Katalog

24 2lye 023 2 EditördEn nsanların dünyada var olan düzenle olan çatışması bugüne özel bir farkındalık İ alanı değil. Tarih içinde bulunduğu düzene isyan ederek bugüne kadar öyküsünü aktarabilmiş esin kaynaklarıyla dolu. Spartaküs en bilinen örneklerden. Köleliğe isyanını, cesaretini (sinemanın da etkisiyle) bilmeyen pek azdır. İnsanlık, -bir statü olarak- köleliğe karşı verdiği savaşı kazandı. Bir anlamda Spartaküs’ün ektiği tohumlar filiz verdi. Artık ücretli işçileriz! HHH Kapitalizmle birlikte kölelik düzeninin yok olmadığını, aksine daha da kurumsallaştığını düşünenler çok. Bu fikir pek de yeni değil. Genel anlamda antikapitalist teorilerde karşılaşacağız bu Yaşam evimizin sağlığı giderek kötüleşiyor fikir yankısı bize dünyanın Dünyamızda, yaşamamız için büyük bir kısmında gerekli şartların oluşmasını yerleşik olan düzen yerine sağlayan dokuz kritik eşikten altısı daha adil bir düzende mutlu olacağımız öngörüsü taşır. aşıldı. Gerekli önlemler alınmaz HHH dünyanın ve küresel ısınma durdurulmazsa Ekonomik paylaşım dünya, içinde yaşayan canlılar için yöntemlerini bir kenara bırakalım ve biz insanların güvenli bir yer olmaktan çıkacak. düzen isteğinin kendisine bakalım. Burada karşımıza ibya’da yaşanan sel felaketi hem kalp çarpıntısı çıkan evrimsel düşünceyle insanlar hem de diğer türler için büyük bağdaşıklık kurulabilecek bir yıkım getirdi. On binlerce insanın “yaşam hakkı”nın ve diğer türlerin can kaybı, yerinden 4- Tatlı su kullanımı güçlülerin elinden alınıp Ledilenler derken aşırı hava olaylarının 5- Kimyasal kirlilik herkesle paylaşılmasıdır. ne denli yıkıcı olduğunu gösteren kalp acıtıcı 6- Biojeokimyasal döngüler bir örnek Libya. İklim krizi kaynaklı aşırı hava Düzenin temel dayanak 7- Stratosferik ozon incelmesi olayları tüm dünyaya yıkıcı etkiler getirmeyi noktası olan, içinde 8- Atmosferik aerosol yüklemesi sürdürürken kişisel alışkanlıklarımızdan kamusal barındırdığı herkese 9- Okyanusun asitlenmesi ölçekteki davranış kalıplarına yasalar yoluyla yaşam kadar birçok konuda radikal hakkı tanıması yani en Altı Eşik Aşıldı yEdincisi sırAd A Daseeir L sayılabilecek değişimler derinlerdeki korkularımızla İklim değişikliği, biyoçeşitlilik, kimyasal kirlilik, FLaor hemen uygulamaya alınmalı. arazi kullanımı, tatlı su kullanımı, biojeokimyasal ilgili sağlam bir önermede döngülerde eşik aşıldı. Sekiz farklı ülkeden 29 bulunması konumunu kalıcı GıdA tEhlikEsi araştırmacının parçası olduğu bilimsel çalışma, kılmasını da sağlar. Ülkemize dönecek olursam dünyanın artık insanlık için güvenli çalışma HHH yaz boyu devam eden yüksek alanının oldukça dışında olduğunu gösteriyor. Ancak “isyan”ın da bir sıcaklıklar ve geçtiğimiz dünyadaki yaşamın sürmesi için gerekli koşulları Araştırmaya göre okyanus asitlenmesi neredeyse matematiği vardır ve doğru kıştan beri süregelen kuraklık içeren 9 gezegensel sınırın 6’sı aşıldı. Bilim kırılma noktasına geldi (yedinci sınırda ihlal yerde, doğru zamanda ayçiçeği başta olmak insanları ilk kez insanlık için güvenli bir yaşama edilmek üzere). Stratosferik ozon seviyeleri biraz harekete geçtiğinde düzeni üzere gıda endüstrisini de alanı tanımlayan 9 sınır sürecinin tamamını Ça iyileşti. Daha önce aşıldığı belirlenen tüm sınırlar olumsuz etkiledi. Şimdi de daha adil bir yol bulmaya haritalandırarak gezegensel dayanıklılığın ayrıntılı için ihlal düzeyi arttı. c La N az yağışlar, barajlarda azalan da zorunlu duruma getirir. bir taslağını sunuyor. Araştırmanın baş yazarı Katherine su seviyeleri, kurumaya yüz Belki de isyanın, düzenin Richardson’un basın toplantısındaki şu sözleri 9 GEzEGEnsEl sınır nEdir? ayca_ceylan tutan göller olarak karşımızda. denetim aygıtı olduğunu ise 1.5 derece kritik eşiğini aşmamak için bu 9 Gezegensel sınırlar kavramı, insanlığın gelecek Hem yakın çevremizde hem bile söylemek mümkündür. gezegensel sınırın önemini ve uyarıcı niteliğini nesiller için gelişmeye ve gelişmeye devam de küresel ölçekte bir çöküş vurguluyor. Çünkü insan her şeyden edebileceği bir dizi 9 gezegensel sınır sunar. yaşanıyor. Bir sonbahar pazar sabahı sizinle daha “Bir insanda kan basıncının 120/80’in üzerinde önce güven ve adalet içinde 2009 yılında Johan Rockström ve Avustralya iç açıcı başlıklarda buluşmak isterdim ancak olması kesin bir kalp krizi anlamına gelmiyor yaşamak ister. Hepinize iyi Ulusal Üniversitesi’nden Will Steffen’in öncülük bazen içinde bulunduğumuz durumun koşullarını ancak riski artırıyor. 3.5 milyar yıldır dünya pazarlar. ettiği bir grup dünya sistemi ve çevre bilimcisi öğrenmek, analiz etmek ve buna göre bir planlama üzerindeki çevre koşulları yaşam ve iklim yapmak orta ve uzun vadede daha dengeli bir tarafından oluşturulan sınırlar şunlardır: arasındaki etkileşim tarafından belirleniyor. dEniz ÜlkÜtEkin 1- İklim değişikliği yaşam sürmemize neden olur. Çıkarabileceğimiz biyokütle miktarına ilişkin deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr Geçtiğimiz çarşamba Science Advances bilimsel 2- Biyosfer bütünlüğü sınıra saygı duymazsak, iklim sorununu dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre 3- Arazi kullanımında değişiklikler çözemeyeceğiz.” Otonom bir yapısı olmayan makineler için ahlaktan söz edebilir miyiz? Yapay zekâda ahlak ve kant makineleri hlaklı bir yazılım hareketle gündeme getirilmiştir. için hesaplamalı bir yapı sunduğundan bir otonomidir? Kesinlikle sözde bir mümkün müdür?” Kant’ın ahlaklı insan için yaptığı makinelere uygulamak mümkündür. otonomidir. Makineler daha dünyada Bu soru makine betimleme bize, “öyle davran ki Bu görüş bize kabaca şunu söyler: olduklarının farkında olmayan kapalı sistem etiği çalışmalarında davranışların evrensel bir yasa gibi Aristoteles'in dediği gibi insanlar irade diyebileceğimiz otonom oluşla uzaktan “A gündeme gelen bir vaaz edilsin, insanlığı araç olarak zayıflıklarından mustariptirler fakat bu yakından ilgisi olmayan yapılardır. sorudur. Çalışmalarda filozof Kant’ın değil amaç olarak gör” der. İnsan sorun makinelerde bulunmamaktadır. Kant, modern Aydınlanmanın başat da ismi geçmektedir. olmanın çıtasını oldukça yüksekte Makineler istikrarlıdır, insanların tersine filozofudur. Onun “Aklını kullanma cesareti Kant’ın ismini makine etiğinde tutan bu anlayış Kant’ın onu vaaz aynı sorunla iki kez karşılaştıklarında aynı göster” sözü modern aydınlanmanın şe aarc gündeme getiren “goodbot” ve ettiği günden beri eleştiriye tabi kararı verirler. İnsanlar gibi gelgit akıllı mottosu olan bir sözdür. Her insanda akıl “liebot” isimli yazılımlarıdır. tutulmuştur. İnsanın böyle pirüpak değildir. Kant’ın ahlak yasası bireysellik bir potansiyel, bir yeti olarak vardır ama her Goodbot (bir sohbet botu) 2013’te yılında davranamayacağı, sadece bir akıl içermez, bu bir avantajdır. insan aklını kullanmaktadır, diyemiyoruz. prototipi geliştirilen yalan söylememeye varlığı değil aynı zamanda bir içgüdü Fakat makineler açısından şöyle bir sorun Akıl Kant’ta kullanıma girdiği an özgürlüğü ve duygu varlığı olduğu nefret, hırs gibi kodlanmış bir yazılımdır. 2016’da üretilen bulunur, makineler henüz kendilerine gündeme getiren bir yetidir ancak özgür duyguların da insanın doğasına ait olduğu Liebot ise yalan söyleyen bir yazılımdır. evrensel bir yasa uygulayacak otonomide insanların aklı faaldir. söylenmiş ve bu nednele Kant ahlakının Liebotlar “Münchausen makineleri” olarak olmadıkları için Kant’ın ahlak yasası Özgürlük, ahlak ve aklı birbiriyle ilişki insanlarda geçerli olmayacağı ifade anılırken Goodbotlar “Kant makinesi” insanlar aracılığıyla ancak makinelere içinde gündeme getiren filozofun ahlaktan edilmiştir. olarak anılır. uygulanabilmektedir. Fakat uygulama böyle kastettiği şey Kant Makineleri tartışmasıyla Doğal dil sistemleri aracılığıyla olduğunda da Kant’ın ahlak yasasının dışına gündeme getirilen ahlak anlayışı değildir. AhlAklı mAkinElEr mÜmkÜn mÜ? oluşturulan çevrimiçi medya, web siteleri, çıkılmış olur. Çünkü Kant’ta bir ahlaktan söz “Kant Makineleri” isimlendirmesiyle Kant Peki insana uygulanamayan bu model otomatik olarak yapılan anlaşmalar gibi edebilmek için özgür bir bireyden öncelikli Felsefesinin dışına çıkılmış hatta bu felsefe makinelere uygulanabilir mi? Thomas örnekler bu sistemlerden edinilen bilgilerin olarak söz etmemiz gerekir. Özgür, özerk, deforme edilmiştir. M. Powers başta olmak üzere modelin güvenilir olup olmadığı meselesini de otonom olmayan bir bireyin ahlaklı olduğunu Kant, yapay zekâ çalışmalarında yalnızca yapay zekâya uygulanabileceğini savunan beraberinde getirir. Güvenilir sistem zaten söyleyemeyiz. etik tartışmalarda değil makinelerde insan akademisyenler bulunmaktadır. Onlara oluşturma önerileri arasında yer alan Kant Fakat uzun zamandır makineler için düzeyinde bir bilinç oluşturmak için de göre Kant’ın sunduğu etik anlayış yargı makineleri, Kant’ın ahlak anlayışından otonom kavramı kullanılmakta. Bu nasıl gündemde olan bir filozoftur. ay ey ay lü