Katalog

? Güneş BAYRAK Ankara Caz Derneği / Asistan A 20. Yüzyılda Caz (3) ANKARA’DA CAZ vuran polistir. Ne zaman bir polis bir zenciyi coplasa bu kutsal sopadan ‘Bop, Bop, Mop, Bop’ sesleri gelir.” Harlemli zenci karikatürü Jess B. Simple (Just be simple) daha az kaderci, beyaz Amerika’dan daha çok şey isteyen, kaderini ve kültürünü sorgulayan yeni bir zenci kuşağını temsil etmiştir. 1940’ların başında bebop akımı modern cazın başlangıcı olarak kabul edilmiştir. Charlie Christian ve özellikle Dizzie Gillespie,Thelonious Monk ,Charlie Parker cazı keşfetmişlerdir. Rebop bebop Gillespie’ye has bir ses taklidiymiş. Gillespie herkesten önce Bebopu cisimleştiren sahne figürü olarak ortaya çıkmıştır. Ama figür olmanın ötesinde alışılagelmişin dışındaki kişiliğini kavramak gerekmektedir. Dizzy Gillespie ile çok erken bir araya gelen Charlie Parker yakın çalışmalarının ardından icat edilmesinde büyük payı bulunan stile sadık kalmıştır. Bu stil 40’ların ve 50’lerin müzisyenleri arasında hakim dil haline gelmiştir. Ve bunun ötesinde hissedilebilir bir etkiyi ortaya koymuştur. Bazı mainstream müzisyenlerinde olduğu gibi Parker’in tümceleri doğal olarak genellikle çift tempo halinde düşünme eğilimiyle ölçü başına sekiz yarım değerli nota üzerine kurulmuştur. Bu da tempolara göre çift ve hatta üçlü yarım değerli parlak demetleri fışkırtması anlamına gelmektedir. (Bergerot, 2004; 106) Cumhuriyet Ankara 241/13 Şubat 2009 BOB (19401948) vrupa ve Uzak Doğu mihver güçleri tarafından işgal edilmiştir. Sovyetler’in ve ABD’nin savaşa girmesi savaşın kaderini tayin etmiştir ve 1945’te Yatla Konferansı’yla dünya süper iki güç tarafından paylaşılmıştır. 1948’de Berlin’in ablukaya alınması soğuk savaşın ilk güç denemesidir. 7 Aralık 1941’de, Japonların Pearl Harbor baskınından bir ay sonra, Başkan Roosevelt o yılın ulusal üretim hedeflerini ilan etmiştir: 60 bin uçak, 45 bin tank, 20 bin DCA topu. ABD bir savaş ekonomisi dönemine girmiş ve bunun sonucunda kuzeyin sanayi kentlerine ama aynı zamanda da Japonya’ya karşı seferberlik ilan eden Kaliforniya’ya doğru bir göç başlamıştır. 1940’da 98 bin olan Los Angeles’in zenci nüfusu 1950’de 211 bine ulaşmıştır. Bu durum beyazlar ve zenciler arasında çatışmalara neden olmuş ve bu şiddet ortamı 1943’te, Detroit ve Harlem ayaklanmalarıyla doruk noktasına ulaşmıştır. Langston Hughes, kahramanı Jess B. Simple şöyle konuşur: “Bop’un kaynağı zencilerin kafasına AFSAD’DAN KARELER 10 Fotoğraf: Sevinç İŞCAN COOL BEYAZ CAZ ÖNE GEÇİYOR (19491953) Ralph Ellison, “Görünmez Adam” adlı romanında, zenci edebiyatına özgü bir tematiğe göre, Amerikan zenci marjinalleşmesini ifşa etmiştir. Black Müslims liderlerinin köle sahiplerini atalarına mal ettikleri Anglosakson mirasının yerini bir “x”le doldurma alışkanlığını kazandıkları bir tematiktir. Liderleri Elijah Muhammed, Hıristiyanlıktan vazgeçip Müslüman olmasının doğrultusunda vaazlarında belli ölçüde başarılı olmuştur. Zenci siyasal sınıfının katılımcı tavrının beyhudeliğini ifşa ederek, tersine bir ayrımcılık istemiş ve zenci toplumunun “İslam ulusu” içinde kendi kendine yeterli bir içe kapanmaya yönelmesi ve bir zenci cumhuriyeti kurulması gerekliliği üzerinde durmuştur. 1949 ve 1950’de Miles Davis ile aranjör Gill Evans, bugün Miles Davis Nonet veya Birth of Cool diye bilinen dokuz parçalık bir kayıt gerçekleştirmişler. Grup, Claude Thornhill’in orkestrasının küçültülmesiyle oluşmuş, grupta Lee Konitz ve bariton saksofoncu Gerry Mulligan da varmış. Bu kişiler de çalarken Miles Davis gibi hafif tonları kullanmışlar. Grupta; piyano, bas ve davul kullanılmasına karşın pek de alışıldık olmayan tuba ve “fransız horn”u da varmış. Trombonun varlığına karşın tenor saksafon veya gitar kullanılmıştır. Bu kayıttan sonra başını Miles Davis, Stan Getz, Lennie Tristavone, Lee Konitz’in çektiği “cool” oluşmuştur. Dönemin özelliklerine baktığımızda cool caz, Charlie Parker ve Dizzy Gillespie’nin bop tarzına kıyasla daha yumuşak ve takip etmesi de daha kolay olan bir caz türü olarak ortaya çıkmıştır. Cool caz müzisyenlerinin en çok etkilendiği kişilerin başında Lester Young ve Count Basie gelmektedir. Cool cazın kurucularından olan Miles Da vis ve Stan Getz de Young’dan etkilenmiştir. Cool caz tanımı birçok müzisyen tarafından çok sıcak karşılanmasa da caz müzik tarihi içerisinde bu dönem cool caz dönemi olarak adlandırılmıştır. (Bergerot, 2004:130) Her ne kadar Cool’un Bop’a göre daha yumuşak, basit ve melodik olduğu söylense de Cool caz türünde Bop müzik tarzından pek de farklı olmayan birçok eser de bulunmaktadır. Burada oluşan isim ve tanım karışıklığını gidermek için cool bop denen bir müzik türü de ortaya çıkmıştır. Örneğin Geoger Shearing’in yaptığı müzik kimilerince cool olarak isimlendirilirken kimileri tarafından da bop denilmiştir. Hatta kibar bop anlamına gelen polite bop da dendiği olmuştur. Cool dönemi diğer caz akımlarından farklı olarak Amerika’nın batı bölgesi ile müzikal anlamda önemli bir bağ kurmuştu. New York bop için neyse batı bölgesi de cool içino anlamdaydı. Birth of Cool’da karşımıza çıkan müzik Los Angeles bölgesinde beyazlar tarafından da çalınmaktaydı. Konitz ve Davis’in etkileri orada da hissedilmekteydi. Birth of Cool grubundaki tuba ve “fransız horn”u gibi değişik enstrümanları da kullanmaktaydılar. Buradakiler Count BasieLester Young tarzını Charlie ParkerDizzy Gillespie tarzına tercih etmekteydiler. Bazı müzikler özellikle bastırılmış gibi çalınmaktaydı ki gazeteciler bu müziği daha çok Lester Young ve cool caz ile bağdaştırmaktaydı. Sıklıkla kullanılan sololar bop’a kıyasla daha pürüzsüz ve melodikti. Bu tarzda beste ve düzenlenmelere ağırlık verilmeye başlanmıştı. Batı bölgesindeki caz (west coast jazz), artık giderek cool cazla birlikte anılmaya başlamıştı. Gazeteciler ve yorumcular diğer yapılan müziklere pek değer vermemişti ve 1950’lerde batı bölgesinin müziği cool caz olmuştu. (Malson&Bellest, 2005:86)