Katalog

17 NİSAN 2022 5 Kralın ayak Kendini parmağı Bilim bize aksini ne kadar ispat etse de DENIZ “kralın parmağı ile çobanınki hiç eşit ÜLKÜTEKIN olur mu” diyenler her zaman var... imha etme ohn Lydon İrlanda göçmeni, iş- eçen hafta ışık körlüğü kavramından çi sınıfından bir ailenin çocu- söz etmiş, bu haftanın konusunun “Bi- ğuydu. Çocukluğu, Londra’da lim ve insan onuru” olacağını belirt- J alt sınıfta yer alan her çocuğun- miştim. Konuya bir resim eleştirisiyle ki gibiydi, ta ki 7 yaşında me- Gbaşlamak istiyorum. nenjit geçirene kadar... Aylarca komada sanatı Avrupa’da Rönesans öncesi dönemde öğrenci- kaldı. Uyandığında ne annesini ne de ba- sine eleştiride bulunan (kritik veren) bir ressam, basını hatırlıyordu. Her şeyi baştan öğren- “Kralın ayak parmağı ile çobanın ayak parmağını mek zorundaydı. eşit çizmişsin. Olmaz, o kralın ayak parmağı” de- 68 yazı bittiğinde, ardında bir çok so- miş. Anlaşılan bu ressam, kralın ayak parmağının ru ve sorun bırakmıştı. Çiçek çocuklar ba- çobanın ayak parmağından şarısız olmuş, hareket içinden çıkan Char- daha haşmetli olması gerek- lie Manson vahşeti kapatılması güç bir ya- tiğini düşünmüş. Eğer kralın ra açmış, Weatherman ve Baader-Meinhof ayak parmağı böylesine ola- gibi silahlı örgütler Batı dünyasını kent te- ğanüstü ise kim bilir kendi- rörüyle tanış- si nasıldı? tırmıştı. Led Ressamı haklı çıkarmak Zeppelin, Rol- için çıplak ayakla dola- ling Stones ve şan çobanın ayaklarının kir- Pink Floyd gi- li, kralın ayaklarının ise te- bi büyük kon- miz olduğunu ileri sürebi- PROF. DR. ser grupla- liriz ancak bu açıklama ye- ÜSTÜN rı müzik piya- terli olmaz. Çünkü eski çağ- DÖKMEN sasını domine larda krallar hayatlarında ediyordu. Her bir defa yıkanırlardı. Peki, şey alabildiği- resim öğretmenini yanıltan şey neydi? Bence öğ- ne ihtişamlı, retmen, içinde yaşadığı çağda pozitif bilimler ye- bir o kadar da terince gelişmediği için ışık körlüğüne kapılmış- sıkıcıydı. tı. “Devlet benim” diyen, yasama, yürütme, yargı Madenci yetkisini elinde bulunduran bir Güneş Kral’ın her- John Lydon grevleri, yok- kesin gözünü kamaştırması doğaldı. sulluk, ku- BILIM VE INSAN ONURU şak çatışması, IRA saldırıları ve Thatc- Tarih boyunca bütün inanç sistemleri ve felse- her politikaları ile bir çıkmazın içine sü- fi öğretiler, insanların onurlarının eşit olduğunu rüklenen İngiltere, “üzerinde güneş bat- belirtmiş ancak bilimsel anlamda bir ispat müm- mayan imparatorluk” ütopyasının sonuna kün olmamıştır. Pozitif bilim ise insanların onur- gelmişti. Sosyal sorunlar bir bir gün yü- Londra 70’lerde tek kelimeyle sıkıcı bir yerdi. Batı dünyasının girdiği larının niçin eşit olduğu konusunda, ufuk açıcı ve- züne çıkıyordu. 15 yaşında okuldan atı- sosyal krizin en somut örneğiydi. 1977’de kentin göbeğine bir göktaşı düştü riler ortaya koymuş, onurların eşitliği konusunda lan Lydon, uzun saçları ve dinlediği mü- mantıksal bir çerçeve oluşturmuş ve bu alandaki zikler (Iggy Pop, Alice Cooper...) yü- ve sırf Londra’yı değil, bütün dünyayı değiştirdi. İşte karşınızda punk ve eşitliği adeta ispatlamıştır. Bilim, insan onurunun zünden babasının da gözüne girememiş- yaratıcıları Sex Pistols’ın öyküsü... ABC’sidir, güvencesidir. Nasıl? ti. Evi terk etti. Arkadaşı, John Simon Ritchie ile birlikte yaşlı hippiler tarafın- BIYOLOJI VE ASTRONOMI dan işgal edilen bir evde (squat) yaşama- Dünyada gözleme, deneye yani veriye dayalı bi- ya başladı. Adaşına yeni bir isim vermiş- limsel görüş geliştikçe insan onuru kavramı daha ti: Sid Vicious! Kendisi de bundan sonra sık telaffuz edilir oldu, insanın dünyaya ve kendi- Johnny Rotten olarak anılacaktı. ne bakış tarzı zenginleşti. Bu gelişmeye bütün bi- lim dallarının, özellikle biyolojinin ve astronomi- nin katkısı olduğu görüşündeyim. Biyoloji, büyük kitlelere kralın ayak parmağının çobanın ayak parmağından farklı olmadığını, iki parmakta da aynı damarların, sinirlerin bulunduğu- nu söyledi. Kral çobandan daha bilgili olabilirdi, o kadar... Bu arada biyoloji genetik temel açısından, Sid insanlar ile üst düzey memeliler arasında büyük bir Vicious fark olmadığını da gösterdi. Bir zamanlar insanlar için güneş gökteki en büyük şeydi, yıldızlar ise minik ışıklardı. Astro- nomi bize, güneşimizin aslında sıradan bir yıl- dız olduğunu, yakınında bulunduğumuz için onu KÖTÜ OLMA BAŞARISI gökteki en büyük şey zannettiğimizi ispatladı. Kennedy’nin ölümü ve Vietnam Sava- Demek ki güneşi algılama şeklimiz abartılıydı. şı ile sarsılan Amerika’da ise Andy War- Bu durumda acaba firavunları, kralları, padişah- hol ve pop-art akımı yaratıcılık içeren her ları da abartmış mıydık? alanda kendini hissettirmişti. Warhol’un Sonunda insanlar kralın onuruyla çobanın onu- fabrikasından çıkan, Lou Reed önder- Tanrı kraliçeyi korusun! runun eşit olduğunu anladılar. Müdürün çaycı- liğindeki Velvet Underground da Beat- ya hakaret etme hakkı yoktu, onurları eşitti. Çün- les tarzının tam karşısında konumlanıyor- kü yalnızca statüleri farklıydı. Bir müdürün çaycı- du. Grubun “Heroin” isimli şarkısıyla ar- dan daha üstün bir insan olduğunu söyleyemezsi- otten ve McLaren’ın yolları ke- Sex Pistols” albümünün en sert şarkısı God tık yasadışı ve yetişkin içerikleri rock’n niz ancak bir müdürün başka bir müdürden, çaycı- siştiğinde 1977’nin hemen ön- Save The Queen (Tanrı Kraliçeyi Korusun) şu roll dünyasına girmişti. Sonrasında New nın da başka bir çaycıdan daha becerikli olduğunu cesiydi. Menajer, grubu için sözlerle başlıyordu: “Tanrı Kraliçe’yi korusun/ York Dolls, kadın kostümleriyle sahneye Raradığı solisti bulduğunu düşü- Onun faşist rejimini de/ Sizi bir moron yaptı- ileri sürebilirsiniz. Tüm insanların, bu arada yetiş- çıkarak cinsel kimlik tabularını zorlaya- nüyordu. Son derece utangaç olan Rotten et- lar/ Potansiyel bir hidrojen bombası.” İngilte- kinlerle çocukların, kadınlarla erkeklerin onurları cak, menajerleri Malcolm McLaren’ın de- rafında ikiden fazla kişi olduğunda bambaş- re ayağa kalkmıştı. Bir diğer kıyamet koparan eşittir, sadece statüleri, işlevleri, mesleki beceri- yimiyle, “kötü olmakta büyük bir başarı ka birine bürünüyordu. İnsanların zaafları - şarkı ise “Anarchy in The UK”di. “Ben Decca- leri, yetkileri farklı olabilir. gösterecekti”. McLaren Londra’ya döner- na oynuyor, asla kendilerini güvende hissetme- lim/Bir anarşistim/ Ne istediğimi bilmiyorum/ Bu gerçeği tüm insanlar anladılar mı? Sanmı- ken ABD’de Ramones ortalığı sallıyor- lerine izin vermiyordu. Mclaren’ın istediği de Ama nasıl alacağımı biliyorum/ Yoldan geçen yorum; hâlâ zenginin, makam sahibinin, silahsız du. New Yorklu dört serseri, katıksız bir buydu. Bir süre sonra gruba Sid de basçı ola- herkesi yok etmek istiyorum.” siyahinin boynuna sekiz dakika basarak öldüren rock’n roll icra ediyordu ama görünümle- rak katıldı. Tek bir problem vardı, bas çalmayı O yıl müzik dünyasında ses getirecek on- beyaz polisin onuru, onların ezdikleri insanlar- ri onlara yeni bir sıfat yakıştırılmasına se- bilmiyordu. Konserlerde basın fişi çekiliyor ve larca grup İngiltere’nin farklı yerlerinde baş dan daha yüksek algılanıyor toplumlarda. bep olmuştu: “Punk”! Sid’in kendi başına takılmasına izin veriliyor- gösterdi. The Clash, Joy Division, Siouxsie Sanat her zaman insanların önünde koşar. McLaren Londra’ya döndüğünde, günümü- du. Onun sahnedeki varlığı bile punk ruhunu and The Bahshees, The Buzzcocks, Televisi- “Aşağıdakiler Yukardakiler” dizisinde soylu zün ikonik modacısı Vivienne Westwood ile var etmek için yeterliydi. Başlarda grup ken- on... Sex Pistols’ın şöhreti arttıkça arkadan bir kadın işe aldığı hizmetçiye, “Seni bir ay de- Chelsea’de konuşlanmıştı. İkili ABD’de filiz- tin bilindik barlarına sokulmadı, çareyi striptiz gelenler de kendilerine yer buluyordu ama neyeceğiz, memnun kalırsak sürekli olarak bi- lenen akımı İngiltere’ye taşımayı planlıyor- kulüplerinde sahne almakta buldu. Bu konser- Thatcher İngilteresi’nin nefreti de büyüyor- zimle çalışacaksın” dediğinde hizmetçi, “Ben du. Bu sıralarda Rotten arkadaşı Vicious’la lerde punk’ın kendine özgü dansı olan “pogo” du. Pistols’ın bir konseri öncesi, Hıristiyan de sizi deneyeceğim efendim, iş koşullarından birlikte çalmayı beceremedikleri enstrüman- icat edilmişti. Taşlar yerine oturmuştu ve Sex grupları şeytan çıkarma ayini yaparken Rot- ve bana olan tavrınızdan hoşnut kalırsam ben ları, garip kıyafetleriyle caddelerin köşele- Pistols dünyayı yerinden oynatmaya hazırdı. ten birkaç defa saldırıya uğramış, bir defasın- de sizinle çalışmaya karar vereceğim” demişti. 1977, Kraliçe Elizabeth’in 25’inci taç giy- da da bıçaklanmıştı. Grup, kraliçenin yıldö- rini, metro istasyonlarının çıkışlarını mes- Bu hizmetçi onurlu bir kadındı. Gandi’nin dedi- ken tutarak Londra sokaklarını arşınlıyor- me yılıydı. 28 Ekim günü müzik dünyasın- nümü şenlikleri sırasında kiraladıkları tek- ği gibi, onurunuzu siz vermedikçe kimse eliniz- da Nirvana’nın Nevermind’ıyla (1991) birlikte neyle Thames Nehri’ne açılıp, malum şarkı- lardı. Amaçları günlük rutin içinde kaybol- den alamazdı. belki de en büyük izi bırakacak albümü piyasa- lar Buckhingham Sarayı’nda yankılanınca muş insanları rahatsız etmek ve biraz olsun Irkı, cinsiyeti, yaşı, işi, inancı her ne olursa ol- ya çıktı. “Never Mind The Bollock Here’s The artık Britanya’yı terk etme zamanı gelmişti. farkında olmalarını sağlamaktı. sun tüm insanların onurlarının eşit algılandığı, onların da onurlarına sahip çıktıkları bir dünyada yaşamak dileğiyle. menajerleri Tony Wilson önderliğinde New POST-PUNK Order ismini alarak seksenlerde şekillenecek, Sonra mı? Pistols, olaylı ABD turnesi sonrası ekstazinin hâkim olduğu Hacienda kültürü- dağıldı. Rotten asıl ismi Lydon’a geri döndü ne yelken açtı. Lydon’ın deyimiyle Pistols’ın ve müzik tarihinin ilk post-rock grubu sayıla- orta sınıflar için yaratılmış bir kopyası olan [email protected] 17 NİSAN 2022 SAYI: 1675 bilecek Public Image Limited’ı kurdu. Mcla- The Clash ve Blondie gibi gruplar punk’ı ge- İmtiyaz Sahibi: ren ve Westwood’la yıllar sürecek hukuk sa- niş kitleler için dinlenebilir bir çizgiye getir- n Yayın Koordinatörü CUMHURİYET VAKFI adına DENİZ ÜLKÜTEKİN vaşı başladı. Westwood punk’tan öğrendikle- di ama punk bu dünyada bir sene kaldıktan ALEV COŞKUN n Sayfa Tasarım rini moda dünyasında uyguladı ve dünya ça- sonra kendini imha etti. Başlangıçta karşı Genel Yayın Yönetmeni EMİNE BİLGET ARİF KIZILYALIN pında bir modacı oldu. Sid Vicious kız arka- çıktığı rock’n roll klişelerine dönüştü. Ardın- n Reklam Genel Müdürü Sorumlu Müdür ESRA BOZOK daşı Nancy’yle ettiği kavgalardan birinin ar- da da bugün bile her yaratıcı ruha kendine ÖZGÜR SOYER dından intihar etti. Joy Division solisti Ian inanmasını ve kimseyi dinlememesini öğütle- Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Curtis, kendini astı. Grubun kalan üyeleri yen bir miras bıraktı. Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: [email protected] Ian Curtis Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın