Katalog

5 EKİM 2025 3 Don Kişot anne Çatalhöyük’ü babalar ve siyasiler eçen hafta muhtemelen gün boyu at sırtından helikopter anne inmediler, varsa yoksa attı. babalardan, Büyük ihtimalle o günkü anne kerpiçle helikopter babalar, “Bırak şu tableti elinden” G yöneticilerden diyen bizler gibi “İn şu attan” söz etmiştim. Şimdi Don Kişot dediler. Oysa sonuçta yeniliğe anne babalardan ve Don Kişot karşı çıkanlar her zamanki gibi siyasetçilerden söz haksız çıktılar. Ata etmek istiyorum. Bu binen Türk gençleri o mühürleyenler kavram nasıl ortaya günkü Avrasya’nın en çıktı? büyük imparatorluğunu kurdular. Benzeri şekilde bin yıl önce Çatalhöyük’te DON KİŞOT ANA TANRIÇANIN günümüzde interneti evler dip dibeydi. Ovanın OLMAK IZINDE çok kullanan dünyalılar ortasında yekpare bir kütle Geçen gün küçük da yakında dünyaya gibi yükselirdi kent. Oysa damadım (boyu ve hâkim olacaklardır. Don 9 yakından bakıldığında yaşı küçük değil, Kişot’un devri geçmiştir. belli avlular veya açıklıklar PROF. DR. sadece küçük kızımın İnterneti, tableti öcü çevresinde kümelenmişti bütün bu eşi olduğu için küçük ÜSTÜN olarak tanımlayan kerpiç yapılar. Yine de bildiğimiz dedim), bir elinde günümüz yetişkinleri DÖKMEN anlamda cadde veya sokaklar yoktu. resim defteri, bir ikilem içindeler. Bu Damlarda yürümeniz ve evlerin içine elinde boya kalemi grup bazen internette tavandaki bir delikten merdivenle evde kızının peşinde dolanıp DOĞA ülkemize hakaret eden bir site inmeniz gerekiyordu. Başlarını duruyordu. Kızı ise elindeki görüyor. Canları sıkılıyor ancak TAŞLARDAN soktukları kapısız, penceresiz, loş ve tabletle oynaya oynaya salonda kızmaktan başka bir şey gelmiyor isli mekânlardı. yer değiştiriyordu. Damadım, ellerinden. Bu kişiler ertesi gün Doğu Çatalhöyük’ün ovadan yüksekliği 17.5 metre olarak “Kendimi Don Kişot gibi aynı siteyi tekrar açtıklarında hesaplandı. Yeraltında da yaklaşık üç metrelik bir devamı hissediyorum baba” dedi. Kızı sitenin hack’lenmiş olduğunu, vardı. Toplam 20 metrelik kültür dolgusunda birbirini tabletle oynamasın, resim yapsın ekrana bir Türk bayrağı takip eden 12 farklı yapı katmanı tespit edildi. Demek ki istiyordu, kendini hayal peşinde yerleştirildiğini görüyorlar ve ve yapışkan bir kille kaplanmıştı (Bugün bile yörede hâlâ insanlar, MÖ 7 bin 100-5 bin 950 arası, Konya Ovası’nın koşan Don Kişot gibi hissetmişti. “Eline sağlık koçum!” diyorlar. kullanılan bu kile “ak toprak” ismi verilir). bu noktasında, ısrarla ve inatla, üst üste 12 farklı yerleşim Onun bu metaforu bana ilham Bu bir ikilemdir. İnterneti kurmuşlardı. verdi, şöyle: YAPININ GÖMÜLMESİ çocuklarına kısıtlamaya çalışan Tabii bu 12 katman, “antropojenik” (insan elinden çıkma) Cervantes’in “Don Kişot” adlı Anadolu’da bilinçli bina gömme geleneği, erken neolitik bu grup, başkasının çocuğu ve doğal (deprem, sel, yağmur, rüzgâr) tahribat görmüştü. romanında İspanya’da şövalyelik dönemde Göbeklitepe ve kız kardeşlerinden binlerce yıl bir internet ustası, bir hacker Örneğin, traktörlerin toprağı çok derinden sürmesi gibi dönemi bitmiştir, artık gezici sonra, geç neolitik dönem yerleşimi Çatalhöyük’te de olduğunda sevinmektedir. O genç tarımsal faaliyetler ve modern zirai teknolojiler ile en üst şövalyeler yoktur. Fakat Don sürdü. Kullanım ömrü dolan evleri gömüyorlardı. Öncelikle ülkemiz aleyhine olan o siteyi katmanlardaki mimari izler veya kap, kacak, kol, bacak, Kişot bir gezici şövalye olmak damı kaldırıyor, damı taşıyan ahşap hatılları çıkartıyor hack’lemiştir ancak bunun için fırın, ocak gibi materyal kültür öğeleri karman çorman istemektedir. Gerekli hazırlıkları ardından hatılları destekleyen ahşap dikmeleri söküyor günde 18 saat internetin başında olmuş veya tamamen yok olup gitmişti. yapar, yola çıkar. Don Kişot, iyi oturmuştur. sonra duvarların üst kısımlarını mekânın içine doğru Ancak aşağılara doğru inildikçe kerpiç evler nispeten niyetli bir insandır ancak artık Teknolojik yeniliklerde yıkıyor, kalan boşlukları toprakla doldurup dümdüz ettikten sağlam geldi. Oysa kerpicin ömrü oldukça kısadır. Ne kaybolmuş bir kültürü yaşatmaya geçiş dönemlerinde olmak sonra hemen üstüne neredeyse aynı planda yeni bir bina de olsa toprak ve saman karışımı kırılgan bir malzeme. çalışmaktadır. Metafor bu zordur. Bizim kuşağımız ise dikiyorlardı. Binlerce yılın yağmur, çamur, kara kışı kerpiç evleri çoktan noktada ortaya çıkmaktadır. kısa aralıklarla geçiş dönemleri eritmiş olmalıydı. Peki Çatalhöyük’ün kerpiç mimarisi 9 İKLİM KOŞULLARI Çocukların masa başı etkinlikleri, yaşadı. Uyum sağlamak zor olsa bin yıl nasıl dayandı? Birkaç sebebi olabilir. Konya Ovası, Türkiye’nin en az yağış alan yeridir. sokak oyunları, maalesef da kaçınılmazdır. Kerpicin kalitesi: Konya Ovası’nın bu bölgesi Paleo-iklimsel canlandırmalarla, geç neolitik dönemde artık eskide kalmaya başladı, alüvyonlarla dolduğu için yüksek kalitede toprak, çamur, SİYATETTE ortalama sıcaklıklar, yağış miktarları ve mevsimsel ısı onların yerini dijital dünyanın balçık ve kil etrafta bolca bulunabiliyordu. DON KİŞOTÇULUK oyunları aldı. Çocuklarının dalgalanmaların bugünküne benzediği ortaya çıkarsa, kerpiç Yapının sağlamlığı: Çatalhöyük’te evlerin hem kendi tabletlerin, bilgisayarların “Sapiens” isimli kitabıyla mimariyi yiyip bitiren nemli ortamlardan da muaf oldukları duvarları hem de çevrelendikleri diğer evlerden oluşan dış başından kalkmasını, eskisi ünlenen Harari 10 yıl kadar söylenebilir. duvarları vardı. Bu inşa yöntemi, Çatalhöyük evlerini tek gibi yaşamalarını isteyen anne önce ülkemize geldiğinde bir Anadolu’da bugün hâlâ gördüğümüz kerpiç mimari başına ayakta duran yapılardan çok daha sağlam kıldı. Ev babalara, bu yüzden “Don Kişot televizyon programında şunu geleneğinin mucitlerinden biri olan Çatalhöyüklüler, 9 yapımında sadece kerpiç değil ahşap da kullanılmıştı. Damı anne babalar” diyebiliriz. söyledi: “Dünyadaki bazı bin yıl önce yerleşimlerini kerpiçle mühürleyip mektubun taşıyan ahşap hatıllar ve hatılları destekleyen dikmeler, Eskinin sokak oyunları, karlı toplumların geleceğe ilişkin içeriğini bizlere kadar ulaştırmayı başardılar. meşe veya ardıç gibi dayanıklı ağaçlardan yapılırdı. kış gecelerinin ev içi oyunları, planları yoktur; onlar şanlı Yapının bakımı: Duvarlar içten ve dıştan sürekli kalemli kâğıtlı etkinlikler bence tarihlerine sığınırlar.” Yani Harari Kaynakça sıvanmaktaydı. Sıva, kerpiç yapıların baş düşmanı olan de güzeldi, yararlıydı. Özellikle bazı toplumların Don Kişotçuluk “Çatalhöyük Excavations”, James Mellaart, 1961 nem ve yağmurun içeri nüfuz etmesini engelliyordu. bazı oyunlar zekâyı geliştirmenin oynadıklarını belirtmişti. “Çatalhöyük’te 25 Yıllık Araştırmadan Neler Öğrendik?”, Prof. Tüm evlerde, duvarlar, tabanlar, tavanlar, fırın, ocak, yanı sıra, sosyalleşmeye ve Gerçekten de Batı, Mars’a Dr. Ian Hodder, Koç Üniversitesi - AKMED Youtube, 26 Ocak 2022 kabartmalar, boynuzlar gibi iç mimari öğeler beyaz, ince Yapay zekâ animasyonu: Celal Yahşi (@yahsi_celal) bedensel hareketliliğe teşvik seyahat filmleri çekerken bizler ediyordu. Ancak artık çağ Osmanlı’nın kuruluş yıllarıyla değişiyor, kar bile eskisi kadar ilgili diziler çekiyoruz. Bu tür İmtiyaz Sahibi: 5 EKİM 2025 SAYI: 1852 Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul CUMHURİYET VAKFI adına yağmıyor. Dijital oyunlar, sanal diziler siyasetçilerin topluma Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: n Yayın Koordinatörü ALEV COŞKUN reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 dünya çok cazip ve renkli bir eskiyi şirin gösterme çabasının DENİZ ÜLKÜTEKİN Genel Yayın Yönetmeni Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve n Reklam Genel Müdürü çehreyle çıktı ortaya. Bu durumu bir sonucu olabilir. Kılıçla kale MİNE ESEN Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. EVSUN SİNEM ALKAN No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Sorumlu Müdür yok sayamayız. zapt etme dönemi geçmiştir. pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın BETÜL BERİŞE HER ALANDA DON KİŞOTÇULUK Aslında ortaya çıkan her teknolojik yenilik karşısında yetişkinler rahatsız olmuşlar, eskiyi sürdürmek istemişlerdir. Traktör ülkemizde yaygınlaşmaya başladığında köylümüz, “Bu bizim geleneklerimize aykırı, baksana küçük büyüğün önünde gidiyor” diyerek yeniliğe direnmeye çalışmıştır. (Traktörün ön tekerinin küçük arka tekerinin büyük olmasını kastediyorlardı.) 1960’lı yıllarda çamaşır makinesinin elle çitilemenin yerini tutamayacağını söyleyen çok kadın vardı. Radyo ortaya çıktığında Batı’da anne babalar, zararlı olduğunu, kulağı dayayıp radyo dinlemenin beyni sulandıracağını söylediler, çocuklarının radyo dinlemelerini engellemeye çalıştılar. Ülkemize televizyon girdiğinde aydınlar televizyonun aile içi iletişimi azalttığını söylediler. (Karı koca arasındaki iletişim zaten zayıftı, akşamları erkekler kahveye giderlerdi.) Bu tür eleştirici davranışlar yeniliğe gösterilen tepkiler olarak zihinlerimizde kaldı. Sonuçta sadece anne babalar değil, herkes Don Kişotçuluk oynadı. Peşin hükümlü davranıp teknolojik yeniliklere karşı çıkmamak gerekir. Karşı çıkanlar tarihte gülünç duruma düşerler. Orta Asya’da at ilk kez evcilleştirildiğinde gençler, Toprak ve saman karışımı kırılgan bir yapı malzemesi olan kerpicin Çatalhöyük’te tarihi “saklayan” rolü ve 9 bin yıl boyunca ayakta kalmayı başaran kerpiç mimari geleneğin sırrı neydi?