Katalog

17 NİSAN 2022 3 Sanat kimi zaman sıra dışı bedenleri de konu edinir YAŞAM Antonietta’nın GÜNLÜĞÜ Portresi, Lavinia Fontana, 1583. Blois Müzesi Kedi kızın sırrı talya’da amansız soruna maruz kalmış bir çocuk olarak Beden 16. yüzyıl- özellikle yüzünü kaplayan bu kıllarla yaşamak anomalileri da yaşamış durumundaydı. ÖMÜR olan Lavi- Antonietta’nın babası Petrus Gonsalvus Kanar- tarih boyunca TANYEL İnia Fon- ya Adaları doğumluydu ama sonradan Fransa’ya hem seçkinlerin tana aslında kariyeri- gelerek önce II. Henry’nin sonra da Parmalı hem de geniş ni resim alanında ya- Margaret’in himayesinde bulunmuştu. Son ola- pan ilk kadın sanat- rak da Parma Dükü Alexander Farnese’in yanın- halk kitlelerinin çı olarak biliniyordu ama onun daha çok tanın- da çalışmıştı. Kendisinin de portreleri olması dö- ilgi odağı oldu. masını sağlayan, yaptığı bir yağlıboya portreydi. neme göre varlıklı oldukları ihtimalini akla geti- Rönesans “Antonietta’nın Portresi” adlı çalışma 1583 yı- riyor; çünkü o dönemde portre yaptırma işi zen- lında tamamlanmıştı ve ilk bakışta bir kedinin fi- ginlerin ulaşabildiği bir meziyetti. Ama bilgile- sonrası Avrupa güratif hali gibi duruyordu. Lakin portrede yer rimize göre Gonsalvuslar bırakın zenginliği, hiç- sanatı da alan eller, kâğıt tutan bir insana aitti. Bu sadece bir zaman tam bir insan olarak kabul edilmemiş- Fontana’nın düş gücünden kaynağını alan fantas- lerdi. Belki de onları himayelerine alan kişiler bu Katolik Kilisesi tik bir resim miydi, yoksa anlatmak istediği baş- şekilde giydirerek ve yaşatarak bir açıdan kendi etkisindeki ka bir şey mi vardı? kolleksiyonlarını (!) sergiliyorlardı. Yedi çocu- estetik değerlere Aslında 16. yüzyıl İtalyası’nda Katolikliğin et- ğunun dördü, babaları gibi kıllı bir yapıyla yaşı- kisi ve kilisenin aile değerlerine verdiği önem ne- yordu. Bu durumda problem doğuştandı. İşin tra- alternatif deniyle dini tasvirler dışında aile ve çocuk port- jik yanı ise bazı kozmetik girişimlere rağmen bu ararken sıra releri yaygındı. İhtimalinden söz ettiğimiz şekil- durumun kesin bir tedavisinin olmaması... dışı bedenlere de fantezi dünyasını içeren resimlerin o dönem- GÖZLERIN ARDINDAKILER de kabul edilmesi çok mümkün de- sıklıkla yer Portrede küçük kızın elinde tuttu- ğildi. Tabii ki bu açılardan de- vermişti. ğu kâğıtta yazan aslında bir ta- ğerlendirmeyi Cumhuriyet nımlama metnidir: “Kanar- Pazar’dan sanat yazıla- ya Adaları’nda keşfedilen rı ile tanıdığımız Ser- vahşi bir adam olan Don ra Rodoplu’ya bı- Pietro (Petrus), Fran- rakmak daha doğru sa Kralı majesteleri olacaktır. Ama o Henry’ye verildi. Ora- zaman ikinci yay- dan ekselansları Par- şik yapısı nede- verdiği fotoğraflarında sıradışı insanları görüntü- gın resim türü, ma Dükü’ne geldi. yani aile ve ço- niyle tamamen lemesi ile elde etmişti. Ben, Antonietta şim- ticari kullanım cuk portreleri ih- Anatomik yapıda gerçekleşen bu ve benzeri du- di Soragna’nın say- amaçlı bir ka- rumlarda olaya öncelikle sebebi bulmakla yaklaş- timali öne çıkı- gıdeğer Leydisi Isa- yor ki gerçekten çırılma olayına mak en iyisi... Lakin günümüz tıp teknolojileri ile bella Pallavicina’nın dahi karıştı. de Fontana’nın sebep bulunsa dahi çoğu problemde tedavi şansı sarayında bulunuyo- eseri gerçek bir Lavinia hâlâ kısıtlı. Geçmişten günümüze kadar, izole ol- rum.” çocuğun, resme adı- Fontana’nın bu madan, kişiye kendini daha normal hissettirerek Ailesi hakkında da de- resimleri yapma- nı veren Antoniet- yaşatmaya yönelik uygulamalar ve tedaviler var. taylı bilgiye sahip olmadı- ta Gonsalvus’un port- sının arkasında- Ancak gelişmeyen, morfolojiyi etkileyen hasta- ğımız genç kızın ne akıbeti ki en önemli ne- resiydi. Diane Arbus, Yahudi lıklara sahip kişilere karşı insanların yersiz acı- ne de yapılan portresinde pozi- Peki, o dönemde bu şe- Bir Dev, 1970 den belki değişik ma, korku ve merak hisleri ne yazık ki yok. tif enerjiyle bakan gözlerinin arka- Sakallı Kadın Annie Jones gösteri kilde resmedilmesi ne dere- olana ilgi duyma posteri, 1881-1885 sındaki gerçek psikolojisi hakkında eli- belki de sade- ce gerçekçiydi? Antonietta, baba- mizde veri mevcut. sından genlerini aldığı kalıtımsal bir hastalık- ce yaşamını ida- Sanat dünyasındaki bir eser nedeniyle bahset- tan mustaripti. Hipertrikozis, vücutta normalin me ettirmek için alınan bir siparişi tamamlamak- Kaynakça: tiğimiz bu durumdan dertli olanlar tabii ki baş- üzerinde bir kıllanmaya yol açan bir hastalık- tı. Ancak merak ve ilgi kavramları ondan yüzyıl- 1. Piero Pavone, Congenital generalized hypertricho- ka zorluklarla da karşılaştılar. “Kedi kız”, “kö- tır. Konjenital (doğuştan) olması haricinde bazı lar sonra da devam etmiş ve New York’lu bir ka- sis: the skin as a clue to complex malformation syndro- pek çocuk”, “aslan adam”, “maymun çocuk” gibi dın fotoğraf sanatçısının kadrajında kendine yer ilaçların kullanımı veya hastalıklarla da vücut- mes Ital J Pediatr, 2015 Aug 5,41:55. sıfatlarla tanıtılanlardan belki de en bilineni “sa- ta kıllanma artışı olabilmektedir. Örneğin kellik bulmuştu. Diane Arbus da “ucubelerin sanatçısı” 2. Merry Wiesner-Hanks, Les Gonzales, famille sau- kallı kadın” olarak tanınan Annie Jones idi. Da- tedavisinde kullanılan bazı ilaçların etkisi bu şe- unvanını “Tıpatıp ikizler”, “Yahudi bir dev” ve vage et velue [Texte intégral] Paru dans Apparence(s), ha dokuz aylıkken gösterilere çıkan Jones, deği- kilde sağlanmaktadır. Küçük Antonietta ise bu “Oyuncak el bombası taşıyan çocuk” gibi isimler 5 | 2014 Müze duvarları SERRA RODOPLU yıkılıyor serra.rodoplu @gmail.com Günümüz iletişim teknolojileri çekici olmayı farklı sergileme yaklaşımları geliştirerek yaratmaya başladılar. Bu adım- ve değişen kamusal düzene lardan biri, yaygın olarak denk geldiğimiz, göre son derece statik ve eski koleksiyon odaklı sergilerden geçici, güncel sergilere ağırlık verilmesi, diğeri ise sergile- bir konumlanma içinde olan nen nesnelerden, öyküleştirme yoluyla yeni müzeler için tek çare değişim. bağlamlar yaratılması. Gelinen noktada ise birçok müze bu yaklaşımların çeşitlenme- üzeler toplum hafızasın- sine yönelik denemeler yapmakta; şeffaf- da anıtsal ve mesafeli ya- laşma, erişim özgürlüğü ve yeni deneyim- pılar olarak algılanır. Mü- lere açılarak yeni bir döneme geçmeyi plan- zelerdeki objelerin de sta- lıyor. Bu şekilde, toplum ve müzelerin di- Mtik nesneler olarak sergi- yalog içinde olması ve daha geniş ziyaretçi lendiği, sergilenen koleksiyon nesnelerinin, kitlesi yaratılması hedefleniyor. nesnenin tarihi, dönemi, malzemesi gibi kı- sıtlı bilgilerin kör ışığında kendilerini ifa- KÜLTÜREL BIR LABORATUVAR de etmekten çok uzak ve izleyici ile diya- Bu süreç içinde müze yapıları, ataların- log geliştiremeden sergilendiği soğuk, me- dan formunu aldığı ritüel mekânlarından de- safeli mekânlar olarak akıllara kazınmıştır. neyim mekânlarına dönüşerek dışa dönük, Uluslararası Müzeler Konseyi ICOM’a ziyaretçi merkezli bir yapıya doğru evrim- göre müzeler toplumdaki gelişmelere pa- leşmeyi vaat ediyor. Bu değişim de müze- ralel olarak evrim geçirmekte ve tarih bo- lerin mimarisine, idari ve sosyal alanlarına yunca sosyoekonomik, kültürel yapıya en- yansımakta; bir bakıma izleyicinin aktif bir deksli birçok değişimden etkilenen kurum- katılımcı olarak rol alacağı kültürel bir la- lar olarak, değişen yaşam biçimleri ve tek- boratuvar olarak görülmesi amaçlanmakta. nolojik devrimlere de ayak uydurmalı. Kısacası, uzun süre müzeler, koleksi- Peki, etkileşim, bağlantı ve hesaplanabilir- yonlarını kapalı vitrinlerin içerisinde, “do- lik üzerine kurulu dijital kültürün ekseninde kunulmaz”, “erişilemez” bir biçimde ser- şekillenen bir dünyada müzeler, sadece bilgi gileyerek, değişmezliğin ve değişmeyen toplayan, bunu işleyen, koruyan, teşhir eden katı modernitenin sembolü olarak tanım- ve aktaran kurumlar olmanın dışına çıkabil- lanırken bu algı değişen gelişmeler ve ko- meyi nasıl başarabilir? Müzeler günümüz- şullarla dönüşme çabası içine girdi. Gele- de interaktif çağa ayak uydurmak üzere, çok cekte müzelerin kamusal hayatta öneminin yaygın olmamakla birlikte, dinamik ve ilgi ne olacağını ise zaman gösterecek. [email protected] ÇIZGI ATLAS