Katalog

8 OCAK 2023 4 Eski Çin’de zekânın merkezi, antik Yunan’da duyguların, Roma’da ise beden ısısının kaynağı... İşte çağlar boyu insanlığın kalple ilişkisi Bu kalp seni unutur mu? Farklı dünyaları enise Darvall yaşamının baharında luyordu ve mumyalama sı- dır.” Ama bilimsel araştırmalar gelişmekteyken Kalp bizi yaşamda tutan en genç bir kadındı. Trafik kazası son- rasında demir bir kancayla Avrupa 1500 yıl sürecek bir karanlık çağ döne- önemli organ olarak biliniyor rası 2 Aralık 1967’de ağır bir kafa burundan dışarı çekilirdi. mine girdi. Sonrasında ise günümüzde bambaşka travması geçirdi. Kaldırıldığı has- Eski Yunanlar, kalbin duy- çalışmaları ile tanınan bir deha kalbi ayrıntılı in- ama eski uygarlıklarda Dtanede herhangi bir iyileşme şan- guların kaynağı olduğuna celemeye merak sardı. ona yapılan atıflar daha sı olmadığı kararına varıldı. Yaşadığı Güney inanıyorlardı. Bedende iki Da VIncI’nin kalpleri çağırıyor Afrika’da o yıllarda beyin ölümü ve organ ruh vardı; beyinde yer alan büyük anlam taşıyordu. Akustik, askeri makineler, şehir planlama, hidro- nakliyle ilgili yasalar yoktu. Aynı hastane- psişe sonsuz yaşam ruhuydu. dinamik, havacılık ve mimari onun katkı verdiği ba- de çalışan genç doktor Christian Barnard Kalpteki thymos ise kont- zı alanlardı. Yaşamı boyunca, doğanın ve insanoğlu- ise organ nakline oldukça ilgiliydi. Gü- rol edilebilen duygu ve arzu- nun neredeyse her yönü hakkında araştırmalar yaptı. ney Afrika’da ilk böbrek naklini 1967’de lardı. Homer, İlyada’da (MÖ Düş gücü dipsiz bir kuyu gibiydi. İş anatomik çalış- gerçekleştirmişti. Barnard, çağırdığı adli pa- 762) şöyle yazmıştı: “Yü- malara geldiğinde uğraştığı sanat ve bilim birbirleri- toloğunda onayını alarak kalp naklini bu kez reğinde bir şeyi gizleyip ni engellemedi, tersine geliştirdi. Yaptığı 190 anato- insanlarda gerçekleştirmek için Denise’i yaşa- başka bir şey söyleyen mi çiziminin 50’si kalbe aitti. Çizimleri asırlarca tıp ma bağlayan makinelerden ayırdı. adamdan, Hades’in ka- Dünya’da ilk kalp naklini yapan eğitimine yön verdi. Leonardo Da Vinci, deneyimi- Christian Ber- pıları kadar nefret Christian Bernard (sol başta) nin dışında kalan şeyleri nadiren gerçek olarak kabul nard bundan 55 yıl ön- ediyorum.” Burada, meslektaşlarıyla... ederdi. Kendisi görmek veya uygulamak zorundaydı. ce dünyada ilk kalp aşkın da yürekten yaŞam Yaşlı bir adamın otopsisinde, muhtemelen ölüm nede- naklini gerçekleştir- geldiğini düşü- Günlü Ğü ni olan kalbe ait damar tıkanmasını ilk kez tanımladı. di. Denise’in kalbinin nen eski Yunanla- Şöyle yazdı: “Ölüm... Kan eksikliği ve kalbi besleyen alıcısı, son dönem- rın meşhur efsanesi- atardamar zayıflığı nedeniyle olmuştur.” de kalp hastası ni de hatırlamadan ge- Dünyada kalp naklinden girdiğimiz yazıda aca- olan 54 yaşında çemeyiz. ba Türkiye’de durum neydi? Dünyadaki ilk nakil- bir şeker hasta- Apollon, Eros’u yay İspanya el Pindal mağarası’nda den yaklaşık bir yıl sonra 22 Kasım 1968’de ilk kalp sıydı. Hasta ve oklarıyla çalışırken gö- 15 bin yıl önceden gelen çizim. nakli, Ankara Yüksek İhtisas Hastanesi’nde Dr. Ke- 18 gün ya- rür. Ona, bu silahları kullan- mamut ve kalbi. mal Bayazıt tarafından yapıldı. Sonrasında çok sayı- şadı ve ba- mamasını söyleyerek kendi- da merkezde başlanan nakil- ğışıklık sis- si gibi kudretli savaş Tanrı- Ömür lerde Türkiye dünya tıp lite- temini bastı- larına bırakmasını ister. Si- Tanyel ratüründe önemli bir yer aldı. ran ilaçlar ve- nirlenen Eros, Parnassus Kalbin aklın ve ruhun mer- rilmesi sonrası Dağı’na tırmanır ve te- kezi olduğu görüşünün çağlar zatürreden öldü. peden iki ok atar. İl- içinde değişiminin en keskin Nakil başarılıydı ki, Apollon’un kalbi- Da Vinci ayrıntılı anatomi virajı kalp nakli oldu. Ancak ancak sonrasındaki gelişmeleri denetlemek için ni deler ve bir an- çizimleri yaptı. en ilgili olduğu organlardan biri de kalpti. sonuçta hayatta bulunabilme daha çok araştırma gerekiyordu. Bir sonraki nakil da Daphne’ye arzusu değişmeyen unsurudur. hastası 19 ay, daha sonraki bir hasta ise 23 yıl ya- aşık olur. Diğe- Günümüzde kalp nakli konu- şadı. Bernard’ın öncü işlemiyle çağlar boyu insan ri, Daphne’nin yazılı kaynaklardaki ilk kalp sunda otör isimlerden olan yapısının özgün ve değiştirilemez bir parçası ola- kalbini deler ve kurbanıdır. Prof. Dr. Gökçen Orhan’ın rak görülen kalp artık beden değiştirebiliyordu. kalbinde aşka kar- Prof. Dr. Gökçen Orhan “Emanet Kalp” adlı romanında Kalp ve a Kıl romanında kalp naklini İnsanoğlunun kalbe verdiği değerin ilk izlerine şı bir tiksinti uyan- odağına koyuyor. da yazdığı gibi “İnsan denen 15 bin yıl öncesinden bir mağara resminde rastla- Kalbin akıl ile özdeş tutuldu- dırır. Apollo inatla canlı türünün devamını sağ- yabiliriz. İspanya’da El Pindal Mağarası’ndaki çi- ğuna ilişkin de çok sayıda kavram Daphne’nin peşine dü- Türkiye’de ilk kalp nakline ait layan iki temel içgüdüsü vardır: Birisi hayatta kalma, zimde göğsünde, olasılıkla kırmızı bir kalp bulu- vardır. Eski Çinliler, kalbin zekânın Cumhuriyet haberi. şer. O ise platonik aşığın- 23 Kasım 1968. diğeri ise neslini devam ettirme. İnsan hayatta kala- nan bir mamut vardı ve hedef tahtası olarak kulla- ve aklın merkezi olduğuna inanır- dan kaçabilmek için babası bilmek için her şeyi yapar. Bunu sağlamanın ise iki nıldığı tespit edildi. Bu, atalarımızda kalbin yaşam dı. Eski Çincede kalp anlamına gelen Peneus’tan yardım ister. Baba, yolu vardır: Kaçmak ya da kalıp savaşmak. İkisinin ve ölüm kavramlarındaki değerini anlatması açısın- xin kelimesi de “kalp-akıl” olarak tercü- onu gizlenebilmesi için bir defne de amacı tektir; mutlak hayatta kalmak”. dan önemli bir buluntuydu. Yakın coğrafyamızdan me edilmiştir. Kalp için eski Mısır kelimesi olan ağacına dönüştürür ve Apollon umutsuzca aşkını tanıdık bir destan olan Gılgamış ise nabız ölçümünü Ib ise hem fiziksel kalp hem de zihin, zekâ, an- ağaçların arasında aramayı sürdürür... betimlemesi açısından ilginçtir. Gılgamış, arkadaşı layış demektir. Mumyalama geleneğinde vücut- Kalbe kısmen bilimsel gözle bakılmaya baş- Kaynakça; Enkidu’nun ölümüne ağıt yakarken şöyle der: “Kal- taki tüm organların boşaltılmasına karşın kalp, lanan çağlardan antik Roma döneminde, Yunan Figueredo VM. J Am Coll Cardiol. 2021 Aug bine dokunuyorum ama hiç atmıyor.” Ayrıca Gılga- öbür dünyaya yolculuk edebilmek için vücuda doktor Galen, anatomi ve fizyolojide devrim ya- 31;78(9):957-959 mış ve Enkidu, bir boğayı öldürdükten sonra çıkar- geri yerleştirilen tek organdı. Beyin ise sadece rattı. Ona göre “Kalp, bedenin doğuştan gelen ısı- O’Malley, C. and Saunders, J. (1982). Leonardo Da Vinci dıkları kalbi güneş Tanrısı Şamaş’a sunarlar. Bu da sümüksü maddelerin üretiminden sorumlu tutu- sının kaynağıdır. Ayrıca ruhla en yakın organ- on the Human Body. New York: Random House. Yıllbaşında kararları almak kolay. Ya uygulamak? Eski yılın kararları eçenlerde sosyal medyada etkenlerin rol oynadığını bilmek istemek ÇUVal DIZ minik bir anket yaptım. So- ya da buna kulak tıkamak da bize ait. Fa- rum; “Yeni yıl için uyguladı- kat o kararı alan kişiyle, uygulayan ki- ğınız kararlar oldu mu?” şek- şi aynı olmuyor. Kafamızda hayal ettiği- PaTİ Glindeydi. miz, olduğumuzu sandığımız kişi eyle- Kimi takipçiler “Hiç karar almadım, me geçtiğinde nasıl davranacak işte ora- Günlü Kler İ yapamıyorum”, kimisi “Bu ekonomik sı bir muamma. krizde ne kararı uygulayacağız”, kimisi İnsanı arzuları kadar deneyimleri de “Eskiden vardı artık yok” gibisinden ya- belirliyor. Biraz da kontrol ettiğimizi san- nıtlar verdi. Bir kısım takipçi daha çok dığımız yaşamımızda büyük değişimler, Bakanlığın el Çİn kitap okuma, ülke siyasetinin iyileşme- beklenmedik acılar, felaketler ve kaba- si, Avrupa’ya yolculuk etmek ya da ül- hatlar şekil veriyor kararlarımıza. Ve tüm POyra Zlar keden kaçmak gibi yeni yıl için umutları- engellere karşın yaşamın durdurulamaz www.elcinpoyrazlar.com nı paylaştı. akışında istediğimiz şeyleri yakalama, çiple sınavı Gelen onlarca yanıtın toplamında çe- onları yüksek dalından koparma ve dişle- kingen bir umut, ihtiyatlı bir iyimserlik sezdim. me tutkusu benliğimizi şekillendiriyor. Den İZ Evcil hayvanlara getirilen zorunlu çip Sanki bir şeylerin değişmeyeceğine sabitlenmiş ka- her y Il başka biriyiz yaVaŞOĞUllar I nıyla, güzel şeylerin olacağına yönelik zayıf ihti- uygulamasında sürenin dolmasına kısa Her yıl başka biriyiz aslında. Her gün, her haf- male buruk bir inanış birbiriyle çatışıyordu. süre kala büyük bir karmaşa yaşandı. ta ve her mevsim bedenimizde ve ruhumuzda bizi İnsanların yılbaşı dilekleri ve yeni yıl kararların- başka birine dönüştürüyor. Yı- da bu çatışmanın yansımaları vcil hayvanlara çip taktırmak tu. Veteriner hekimler bile böyle olaca- lın başında kararı alan kişiyle seziliyor. Bir de “Hayallerim- için 31 Aralık 2022 son tarih ğını düşünüyordu, ta ki sürenin dolması- onu uygulayacak kişi aynı ol- den vazgeçtim çünkü ben olay- olarak belirlenmişti. Bu sü- na bir iki gün kala Tarım Bakanlığı so- mayacak. Ölüm, hastalık, talih ların edilgen bir izleyicisiyim, reçte 1 milyonu aşkın hay- ru cevap şeklinde bilgi yayımlayana dek. kaosunda o değişim sayesinde elimden ne gelebilir ki” koy- Evan çiplendi. Ancak bilgi kir- Merak ettiğiniz bazı soruların yanıtları şu ayakta kalıyoruz belki de. Sü- vermişliği. liliğine yönelik zamanında açıklama ya- şekilde: rekli uyum sağlayarak ve her pılamadığından pek çok sıkıntı yaşan- u Merak etmeyin veterinerler çipsiz ne ka Dar gerçekçi? yeni deneyimde alışarak. dı. Örneğin daha önceden evcil hayvan- hayvanlara da bakabilecek. İnsanın kendisini her yılın so- Ben her yeni mevsimde o larına çip taktıran birçok insan, hayvan- u Eğer erteleme olmazsa, şu ana ka- nunda değerlendirmesi, yaptık- değişimin getireceği heyeca- larının çipi olsa da tarım il müdürlüğü- dar hayvanını çipletip kayıt ettirmeyen- larının ve yapamadıklarının he- nı yaşamayı seviyorum. Onu ne kayıt yapmaları gerektiğini son daki- lere (beyanname verenler hariç) ceza ke- sabını tutması, yeni dönem için belli hedeflere, belli kararla- ka öğrendi. İşlem hem veteriner klinik- silecek, ancak bu durum altı aylığa kadar hedeflerini gözden geçirme- ra sokmadan yeni benin na- lerinde, hem de daha uygun fiyata tarım olan hayvanlar için geçerli değil. si beklentisi ne kadar gerçekçi? sıl davranacağı az çok kestire- il müdürlüklerinde yapılabiliyordu, an- u Sokaktan hayvan sahiplenmek iste- Bir gecede sihirli bir değneğin rek ama çok da beklentiye gir- cak son haftaya gelindiğinde çip kalma- yenler ise çip işlemini barınaklara başvu- temasıyla ışıltılı bir yaşama ve meyerek karşılıyorum. Karar- mıştı. Yine de süre uzatılmadı, beyanna- rup cezasız halledebilecek. dileklerimize kavuşamayaca- sızlık da kendi içinde bir karar me ile erteleme yapılabileceği bildirildi. u Pasaportun kaybedildiği durumlar- ğımız gibi bir gecede başka bir olabilir, emin değilim. Ancak bakanlık, Twitter’dan “çip işlemi da, en geç 60 gün içinde, evcil hayvanı- insana da dönüşemiyoruz. “Bu yıl illa şunu yapmak is- için son iki gün” duyurusu yaptığı saatte nız kaybolursa yedi gün içinde tarım or- O insanı eski yılların kararla- tiyorum” diyenlere sorum şu: veterinerler, “Bize bugün saat 15.00 son man müdürlüğüne başvurmanız gereki- rı, tereddütleri, acıları, korkula- Neden kendinizi bir sayıya sı- denildi, beyanname alımı bitti” diyordu. yor. Böylelikle kayıp hayvan PETVET rı, başarısızlıkları ve ihtirasları kıştırıyorsunuz? Bu yıl de- Ciddi bir iletişim kopukluğu yaşandı. Ne sisteminde işaretleniyor. tanımlıyor çünkü. Yapabildik- ğil, her gün, her mevsim ger- yazık ki, tarım il müdürülüğünde çip ta- u Sahip değişikliği için yine kuruma lerimiz kadar yapamadıklarımız çekleştirin hedefinizi. O hedef kanların hekim olmadığı, kimi hayvanın başvuru yapılacak, hayvanını terk eden- da kimliğimizi şekillendiriyor. Başka yerde yaşa- inadınızdan kaçamayacağını, her aksiliğe karşın si- zarar gördüğüne ilişkin iddialar da var. lere ise 6 bin 72 TL para cezası uygu- ma kararı alıp bir türlü gidememek, bağları kopara- zin onun peşinde olduğunuzu bilsin. lanacak. mamak, cesaret edememek, biletleri yakmak da bir Bu arada yaşamayı unutmayın, çünkü kararı- Dikkat ceza kesilebilir! Bu, olması gereken bir sistemdi ancak ül- parçamız. nız yaşamınızın sadece ufak bir parçası. Siz ayrın- Bu süreçte, sahipsiz yani çipi olmayan kedeki hayvan sayısının çokluğu nedeniyle Kendimiz için koyduğumuz her hedef ilahi bir tılarda kaybolurken yanınızdan akıp giden yaşam hayvanların yalnızca belediyelerin bakım kesinlikle bazı kolaylıklara gidilmeli. İler- emir değil. Neden o hedefi koyduğumuzu, hangi nehrinin suları yeşilin en güzel ışıklarını yansıtı- evlerinde tedavi edilebileceği söylentile- leyen dönemde bunları ve halkın talepleri- arzuyla ona ulaşmak istediğimizi, o kararda ne tür yor olabilir. ri de yayıldı ve doğal olarak panik oluş- ni dile getireceğim. Herkese iyi pazarlar... otanyel@yahoo.com