Katalog

30 EKİM 2022 2 Günümüzde pek rastlamasak da siyasi ekolojinin örneği yıllar önce bu topraklarda yaşandı Dairsee L EditördEn FLora ürkiye Cumhuriyeti’nin iklim krizi siyasetin 100. yaşına adım attığı sabah uyan- T dık. Önümüzde- İklim krizi günümüzde siyasi gündemin ki yıl Cumhuriyetimizin bu ta- rihsel eşiğine tanıklık edebil- tam ortasında yer alıyor. Artık siyasi ay Ça me şansımız olduğu için mutlu yapıların takipçileri için çevreci taleplerde mu olmalıyız, 2023’e denk ge- merkezinde c LaN bulunmak bir hak olarak görülüyor. len seçimlerde yaşanacak ola- sı bir değişimin peşinde umut- lu mu olmalıyız, yoksa uzun ünyanın dört bir yanın- süredir süregelen çalkantılı si- dan kuraklık, yüksek sı- yasi ortam nedeniyle içimiz- caklık, sel, orman yangı- deki umutsuzluğa yenik düşüp nı, gıda sorunu ve ener- Dji krizine yönelik haber- “Keşke bugünleri görmesey- ler geliyor. Belki siz hâlâ temiz su ve dim” mi demeliyiz? gıdaya ulaşıp, sıcak evinizde “daha bu HHH sorunlar benim kapıma dayanmadı” Çok sesli bir siyasi yaşamın diyebilirsiniz. Öte yandan iklim kri- getirdikleri her zaman (belki zi ülkeler üstü bir konuma sahip. Ok- de çoğu zaman) istediğimiz gi- yanusların asitlenmesi, insan sütünde bi olmayabiliyor. Buna da ba- mikroplastiğe rastlanması, eriyen bu- sitçe “demokrasi” diyoruz. El- zullarla aktif olacak virüslerden kay- bette demokrasinin en tartış- naklanabilecek yeni olası salgınlar, bu malı yönlerinden birisi popü- dünyada yaşayan tüm insanları etkile- lizm. Kişisel gereksinimlerin, yen bir kapsama alanına sahip. Ne ya- çoğunluğun talebi durumuna zık ki söz konusu iklim krizi ise “ara- gelirken belli ölçüde yozlaşma- dığınız kişiye şu anda ulaşılamıyor!” sı, kitle tarafından anlaşılabilir önermesi gerçekçi değil. olup kişinin öznel niteliklerin- İklim krizinin neden olduğu fizik- den ayrışması siyasetçi ve kitle sel rahatsızlıklar dışında psikolojimi- arasındaki sorunlu iletişim bi- ze de yoğun etkileri var. Eko-anksi- çimini doğuruyor. yete oranları giderek artarken İsveç’te Kitlenin aslında talebi olma- 1987 yılından beri aktif olan Çevre ve yan bir nesneyi, durumu ve- İklim Bakanlığı’nın göreve yeni ge- ya siyasi vaadi, duygulara ses- len muhafazakâr hükümet tarafından lenen bir öykü eşliğinde, tale- Enerji Bakanlığı’na bağlandığını duy- mak, pek iç açıcı bir haber değil. İçi- bi olarak benimseyip söz konu- mizi açan şeylerin gerçekleşmesi için su anlatının peşine düşmesi ol- mücadele etmemiz gereken bir dö- dukça yaygın bir durum. Sırf nemden geçiyoruz. Yalnız Türkiye’de siyasetçiler değil, reklam ve değil, dünyada birçok ulus ve toplu- da doğa dostu isteklerde bulunmalı- lan Holberg ödülünün (2013) ve Kyo- hatta sanat dünyası, kısaca bir çEvrEci bir cumhuriyEt luk yaşadıkları çevreye ilişkin aciliyeti yız. Kişisel olarak ülkemizdeki seçim- to ödülünün – insanlığın bilimsel, ma- anlatıya gereksinimi olan her Siyasi ekolojinin tanımı henüz yapıl- tartışmaya açık olmayan sorunları du- ler yaklaşırken bir seçmen olarak siya- nevi ve kültürel iyiliğine katkıda bulu- alan bu yöntemi kullanabilir. mamışken Cumhuriyetimizin kurucu- yurmak ve eylem çağrısında bulunmak si partilerin iklim krizinin yarattığı nanlara verilen Japonya’nın en büyük Ancak baştaki soruları hatırla- su ulu önder Mustafa Kemal Atatürk için çabalıyor. Üstelik bu çabalar ödülü- (2021) sahibi olan Latour, aktör durumlara karşı ne gibi önlem tıp sorayım: Bir fikrin temsil ise siyaseti ve ekolojiyi birbirinden ay- yeni de değil! 1960’lı yıllardan paketleri olduğunu duymak ağ teorisiyle de dengenin önemini vur- rı tutmayan, zamanının çok ilerisindeki ettiği değerler değişir mi? beri çevreye ilişkin araştır- gulamıştır. Aktör ağ teorisi basitçe nes- istiyorum. Bunu duymak birçok projenin mimarıdır. 1937’de Pa- HHH malar, eylemler, hak arayış- sizin de hakkınız, çün- neleri de sosyal yapının bir parçası ola- tara kumulları ve ağaçlandırma projesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin, ları, konferanslar, kamusal kü üzerinde yaşadığı- rak kabul eden bir teori. Bana kalırsa 1930’da “çınar ağacı kesilmeyecek, bi- kurulma sürecinde en belirleyi- ve özel sektördeki düzen- nız dünya dışında baş- Şinto ile de yakın bir bağı var. Şinto’da na kaydırılacak!” diyerek ağaçların var- ci özne olan kadınların bu top- lemeler artan bir ivme ka- ka bir seçeneğiniz yok. yaratılışı bir bütün olarak görme eğili- lığına olan saygısı ve daha nice yaklaşı- raklarda kendilerine biçilen ka- zandı. İkinci Dünya Sava- Tam bu noktada “siya- mi baskındır. Canlılar ve cansızlar hep mı ile kendisi doğayla dengede bir ya- lıpları aşıp her alanda söz sa- şı sonrası sanayinin yarat- si ekoloji” terimi dev- beraberdir. Doğu merkezli birçok öğre- şam nasıl kurulur sorusuna açık bir ce- hibi ve etkin olması hedefi bu- tığı kirlilik, nükleer karşıt- reye giriyor. Dünyaca tide birleştirici ve dengeleyici bir yak- vaptır. Cumhuriyetimizin 99. yılını kut- gün hâlâ bir görev olarak her lığı, 1968 olayları, feminist tanınan sosyal kuramcı- laşım mevcuttur. Müslümanlığın kabu- ladığımız günlerde bir dileğim var: yurttaşın karşısında duruyor. hareket ve olanaksız politika- lardan David Harvey’in lünden önce Türklerin inanışlarındaki Umuyorum ki Cumhuriyetimizin 100. Hepimiz zaman zaman güncel ları derken çevreyi ele almadan 1993 yılında yayımla- atalar kültü, tabiat kültü ve Gök Tanrı Bruno yılı tıpkı asırlık çınarlar gibi doğayla siyasi yaklaşımların getirdiği bir hak talebinde bulunmak ne- Latour nan kitabı Çevrenin Doğa- kültü de benzer bir anlatıyı barındırır. dengeli bir yaşamın öncüsü olacak! parıltılı görünen söylemleri sa- redeyse imkânsız, ki olanaksız olma- sı: Sosyal ve Çevresel Değişi- tın alabiliriz. Ancak asıl görev- sı da tam beklenen bir durum. Çünkü min Diyalektiği’nde de vurgulandığı şunu bilmemize karşın bazen günde- lerimizi unutmamak kaydıyla. gibi “Çevre sorunlarını daha iyi kavra- lik hayatın koşuşturmasında unutabili- HHH mak istiyorsak ekoloji ve siyasetin na- yoruz: İnsan olarak yaşayabileceğimiz sıl bir ilişkisi olduğuna yakından bak- Cumhuriyetin 100. yaşı- tek bir dünya var. O da şu an ısınmaya malıyız.” na bastığı bu günde iki güç- devam ediyor. Siyasi ekoloji denildiğinde bir başka lü kadınla karşınızdayız. Cum- önemli temsilci Gaia’yla Yüzleşmek: huriyetin öncü kadınlarından Ekoloji vE SiyaSEt ilişkiSi Yeni İklim Rejimi Üstüne 8 Ders kita- Türkan Saylan’a sahnede ya- Bireysel eylemlerimizin kolektifi bının yazarı Bruno Latour. Yakın bir şam veren Şenay Gürler ve yarattığı bilinciyle önce kendi yorda- zamanda ölen, bilim felsefesinin ön- Türkiye’nin üçüncü kadın or- mımızda değiştirdiğimiz minik düzen- de gelen isimlerinden olan Latour, üre- kestra şefi Nisan Ak ile gelece- lemeler birikerek büyük olumlu etkiler tim sorunu ve gezegenimizin yaşana- ğe yönelik umutlarınızı tazele- yaratıyor. Plastik pipet istemediğini- bilir koşulları arasındaki ilişkiye da- yecek keyifli birer söyleşi yap- zi söylediğinizde, size bunu sunan sa- ir Guardian’da yayımlanan bir söyle- tık. Hepinize iyi pazarlar. tıcı bu eylemini değiştirmek zorunda. şinde “Bir şeyi değiştirebilseydim, üre- Çünkü istek yoksa arz da olamaz. Ay- tim sisteminden çıkıp bunun yerine si- dEniz ÜlkÜtEkin rıca yalnız satın aldığımız ürünler de yasi bir ekoloji inşa etmek isterdim” deniz.ulkutekin@cumhuriyet.com.tr değil, gündelik yaşamdaki birçok alan- diyor. Sosyal bilimlerin Nobel’i sayı- ayca_ceylan Mağaranın içinde sıkışıp kalanlar, gölgeye ‘hakikat’ diye sarılırlar Galeati Yayıncılık Platon’un mağarasından çıkamamak! ir sözün benzetme ama- rumlarda genel olarak “doksa” (ya- bilmiş kimsedir.” Sophos’u yakından tanı- Nafi Atuf Kansu Eğitim cıyla başka bir söz ye- nılsama-gölge) durumundan çıkmaya mak için Sokrates’i tanımak ne denli önem- Bilim Araştırma 2022 Yılı rine kullanılmasına eğ- bir gönderme vardır. Mağaranın için- liyse Alkibiades’i de yakından tanımaya ça- Kitap Ödülü retileme (istiare-teş- de bulunuş yani doksa, bir algılaya- lışmak gerekir. Şölen Diyaloğu, diyalogos Bbih) denir. Sanat ve ede- mama durumudur. Gölgenin bir ha- evreninde gerçekleşen sophos, eros ve güzel biyatta bir enstrüman gibi kullanı- kikatin gölgesi olduğunu algılayama- ilişkisini en iyi ortaya koyan metindir. lan eğretileme aynı zamanda anla- yıp gölgeye hakikat diye sıkı sıkı sa- Kendini bilen kişinin karakter aynasında şılması güç bir konuyu dinleyicinin rılmaktır. “güzel”i (kalos) gören doksa bilincinin o gü- idrak düzeyine taşımanın yöntemi- Mağaranın içi bize Hegel’in “doğal zele tutkuyla yönelmesi erostur. Kişiyi ma- ayş ae ac r KARGO DAHİL 40 ¨ dir. Platon’un mağara anlatımı bu- bilinç” dediği şeyi anlatır. Gerçekliği ğaradan muhakeme değil bu yöneliş kurta- nun en iyi örneklerindendir. duyu deneyiminden ibaret sanan ma- rır. Saklandığı yerden açığa çıkacak olan şey, Bir grup insan mağaranın içindedir. ğara insanı, 2022 yılında bir kentte yaşıyor kişideki güzelin kendisidir. Bu anlamıyla sa- Ömürleri bu mağarada geçen insanların elle- olsa da genelde bu inanç üzerine yaşar ve nat, kişinin kendisini sanat eseri olarak orta- ri ve ayakları zincirli, yüzleri mağaranın du- ölür. Yani mağaradan hiç çıkmaz. ya koyduğu kendini yaratma eyleminin adıdır. varına dönüktür. Mağaranın duvarına yansı- “Ye, iç, keyfine bak! Hayat kısa. Yaşam Kısa bir yazıda anlatması güç bu mesele- yan birtakım gölgeler vardır. Bu gölgelerin bundan ibaret.” yi, sanat aracılığıyla deneyimlemek isteyen- neyin gölgesi olduğunu mağaradaki insanlar “Bu” denilen şey, duyu nesneleridir; elma, lere İrem Nalça’nın çalışmalarını takip et- bilmezler. Onlar için gölgeler gerçekliğin ta masa, ev, sokak, insanlar, dünya ve en nihaye- melerini öneriyorum. Son sergisi Londra kendisidir. Oysa mağaranın içine bir ateşin tinde evrene ilişkin her türlü görüntü. Platon’un Saatchi Gallery’de düzenlendi. Başarılı sa- ışığı sızmaktadır. Gölgelere neden olan şey mağarası içine evreni alan bir mağaradır. Eğer natçının Karagöz “hilebaz” arketipi etrafın- odur. Ateşin önünden geçen insanlar, hay- böyle ise mağaradan çıkmak nasıl mümkün- da şekillenen çizimleri, gölge oyunlarının da vanlar ya da nesnelerin gölgesidir o duvara dür? Platon, “Sophos (bilge) ve eros (aşk) ol- bir parçası olan kukla formundaki heykeller KARGO DAHİL 30 ¨ yansıyan. Zincirlerden kurtulup duvara ba- madan mümkün değildir” diyor. ve pandemi döneminde ürettiği “görkemli 2 KİTAP, KARGO DAHİL 70 ¨ YERİNE kan yüzünü mağaranın çıkışına çevirmediği düşler sirki” adlı video çalışması zaman za- SophoS, EroS, gÜzEl sürece içeride bulunan insanlar için yaşam, man sergileniyor. Mutlaka takip edilmeli. ¨ 65 Sophos’un mağaradan çıkıştaki rolü Aris- bir gölge oyunundan ibarettir. Tıpkı Hacivat Hacivat’ın sözüyle kapatalım: “Yıktın toteles tarafından askıya alındığı için lite- ve Karagöz’de olduğu gibi. perdeyi eyledin viran, varayım sahibine ha- ratür aracılığıyla Platon’la gerçek bir temas ber vereyim heman!” +90 539 669 60 69 doğal bilinç kurmak oldukça zordur.* www.galeatiyayinevi.com galeatiyayincilik gletiyayincilik galeati2017 Platon’un mağara anlatımına ilişkin sayı- Haşlakoğlu, sophos için şöyle diyor: *Oğuz Haşlakoğlu, Felsefece, Hece Ya- sız yorumla karşılaşmak mümkün. Bu yo- “Kendini unutuluştan kurtararak hatırlayıp- yınları. ey