Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
16 tz meum 2023
4
Hasta
Tartışmalı
toplumlar-ıı
bebek Barbie
“Gelenekler faydalı olmasa
yüzyıllardır var olamazdı” anlayışı
Margot Robbie’nin başrolde olduğu Dua Lipa’nın da
kötü alışkanlıkların toplumları hasta
yer aldığı filmle yıllardır üzerine yüklenen olumsuz
etmesinin önünü açtı.
Bu hafta gösterime girecek margot robbie ve ryan
“anlam”ları silmeyi hedefleyen Barbie bebeklerin 64
Gossling’li Barbie filmi gişe rekoru hedeifl yor.
oğan Cüceloğlu
yıllık serüvenindeki tartışmalara bir göz atalım.
Amerika’da
bulunduğu yıllarda
enç kadın 1992’de Mattel konuşan Ortalama yetişkin boyu 175 cm kabul
yaŞam UCLA’da (Los
kızının kâğıt Barbie’lere “Yeterince edilirse Barbie’nin bel çevresi yaklaşık
DAngeles Kaliforniya
bebeklerle giysimiz olacak mı?”, 45 cm olur. Profesyonel tenisçi Serena
GÜnl ÜĞÜ
Eyalet Üniversitesi) Edgerton’la
oynarken ne “Alışverişi seviyorum!” Williams’ın yaklaşık 70 cm’lik bir beli
tanışmış, onun Hasta Toplumlar
Gkadar zevk ve “Pizza partisi vermek ve şarkıcı Lady Gaga’nın yaklaşık 66
adlı kitabını beğenmiş, bana da
aldığını farketmişti. Eğer bu ister misin?” gibi cümleleri cm’lik bir beli vardır. Ayrıca Barbie insan
tavsiye etmişti. Bu kitap ufuk açıcı
yalnızca iki boyutlu kalmayıp ekledi. Bu gelişme Barbie’nin olsaydı adet görmek için gerekli miktarda
Prof. Dr.
nitelikteydi. Toplumlardaki kültürel
da tutulup sarılabilecek bir tüketim için bir rol model vücut yağına sahip olmazdı. Ayakkabı
Üst Ün
hastalıkları anlatıyordu, okudum;
yapıda olsa çocuğun daha olduğu savını beraberinde numarası ise vücuduyla orantısız bir
Dökmen
doktora derslerimde öğrencilerime
mutlu olacağına kuşku getirdi. Onun yaşam tarzına şekilde 34.5 olurdu.
de okuttum. Kitap yıllar sonra
yoktu. Konudan kocasına göre mutluluk pahalı eşyalara
az yemek yiyorlar
Türkçeye tercüme edildiğinde Türkçe basım için yazdığı
ömÜr
söz etmeye karar verdi. sahip olabilmekten geçiyordu.
İngiltere’de yapılan bir araştırmada
önsözde Cüceloğlu özetle şöyle dedi:*
Çünkü yakın zamanda Aynı zamanda kadın zengin
tanyel
5 - 8 yaşındaki kız çocuklarına Barbie
“Pek çok sosyal bilimci, bu arada ben de bir toplumdaki
yeni bir oyuncak şirketine ve güzel olmasının yanında
bebek resmi gösterilmesi sonrası daha
tüm geleneklerin ve göreneklerin o toplum için yararlı
ortak olmuşlardı. Kocası her zaman eğlenmeliydi. Ona
düşük özgüven ve daha fazla zayıf olma
olduğunu düşündük, ‘Eğer bir gelenek yararlı olmasa
dinledi ama sonra “boşver” göre pazara gitmek bile ayrı
arzusunu dile getirdiler. Hollanda’da
yüzlerce yıl yaşamaz’ dedik. Edgerton’un Hasta
dercesine elini salladı. Şirket o sırada kıyafet isteyen bir aktiviteydi.
yapılan diğer bir çalışmada yaşları 7 -
Toplumlar adlı kitabı bu görüşümüzün doğruluğu
ukulele ve ksilefon gibi çocuklara yönelik
anoreksia neDeni
11 arasında değişen kız çocuklarının
konusunda ciddi olarak kuşku duymamıza yol açtı.”
müzik aletleri
İngiltere’de bir genç kız Barbie ile oynadıktan sonra daha
Bence de bazı yaşam tarzları toplumlara iki şekilde
üretiyordu.
da çocukluğunu Barbie az yemek yedikleri gözlenmiştir.
zarar verir. 1) Bir toplum yerinde saymışsa, gelişmemişse,
Ancak kadının
bebeklerle geçirmişti. Amerikalı üniversiteli kadınlar yapılan
teknolojisi, silahları gelişmiş bir toplumla karşılaşınca
kafasından bu
Dört kardeşin en bir araştırmada kendilerini Barbie ile
yok olur. Tarih boyunca savaş gereci olarak demiri
fikir çıkmamıştı.
küçüğüydü. 11 karşılaştırdıklarında özgüvenlerinde düşüş
kullanan toplumlar bakırı kullananları yenmiştir,
Bir süre sonra
yaşına geldiğinde ve olumsuz beden imajı tanımlamışlardır.
Amerika’nın ve Avustralya’nın yerlileri üstün teknolojiler
ailece çıktıkları
mükemmeliyetçi
karşısında yok olmuşlar, Afrikalılar köle olmuşlardır.
Avrupa
arabistan’Da yasak
tarafı ağır basmaya
2) Bir toplum kendisinden daha gelişmiş bir toplumla
gezisinde
Sosyal alanda da Barbie nice fırtınalar
başlamıştı. Hatta
karşılaşmadan mevcut gelenekleriyle yıllarca yaşayabilir
gördüğü
yaşatmıştır. 2002’de şirket “mutlu aile”
artık bir iddiası
ancak zaman içinde o toplumun yaşam kalitesi düşer,
oyuncak bebek
konseptine dayanarak hamile Barbie serisini
vardı. “En zayıf
kültürü dumura uğrar ve toplum tarih sahnesinden çekilir.
kafasındaki
piyasaya sürdü. Ancak genç hamileliğin
ve en güzel
Türkçemizdeki “Eskiye rağbet olsa bitpazarına nur
tarife uyuyordu.
desteklediğine ilişkin şikâyetler nedeniyle
Barbie bebeği”
yağardı” sözü yukarıdaki görüşlerin halk bilgeliğiyle
Lilly adlı bu
piyasadan hızla çekilmek zorunda kaldı.
gibi olacaktı.
özetlenmiş şeklidir. Şüphesiz ki bitpazarı gereksiz
oyuncak bebek,
2003’te Suudi Arabistan, İslamın ideallerine
Yemeği kısmakla
değildir, antika merakının kalbi orada atar. Fakat sadece
Bild gazetesinde
uymadıklarını belirterek Barbie bebeklerin
kalmamış, istemli
eski eşyalarla, eskimiş geleneklerle yaşamak toplumlara
çizgiromandan
satışını yasakladı. Irksal tepkilere daha erken
olarak kusarak
zarar verir. Özellikle bilimin ve teknolojinin gelişim
uyarlanmıştı.
yanıt verdi Barbie.1980’den başlayarak
yarattığı “ideal kadın” imgesi yediklerini de
ivmesinin giderek arttığı günümüz dünyasında bir
Ruth Handler’in kızı için
zaman zaman protesto Hispanik bebekler üretildi. Christie adlı
çıkarır olmuştu.
toplumun binlerce yıllık gelenekleriyle ayakta kalması
aldığı bu bebeğin tasarımında
edilmesine de yol açtı.
Afro-Amerikalı bebek ise 1968’de üretildi.
Yaptığı ağır
imkânsızdır. Uyum sağlayamayan toplumlar dış güçlerin
bazı değişiklikler yapıldı ve 3 yıl
Marka şimdi 22 ten, 94 saç, 13 göz rengi
egzersizler de
saldırısı olmasa da yok oluş sürecine girebilirler.
sonra, 9 Mart 1959’da New York
ve beş beden tipiyle seçeneklerini sunuyor.
eklenince bitkinliği arttı. 16 yaşındayken
Oyuncak Fuarı’nda ilk kez yer aldı. Kızı
UyUm sağlamayı
gittiği hastanenin otoparkında aniden
Barbara’nın adından esinlenerek Barbie
64 yıllık serüven film olDU
güçleştiren gelenekler
bayıldı. Kan potasyumu aşırı düşmüş ve
adını koyduğu oyuncak bebek bir devrin
Tüm bunları bize hatırlatan ise artık
Edgerton’a göre kötü adaptasyon (maladaptasyon)
kalbi durmuştu. Ona anoreksia nervosa
de başlangıcını simgeliyordu. Handler
bir endüstri haline gelen Barbie’nin
içinde varlıklarını sürdürebilen ama yavaş yavaş ölen
tanısı konuldu. Bu yeme içme bozukluğu
çiftinin ortağı olduğu Mattel oyuncak
önümüzdeki hafta (21 Temmuz) vizyona
pek çok toplum vardır.* Örneğin Tazmanyalılar değişen
özellikle genç kızlarda görülür ve özünde
şirketi ilk yıl 350 bin Barbie satarak hızlı
girecek olan filmi. Margot Robbie’nin
coğrafi koşullar nedeniyle binlerce yıl adalarında diğer
bir psikiyatrik bozukluk olarak ele alınır.
bir çıkış yakaladı. Bebekler Japonya’da
Barbie, Ryan Gosling’in erkek arkadaşı
toplumlardan izole biçimde yaşamışlardı. Bu dönem
üretilirken aynı zamanda kıyafetleri
Ken rolünde oynadığı 100 milyon dolar
senDromU var
içinde başlangıçtaki gelişmiş avlanma araçlarını zaman
de Japon ev hanımlarınca dikiliyordu.
bütçeli yapımın gişe rekorları kırması
Barbie bebek sendromu, Barbie gibi
içinde kullanmaz olmuşlar, unutmuşlardı. Önceleri 60
1964’te ise Mattel, Barbie’nin esin
bekleniyor. Gençlerin bir başka
imkansız fiziksel
çeşit hayvan, 70 çeşit bitki yerken giderek sofraları
kaynağı Lilly bebeğin şirketini satın
sevgilisi Dua Lipa’nın
görünüm ölçütlerine
kendi tercihleriyle fakirleşmiştir. En önemlisi balık
aldı ve üretimini durdurdu. Günümüzde
müziği ile tanıtılan
ulaşma dürtüsü
avlamayı ve yemeyi bırakmışlardır. Daha da vahim olan
dünyanın en büyük ikinci oyuncak şirketi
film pembe
olarak tanımlanan
Tazmanyalı erkeklerin kadınların kaliteli gıdalara, ete
olan Mattel (ilk sırada Lego yer alıyor)
ağırlıklı pastel
bir durumdur ve
erişimini engellemeleridir. Bir başka yörede, Fore’de
2020 yılı verilerine göre Barbie bebek
renkleriyle hem
pek çok genç kızı
ise et yemeleri yasaklanan kadınlar ve çocuklar ölen
ve aksesuarlarının satışından 1.35 milyar
çocuklara hem
etkilemiştir. Barbie
akrabalarının etlerini yemek zorunda kalıyorlarmış. Ölü
dolar kazandı.
de erişkinlere
görünümü özenilen
eti yemek de ölümcül kuru hastalığına yol açıyormuş. Bu
hoş vakit
bir durum olsa bile
mUtlUlUk zenginliktir algısı tür gelenekleri, “Gelenektir, gereklidir” diye kabullenmek
geçirtmeyi
fiziksel oranları sağlıklı
mümkün mü?
Barbie bebek geçen sürede tartışmaların
amaçlıyor. İyisi
kadınların bedenlerini
Yukarıdaki örnekler bazı toplumların farkında olmadan
da odağı oldu. 1980’lerde o artık
mi olayın sağlık
temsil etmemektedir.
intihar ettikleri anlamında yorumlanabilir. Celal Şengör,
yalnız bir oyuncak değil kitaplarıyla,
ve toplumsal
Standart bir Barbie
“Bir Toplum Nasıl İntihar Eder?” isimli kitabında
çantalarıyla, kozmetik ürünleri ve video
yönlerini birkaç
bebek yaklaşık 30 cm’dir.
Edgerton’dan söz etmese de ona paralel birtakım görüşler
oyunları ile başlı başına bir endüstriydi.
saatliğine rafa
ortaya koymuştur.** Şengör’e göre pozitif bilimden
kaldıralım ve
uzaklaşmak toplumsal intihar göstergelerinden birisidir.
64 yaşındaki
İlk siyahi Barbie bebek 1980
Barbie’nin çeDes toplUmU nereye götürür?
yılında çıktı. Irksal tartışmalar
bir yana farklı ırklardaki büyük serüvenini
Ülke gündeminde ÇEDES (Çevreme Duyarlıyım,
müşteri potansiyeli görmezden
izleyelim.
Değerlerime Sahip Çıkıyorum) adlı bir proje var. Bu
gelinemezdi.
proje kapsamında öğretmenlik sertifikası aranmaksızın
imamlar, vaizler, din görevlileri ve rol modeli olarak
Kaynakça;
seçilecek abiler, ablalar okullarda ve okul dışı mekânlarda
• L Ewan. Cardiac arrest: first presentation of anorexia nervosa.
bu projeyi hayata geçirecekler. ÇEDES’in amacı, “Bilime
BMJ Case Rep, 2013.
sevdalı, kültüre meraklı ve duyarlı, milli, ahlaki, insani,
• Courtney Frydryk. “Body image and Barbie,” Ohio Journal of
manevi ve kültürel değerlere bağlı öğrenciler yetiştirmek”
School Mathematics, 75(1), 2017.
olarak ifade ediliyor. İyi de milli eğitim zaten bunu
yapmaya çalışmıyor mu? Bilime sevdalı öğrenciyi
okullarımızdaki fen dersi öğretmenleri yetiştiremiyor mu?
Bilime sevdalı öğrenci yetiştirilirken artık teori olmaktan
çıkıp ispatlanmış evrim konusu da işlenecek mi? Kırk
yıldır milli park statüsünde olan Uludağ’ın bu statüsü
Galeati Yayıncılık
az önce kaldırılmışken, dağ yapılaşmaya açılmışken
öğrenciler çevrelerine duyarlılıklarını nasıl gösterecekler?
Bu durumda söz konusu proje toplumu ileriye mi geriye
mi götürecektir? Edgerton’a göre bir toplum geriye
giderek de bir süre yaşayabilir.
* Edgerton, R. B. (1992). Hasta Toplumlar: İlkel düzen efsanesine
KARGO DAHİL 59 ¨ KARGO DAHİL 121 ¨ KARGO DAHİL 59 ¨
bir meydan okuyuş. Çev. H. Turgut. Ankara, Buzdağı Yayınevi.
** Şengör, C. (2016). Bir Toplum Nasıl İntihar Eder? İstanbul, kakitap.
n Yayın Koordinatörü
İmtiyaz Sahibi:
dENİz üLKüTEKİN
CUMHURİYET VAKFI adına
n Sayfa Tasarım
ALEV COŞKUN
EMİNE BİLGET
KARGO DAHİL 59 ¨ KARGO DAHİL 91 ¨ KARGO DAHİL 59 ¨
Sorumlu Müdür n Reklam Genel Müdürü
EsRA BOzOK
AsLAN YILdIz
Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve
+90 539 669 60 69
AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad.
www.galeatiyayinevi.com galeatiyayincilik gletiyayincilik galeati2017
Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz
reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
otanyel@yahoo.com
16 TEMMUz 2023 SAYI: 1737
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr