Katalog

24 AĞUSTOS 2025 6 Dünyanın en yaşanabilir kenti UNESCO mirası bulvarları, görkemli yapıları, müziğin gündelik yaşamla iç içe geçtiği kültürü... Viyana, geçmişle bugünü zarafetle harmanlıyor. irik tenor Frizt Wunderlich’in AHMET ARPAD “Viyana, sen benim düşlerimin Lkentisin...” şarkısı hep belleklerde! The Economist’in 2024 yılı raporuna göre Viyana dünyanın en yaşanabilir kenti. Kentin her köşesi yeşil! Ünlü bulvarı Ringstsrasse’yi akçaağaçlardan, ıhlamurlardan, çitlembiklerden, çınarlardan ve at kestanelerinden oluşan 2 bin 400 ağaç süslüyor. Viyana bu yıl, belki de dünyanın en güzel bulvarı olan dev caddenin açılışının 160. yılını kutluyor. 5.3 kilometre uzunluğundaki, 57 metre genişliğindeki, baştan sona tarihi ağaçlarla süslü Ringstrasse’de gezinmeden, faytonla keyifli bir tur atmadan Viyana’dan dönülmez. Haydn, Mozart, Mahler, Strauss, Beethoven, Graben caddesi Freud, Zweig, Roth, Grillparzer, Schnitzler, Klimt, Schiele, Schubert, Lang, Simmel gibi ünlülere esin Zihnin uzaklara vermiş olan Viyana dünyanın en güzel kentleri arasında en gitmesine izin verin ön sıralarda! Tarihi bulvara sadece opera, abah güneşi ya da geleceği tiyatro, üniversite, yavaş kurgularken) YAŞAM müzeler, parlamento, yavaş odayı etkinleşir. Marcel kiliseler, imparatorluk müzik hâlâ günlük politika kadar önemli. Neşeli ve alaylı GÜNLÜĞÜ aydınlatırken Proust’un sözünü sarayı, kahvehaneler, parklar açılmıyor, görkemli, şarkılar, çok hareketli danslar, yanılgılar, taşlamalar, Suzaktan hatırlayalım: birbirinden güzel sayısız yapı da Ringstrasse’yi bir rastlantılar ve ezgilerle dolu Viyana operetleri birer gelen belli belirsiz “Gerçek yolculuk, kolyenin incileri gibi süslüyor. Düzinelerce barok, gotik, vodvil sayılır, bir an gelir ki konu içinden çıkılmayacak seslerin gölgesinde yeni manzaralar yeni gotik, yeni rönesans, art nouveau yapı dev bulvarı kadar karışır. Ancak sonunda her şey yine yoluna girer, düşüncelerinizin aramak değil, yeni erişilmez yapıyor. sevgililer birbirlerine kavuşur. sürüklenip gittiğini gözlerle bakmaktır.” İmparator I. Franz Joseph 1858 yılında, Osmanlı HAFİF ALAYCI BİR TAVIR hissettiniz mi hiç? Zihin kendini ordularının Viyana kuşatmaları sırasında önünde Birdenbire zihninize serbest bıraktığında Yüzyıllar boyu bir dünya imparatorluğunun başkenti durmuş olduğu kent duvarlarına birkaç yüz metre düşen bir cümleye, gerçekten görmeye olmuş Viyana kozmopolitliğini hiç yitirmemiştir. ÖMÜR ötedeki boş alanlara büyük ve gösterişli bir bulvar çocuklukta annenizin başlar. Viyanalı hafif alaycıdır, her şeyi ciddiye almaz. açılması emrini vermiş. O günlerde bulvar boyunca TANYEL sokaktan sizi çağıran Doğanın Viyanalı yaratıcıdır da. Almanya’da çocuklar sağlı sollu uzanan çoğu arazinin Viyana burjuvazisinin sesine veya henüz iyileştirici gücü matematik sınavında iyi not alırlarsa bir “aferin”i hak varlıklı Yahudilerine satılmasıyla da Habsburg monarşisi yaşanmamış bir üzerine yürütülen ederler. Viyana’da ise anne babalar çocuklarını eve inşaatın giderlerini karşılamış. 1865’de bitirilen geleceğin hayaline daldınız mı? araştırmalar, 19. yüzyıldan bu müzikten iyi not getirdiğinde över. Her Viyanalının bulvara, imparatorluğun başkentinde toplumun en Zihin bazen öylece gider ve bu yana artarak sürüyor. Doğada ailesinde mutlaka bir Macar, bir Polonyalı, bir Çek, üst katında yaşayan kömür ve tekstil patronları, çelik gidiş boşuna değildir. Aksine bir geçirilen zamanın, stres bir Yahudi vardır. Eski Viyana’da varlıklı aileler sanayicileri, bankerler zenginliklerini herkese göstermek yeniden kurma, bir iç düzenleme düzeylerini düşürdüğü, ruh halini evlerinde Bohemyalı hizmetçi kızlar, Macar kadın amacıyla villalar, saraycıklar oturtmuşlar. 19. yüzyıl sürecidir. ve bilişsel işlevleri iyileştirdiği aşçılar ve Çek çocuk bakıcıları çalıştırırdı. Mutfağı da Viyana’sının günümüzde de göz kamaştıran bu yapıları Eötvös Loránd artık bilimsel olarak kanıtlanmış hep Bohemya, Macar, İtalyan, Bavyera mutfaklarının Yunan tapınaklarını anımsatan sütunlar, heykeller, Üniversitesi’nden durumda. Nörogörüntüleme etkisinde kalmıştır. İmparatorluğun dört bir parmaklıkları altın kaplama balkonlar, fayanslar ve taş araştırmacıların yayımladığı çalışmalarına göre doğal köşesinden gelenler yüzyıllar boyu kentin hoşgörülü kabartmalar süslüyor. bir çalışmaya göre zihin “dalıp ortamlarda bulunan bireylerin ortamında uyum içinde kendilerini geliştirmişlerdir. Viyana’da akşama doğru etekleri yerlere kadar gitmeye” bırakıldığında öğrenme stresle ilişkili beyin bölgesi olan Gluck Bohemya’dan, Haydn Macaristan’dan, uzanan ipek giysili, kenarları geniş şapkalı şık hızı artıyor. Beyin, gizli kalıpları amigdalalarında etkinlik azalıyor, Beethoven Ren bölgesinden, Mozart Salzburg’dan, hanımefendiler, üniformalı yakışıklı süvari subayları, daha çabuk çözüyor. Bu zihinsel oysa kentsel ortamlarda bu etki Brahms Hamburg’dan gelip burada ünlerine ellerinde bastonları kırıtkan snoplar, uzun çizmeli, dolaşım, bilimsel tanımıyla gözlenmiyor. kavuşmuşlardır. dar giysili kadınlar bulvarın geniş kaldırımlarını dalgınlık, dışarıdan bakıldığında Hava serin. Tuchlauben, Graben, Kohlmarkt’ta doldurmuş. Sohbet toplantıları, oda konserleri, okuma DALGA SESLERİ VE ŞİİR boş bir dikkat dağınıklığı gibi vitrinler ışıl ışıl, insanlar keyifli, hava özgürlük akşamları saraycıkların salonlarında, gizli buluşmalar, iş Dalga sesleri eşliğinde yapılan görünse de içeride zihinsel kokuyor. Bir an Stefan Zweig’ın I. Dünya Savaşı görüşmeleri bulvarın kahvehanelerinde yapılmış. yürüyüşler, bir şiirin içinde haritalar yeniden çiziliyor. öncesi yıllarını anlatırken söyledikleri aklınıza geliyor: Todesco, Goldschmidt, Springer, Epstein, Gomperz, kaybolmak, zihnin kendini Belirli düşüncelere “Viyana’da kişi bütün dünyanın havasını ciğerlerine Colloredo, Mansfeld, Dumba, Ephrussi, Biedermann, yenilemesine katkı sunuyor. odaklanmamak, sanıldığı gibi çektiği duygusuna kapılır belli bir dilin, ırkın, ulusun Helfert, Königswarter, Leitenberger, Wertheim ve Henry David Thoreau’nun boş bir uğraş değil. Beynin kendi ve idealin baskısında olmadığını hisseder, özgürlüğünü Württemberg günümüzde Unesco Kültür Mirası’nda Walden kıyısında geçirdiği kendini yeniden düzenlediği, yaşardı.” yer alan bulvarı süsleyen büyük yapılar. Onlar tüm münzevi yıllar, bu gezintilerin içsel bilgileri yeniden kodladığı Viyana’da gündüzleri kocaman parklarda, Osmanlı görkemleriyle Viyana’nın güzelliğini günümüzde de yazılı meyvesi sayılabilir. bir süreçtir. Durakta beklerken, kuşatma yıllarından kalma daracık sokaklarda başıboş kanıtlayan eşsiz sanat eserleri. Yahudi burjuvazisi Doğaya bakarken düşünmek bulaşık yıkarken veya trafikte dolaşırsınız. Akşamlarınızı operada, tiyatroda, operette, olmasaydı acaba Viyana bugün böyle güzel bir bulvara değil, düşünürken doğanın ilerlerken zihnimiz serbest müzikalde geçirirsiniz. Otelinize dönmeden önce sahip olur muydu? Avusturya-Macar İmparatorluğu içinde erimek... Onun yazdıkları, dolaşıma geçer. İşte bu loş sokaklarında gezindiğiniz kentin kahvehaneleri, döneminde Bohemya, Moravya, Macaristan ve zihinsel dolaşımın doğadaki anlarda, farkında olmadan lokantaları, şaraphaneleri geç saatlere kadar açıktır. Galiçya’dan gelen Yahudiler zamanla sırf ekonomiyi izdüşümüdür. yeni bağlantılar kurar, sıradışı Fazla düşünmeyin, girin birinden içeri. Masalarda değil, sanat ve kültür yaşamını da önemli derecede Peki ya yaş almak? Zihinsel fikirler üretir, öğrenmenin başka konuşan, gülen, şarabını yudumlayan, gazetesini okuyan etkilemişti. gezintiler yaş ilerledikçe yollarına kapı aralarız. insanlar. Oturun yanlarına, sohbetlerine katılın... seyrekleşebilir ancak OPERETLER VİYANALILARIN YAŞAMI Canınız Wiener Şnitzel mi çekti, o zaman uğrayın ZİHİNSEL GEZİNTİLER gerçekleştiğinde hâlâ aynı Volksoper 1898’den günümüze kapılarını yılın 300 “Figlmüller”e. Haşlanmış dana eti için de Viyanalılara Harvard Üniversitesi’nin yaratıcılığı ve öğrenme gücünü akşamında açıyor. Salon hep tıka basa dolu. Viyana’ya kapılarını 1618’de açmış olan “Zum Schwarzen dikkat çekici bir araştırmasına taşıyabilir. gelip de operet izlememek olmaz! Kálmán, Lehàr, Kameel”i yeğleyin. Ismarlayın kıdemli göre uyanık kaldığımız zamanın Elbette zihinsel dalgınlık Abraham ve Strauss’ların ünlü yapıtları “Çingene şef garson Johann Georg yaklaşık yüzde 47’si zihinsel her zaman olumlu sonuçlar Baron”, “Şen Dul”, “Yarasa”, “Çardaş Gensbichler’e yemeğinizi yanında gezintilerle geçiyor. Yani bu doğurmaz. Özellikle pişmanlık Prensesi”, “Viyana Kanı”, “Venedik’te Bir bir şişe Sauvignon Blanc’la. durum, bilincin temel davranış veya kaygıya saplanan Gece”, “Lüksemburg Kontu”, “Çingene Lirik tenor Fritz Wunderlich’in biçimlerinden. Elbette bu düşünceler, fizyolojik stres Aşkı” ve “Tebessümler Diyarı” ile “Viyana, sen benim düşlerimin gezintilerin içeriği düşünce yaratabilir. Ancak zihni kasıtlı her akşam tıka basa dolu Volksoper. kentisin...” şarkısı hep kalitemizi belirler. Bunu sezgisel olarak serbest bıraktığımızda, bu İnsanlar coşkulu. belleklerde! olarak fark edenlerden biri de düşünceler çoğu zaman geçmişten Viyanalı için opera, operet ve Jean-Jacques Rousseau’ydu. anlam çıkarma veya geleceğe “Yalnız Gezenin Düşleri” yönelik içsel bir olgunlaşma isimli eserinde şöyle yazar: içerir. Bu da zihinsel esneklik “Gideceğim yeri bilmeden, bütün ve uyum kapasitesi açısından gün yürüyüp düşünmekten daha değerlidir. hoş bir şey bilmem.” Zihnin Bu pazar gününün rehavetinde, yönsüz dolaştığı anlar, en derin zihninizi bir anlığına serbest içgörülerin filizlendiği anlardır bırakmayı deneyin. Belki sizi eski belki de. bir kitap cümlesine, bir dostun Bu gezintinin sinirsel hatırasına, henüz şekillenmemiş izdüşümü de var. “Default bir fikre götürür. Bu zaman, mode network” (DMN) yani “kayıp” değildir. Belki de en varsayılan mod ağı ismi verilen verimli zaman odur. Çünkü beyin ağı, dış uyaranlara değil, bazen düşünmemek, düşünmenin iç dünyaya yöneldiğimizde (düş ta kendisidir. Ve bazen sadece kurarken, geçmişi anımsarken zihninizi dinlemek yeterlidir. otanyel@yahoo.com