginleşir. Bilişsel bozukluk ani olarak ortaya çıkar Demansa benzerliği karıştırılabilecek klinik tablolardan birisi de deliryumdur. Deliryumdaki hastada bilişsel bozukluk ani olarak ortaya çıkar, günler ve haftalar içinde hasta kötüleşir. Oryantasyon bozukluğu, hastalığın erken dönemlerinde görülür, klinik değişiklik saatler içinde görülebilir. Deliryumdaki hastanın bilinç düzeyinde dalgalanmalar olur, dikkatini sürdürmekte zorlanır. Deliryum hastalarının uykuuyanıklık ritmi saatler içinde farklılık gösterir ve demansdan farklı olarak erken dönemde psikomotor bozukluklar tespit edilir. Demans tanısı ile en çok karışan klinik durumlardan biri de depresyondur. Depresyon, demansa göre ani başlangıçlıdır ve hastaların geçmişlerinde benzer depresyon öyküsü bulunabilir. Bu hastalar sorunlarını vurgularlar, sorulan sorulara “bilmiyorum” cevabını verirler. Demans hastaları bilmediklerini göstermemek için çaba sarf ederler. Gün içinde duygusal durumla rı değişkenlik gösterir. Depresyon hastalarında bilişsel kayıp değişken düzeydedir. Depresif hastalar bir şeyler yapabilmek için az çaba gösterirler ve bununla beraber yapmamaktan da sıkıntı duyarlar. Yakın ve uzak bellek kaybı bir aradadır. Demans hastasında uzak bellek daha geç etkilenirken öncelikli olarak yakın bellek kaybı ön plandadır. Depresif hastalarda depresif ruh hali ile bellek kaybı bir arada görülür. Depresif hastalarda kaygı bozukluğunun yanı sıra uyku ve iştah bozuklukları görülür. Hastalığın görülme sıklığı yaşla artar Alzheimer hastalığı, yaşlılıkla ortaya çıkan ve başta unutkanlık olmak üzere çeşitli zihinsel ve davranışsal bozukluklara yol açan ilerleyici bir beyin hastalığıdır. Alzheimer hastalığı, klinik olarak, sinsi başlayan bellek kaybı, fonksiyonlarda eşlik eden kötüleşme ve davranış bozuklukları ile karakterize progresif nörodejeneratif bir hastalıktır. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı yaşla artar, hastalık, 65 yaş üstünde her 10 kişiden birinde görülürken, 85 yaş üzerinde her 2 kişiden birinde görülür. Tüm dünyada 20 milyona yakın Alzheimer hastası vardır. Kadın ve erkeklerde görülme oranı hemen hemen aynıdır. Alzheimer hastalığı bulaşıcı ve kalıtsal bir hastalık değildir. Ancak bazı ailelerde düşük oranda genetik yatkınlık söz konusu olabilir. Alzheimer hastalarındatipikolarak görülen klinik özellikleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz; I Bellek kaybı: Yakın zamandaki olaylar, isimler yüzler randevular I Dil bozuklukları: Sözcük bulma, sözel akıcılık, tekrarlar, anlama I Kompleks işlerde güçlükler: Giyinme, banyo yapma, ev işleri, mali işler, araba kullanma I Oryantasyon bozukluğu: Mekan, çevre I Kişilik ve davranış değişiklikleri: İlgi ve aktivitelerde azalma, amaçsız gezinme, ajitasyon I Depresyon Psikotik semptomlar: Delüzyonlar, halüsinasyonlar Alzheimer hastalığı, hastanın kendisine getirdiği fiziksel ve ruhsal yükün yanı sıra, hasta yakınlarına da önemli sosyal sorunlar çıkartır. Hasta yakınlarında psikiyatrik bozukluklara, fiziksel sağlık durumunda bozulmaya ve strese neden olabilir. Hasta yakınlarının hemen hemen yarısı işlerine ara vermek zorunda kalırlar, çalışma saatlerini azaltırlar, hatta işlerinden ayrılmak zorunda dahi kalabilirler. Bir şey planlayıp, üretemezler Alzheimer tip demans hastalarında hafıza bozukluğunun yanı sıra konuşma bozukluğu (özellikle kelime bulmada zorluk), beceriksizlik (önceden yapabildiklerini yapamamak), cisimleri ve kişileri tanımakta zorlanma görülür. Kendiliklerinden bir şey planlayıp üretemezler. Alzheimer hastalarının sosyal fonksiyonları ile uğraşı fonksiyonlarında bozulma olur. Bilişsel yıkım sürekli ve dereceli olarak artış gösterir. Alzheimer hastalığı dışında demansa neden olan fakat daha az görülen klinik durumlar da vardır. Bunların başında, Lewy Body Demans, Vasküler Demans, FrontoTemporal Demans gelir. Bu nedenle ayırt edici tanı için mutlaka nöroloji uzmanı tarafından tanı ve tedavisi planlanmalıdır. Farklı tipteki demansların tedavi süreçleri de farklıdır. Aileler bilinçlendirilmeli Alzheimer hastalarının tedavisinde farmakolojik ve farmakolojik olmayan seçenekler bir arada değerlendirilir. Öncelikli olarak ailenin bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesi gerekir. Hastanın yaşadığı ortam düzenlenmelidir. İlaç tedavisi için seçenekler belirlenmeli ve genellikle beraberinde başka hastalıklar nedeniyle ilaç kullanıyorlarsa ilaç etkileşimleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Tanı ve tedavi konusunda nöroloji uzmanlarının takibinde olmakta yarar vardır. Tedavi amaçlı günümüzde birçok seçenek vardır. Yeni geliştirilmekte olan ilaçların yanı sıra, aşılama konusunda da ümit veren çalışmalar halen sürdürülmektedir. Alzheimer hastalığında da erken tanı ve tedavi, hastalığın seyri için çok önemlidir. Bu sayfa Mesa Hastanesi tarafından hazırlanmıştır. / www.mesahastanesi.com.tr 292 99 00 21