Katalog

20 HAZİRAN 2021 4 FOBIYE Koronafobi ile mücadelede gerçek KARŞI HOBI ve doğru bilgiye Bir hobinizin olması, varsa ulaşın, sosyal yeni bir tane daha edinmek medyadaki doğruluğu kaygıyla baş etmenizi destekler. Nefes kanıtlanmamış bilgilere egzersizleri, yoga, meditasyon da bu itibar etmeyin. Sosyal süreçte çok yardımcı olacaktır. Yoğun kaygı çevrenizle konuşurken yaşadığınızda duygu ve düşüncelerinizi çok olumsuz olup yazmak hem rahatlatacak hem de farklı bir perspektiften bakmanızı kolaylaştıracaktır. birbirinizi korkutmaktan Gerçekçi tedbirler kaygıyla baş etmede ilk kaçının. Umursamaz yoldur. Tedbirinizi alın, sosyal izolasyona ya da aşırı kaygılı uyun ve kişisel hijyeninize özen olmak yerine gerçekçi gösterin. İşe gitmek zorundaysanız bir noktada durmaya bu tedbirleri iş durumuna çalışın. Çocuğunuz da adapte edin. bu dönemde kaygılı olacaktır. Yaşına uygun SİBEL kısa ve öz bilgilerle BAHÇETEPE Kendimi okurken buldum! sorularını cevaplayın. Koronavirüs pandemisi kaygılı kişileri daha çok etkiledi Genç Araştırmalar pandemi sürecinde kalemler psikolojik Sarı renk korkusu, problemlerin eni de herkes gibi yaşlılar büyüttü. İnsan çocukken, gençken bırakın ni- artışta nesi, dedesi, ona annesi babası bi- olduğunu le yaşlı gelir. Ayrıca sanki çevremde gösterirken Byaşlılar da çoğunluktaydı ya da bana öyle geliyordu. “Şimdiki gençler şöyle, şimdiki genç- uzmanlar, kurbağa fobisi ler böyle” diye başlayan cümleleri çok duydum. Genç- “Salgın leri beğenmemeyi en birinci sürecini yaşlılık belirtisi olarak görür- oronavirüs, enfekte ol- sağlık merkezine başvuruyor. düm. Ben öyle yapmayacağım sun olmasın tüm insan- yalnızca tıbbi u Koronafobi: Anksiyete bozuklukla- derdim ama bir gün geldi bak- ların hem bedensel hem rı içerisinde yer alan fobiler, bir duruma bir sağlık tım gençlere söylenmeye baş- psikolojik sağlığını derin- ya da nesneye karşı duyulan korkunun, lamışım. En başta Türkçelerini K den etkiledi. Bu dönem- krizi olarak kişinin işlevselliğini etkileyecek düzey- beğenmiyor, öyle söylenmez, de, ölüm korkusu, kaygı bozukluğu, yalan- değerlendirmek de olmasıdır. Yoğun korku yaratan durum böyle denmez diyorum. Hepsi- cı virüs sendromu, koronafobi, misofobi gi- ya da nesneler birey için tehdit unsuru yanlış nin sosyal medyacı olduklarını, bi kavramları daha sık duyar hale geldik. olur. Bu tehdite maruz kaldığındaysa kişi- kendilerinden başka hiçbir şey- Uzman Klinik Psikolog Elif Eylem Alkan olacaktır. de çarpıntı, yüz kızarması, titreme, soğuk le ilgilenmediklerini, toplumsal ile fobilere dair merak edilenleri konuştuk. ÜLKER terleme, sıcak basması, mide problemleri, Koronavirüs sorunları umursamadıklarını, INCE nefes darlığı gibi anksiyete belirtileri or- ‘ÖLÜM KORKUSU, PANIK’ derin düşüncelerle zaman kay- aynı zamanda taya çıkar. Pandemi süreciyle birlikte ko- inceulker@ Alkan, bu dönemde insanların en bü- betmek istemeyerek yuvarlanıp ruh sağlığı ronavirüse karşı duyulan yoğun korkunun gmail.com yük korku olan salgın hastalık korkusuy- gittiklerini düşünüyorum. ifadesi “koronafobi”nin fobi literatürüne için de acil la yüzleştiğini, ardından yok olma yani HHH ekleneceği de düşünülüyor. Güvenilir ol- ölüm korkusunu yaşamaya başladıkları- Onları beğenmememin kuşak- durum olarak mayan bilgilerin sosyal medyada ilgi gör- nı, salgının küresel bir travmaya dönüştü- lar arası çatışmayla ilişkisi yok, hayır, ben yeni kuşak- mesi, insanları korkutan açıklamalar ve düşünülmeli” lara “kayıp kuşaklar” gözüyle bakıyordum. Ülkemizde ğünü söylüyor. Pandeminin dünyaya da- Elif görsellerin medyada yer alması da koro- hangi akla hizmet etmek için öğretmen yetiştiren eği- diyor. ir varsayımların sarsılmasına da neden ol- Eylem nafobinin tetiklenmesine neden olabilir. tim kurumlarının kapatıldığını anlayamamışken bir de duğunu dile getiriyor: “Çoğu insan için Alkan Koronavirüse üniversitelerdeki eğiticilerin -hatta rektörlerin- cehalet artık bulunduğu ortam/dünya tehlikeli ve TEMIZ OLMALIYIM! karşı duyulan övgülerini duydukça, çalıntı tezlerle doktoraların alın- güvenilmez bir yer haline geldi. Tekin- u Misofobi: Temizlik ve titizlik ta- dığını, çalıntı sorularla sınavların kazanıldığını, atama- siz dünya, çaresizlik, tedirginlik, acı, ka- yoğun duygu haline dönüştüğündeyse kaygıyla kıntısı olarak bilinen misofobi obsesif ve larda niteliğin hiç dikkate alınmadığını, kayırmacılığın yıp hissi, öfke, donukluk, yabancılaşma, ilişkili psikolojik problemler meydana ge- kompulsif bozukluğun bir çeşididir. Or- korkunun akıl almaz boyutlara ulaştığını öğrendikçe, dükkân açar yalnızlık, karamsarlık gibi pek çok duy- lir” diyor. tamda kirlilik veya pislik olmamasına gibi üniversitelerin açıldığına tanık oldukça hem eği- ifadesi gunun bir sis bulutu gibi topluma dalgalar u Yalancı Koronavirüs Sendromu: karşın zihnin odağında “Her zaman temiz timden hem de gençlerden iyice umudumu kesmiştim. halinde yayılmasına ve başa çıkma meka- Pandemi sürecinde Covid-19 belirtileri “Koronafobi” olmalıyım” düşüncesi yer alır. Pandemi Cumhuriyet gazetesinde Işık Kansu eşgüdümünde Genç nizmalarının yetersiz kalmasına neden ol- gösteren ancak gerçekte hasta olmayan sürecinde “Sokaktan gelen her şeyin üze- literatüre Yazın diye bir sayfanın varlığı dikkatimi çekmişti ama du. Bu durum travma sonrası stres bozuk- bireylerin sayısı arttıkça yaşanan durum rinde virüs var” düşüncesi, alışveriş po- gençlere güvenmediğim için o sayfayı hiç okumamış- luğu, depresyon, anksiyete bozukluğu, öf- girmek üzere. yönetilemeyen yüksek kaygı nedeniy- şetlerinin kapıya yakın konulması, alı- tım. Kim bilir ne acayip ve beni hiç ilgilendirmeyecek ke kontrol bozukluğu, obsesif-kompulsif le sahte koronavirüs yani “yalancı koro- nan tüm malzemelerin yıkanması, sokak şeyler yazıyorlardır demiştim. 29 Mayıs tarihli gazete- bozukluk ve fobi gibi psikolojik problem- navirüs” olarak tanımlandı. Yalancı ko- ayakkabılarının kapının dışında bırakıl- de yine aynı sayfaya nedense şöyle bir göz atarken ken- leri beraberinde getirdi.” ronavirüs yaşayanlar bedensel bir semp- ması, kıyafetlerin bir yere değmeden ça- dimi ciddi ciddi gençleri okurken buldum. “Koronafobi” ve “yalancı koronavirüs tom karşısında enfekte olduğunu düşü- maşır makinesinde yıkanması, ellerin sık- HHH sendromu” gibi yeni tanımların da doğdu- nüp panikleyebilirler. Panik durumunda lıkla dezenfekte edilmesi, maskenin bir- Sayfada iki deneme, bir öykü, bir de şiir vardı. Dün- ğuna dikkat çeken Alkan, kaygılı kişile- ise stres hormonları salgılanmaya başla- kaç poşet içinde atılması gibi misofobik ya dışı şeylerle ilgilendiklerini düşündüğüm gençlerden rin daha çok etkilendiklerine dikkat çeki- dığından yüksek ateş, çarpıntı veya so- davranışların ortaya çıkmasına neden ol- biri, Kaan Eroğuz, “Mumcu’nun Meşalesi” başlıklı bir yor. “Kaygı, kişinin tehlikeyi fark edebil- lunumda farklılaşma ortaya çıkabilir. Bu du. Kaygı normalleşince çoğu insanın ya- deneme yazmış. Eroğuz sanki bana yanıldığımı göster- mesi ve kendini koruyabilmesini sağlar. durumda tehlikede olduğuna inanan bu şadığı fobik davranışlar da normalleşme- mek ister gibi Uğur Mumcu’yu, önemsenmesi gerekti- İşlevselliğini yitirip başa çıkılması zor bir bireyler test yaptırmak için hemen bir ye başladı. ğini düşündüğü bazı özellikleri için yüceltiyor, Kant’ın aydınlanma tanımını -“Kendi aklını kullanma cesare- ti” tanımını- anımsatır biçimde, Uğur Mumcu’yu aklı- SALGIN, ÇOCUKLARIN DA FOBILER DIPSIZ nı başkasına kiraya vermediği, kendi aklını kullanmak için bilgi sahibi olması gerektiğini bildiği ve bildikleri- ni söyleme cesaretine sahip olduğu için övmüş. Ayrıca RUH HALINI BOZDU kendisinin de aklını kimseye emanet etmeyen biri oldu- BIRER KUYU ğunu ve aklını kullanma cesaretini gösterdiğini de ben ortamlardan uzaklaşmasına, u Okul Fobisi: Her yaştan öğ- yaygın korkulardan biridir. Ki- u Agirofobi: Karşıdan karşıya söyleyeyim. Kendi deyimiyle, “Cumhuriyet ve Atatürk rencinin yaşayabileceği ancak genel- çevresinin fakirleşmesine ve kişiler şinin telefonunun yanında ol- geçme fobisi. düşmanlığının ‘ilericilik’ olduğunu” söyleyenlerin cin likle anaokulu ve ilkokul çağında gö- arası iletişimde bozulmalara neden madığında kendini gergin his- u Anatidaefobi: Genellikle fikirliliklerine kanmamış. Yani kendi aklını kullanmış, rülen, yoğun kaygı nedeniyle okula olur. Yoğun kaygı yaratan sosyal setmesi. çocukluk döneminde ördek ta- bilgilenmeye çalışmış, demek değil midir bu? gitmek istememe durumudur. durumlar şu şekilde özetlenebilir: u Şişmanlık fobisi. rafından kovalanmış kişilerin HHH Huzursuzluk, ağlama, karın ağrı- u Peladofobi: Kelliğe ya da ördeklerden korkması. u Toplum içinde telefonla görüşme İkinci deneme yazısında Kerem Demirtürk kendi iç sor- sı, sık tuvalete gitme, sinirlilik, uyku- kel insanlara yönelik korku. u Androfobi: Erkeklere du- u Küçük bir grup etkinliğinde yer gulamalarını aktarmış. Basit görünen bir soruyla başlı- suzluk, saldırganlık, baş ağrısı, mide u Pogonofobi: Sakala veya yulan yoğun korku. Genellik- yor: “Bir insan olarak ne yapıyorum?” Bu sorunun ken- alma problemleri, yeme düzensizlikleri gi- sakallı kişilere duyulan yoğun le çocuklukta bir erkek figürüy - disi bile bir insan olarak bir şey yapmamız gerektiği dü- u Toplum içinde yemek yeme, bir bi belirtlilerle birlikte kaygı, fobik bir korku durumu. le ihmal ya da istismar öyküsü şüncesini içinde barındırıyor. İnsanlar zaten hep bir şey şeyler içme duruma dönüşür. Okuldan uzun süre u Ranidafobi: Kurba- bulunan kişilerde görülür. yaparlar, giderler, gelirler, otururlar, kalkarlar, yazar- u Yetkili biri ile konuşma ğa fobisi. Genellikle çocuk- ayrı kalmak okul fobisi için bir tetik- u Atelofobi: Kişinin kusursuz lar, çizerler diyeceksiniz ama “var olmak” için yapma- u Dinleyiciler önünde konuşma, luk döneminde kurbağalar- leyicidir. Okul fobisi yaşayan çocuk- olamamaktan korkması. ları gereken “o şey” ne? Kerem Demirtürk sorduğu bü- rol yapma la ilgili travmatik öyküle- u Fobofobi: Korkmaktan veya larda derslere girmeme, devamsızlık tün soruları, verdiği bütün yanıtları eledikten, insanla- u Partiye/eğlenceye gitme ri bulunan kişilerde görülür. yapma, görev ve sorumluluklarını ye- fobi geliştirmekten korkmak. rın hayattan -para, saygınlık, onay gibi- beklentilerinin u Başkaları tarafından izlenirken u Seksofobi: Kişinin cinsel- u Gametofobi: Evli olmaktan rine getirmeme, okul malzemelerini hepsini sayıp döktükten, bunları hiç küçümsemediğini çalışma, yazma likten veya cinsel organlardan korkmak. evde unutma, okula gitmeyince mutlu belirttikten sonra hâlâ yanıtlanmadığını düşündüğü so- korkması. u Çok iyi tanımadığı biriyle tele- u Geletofobi: Eleştirilmekten olma davranışları görülebilir. ruya geliyor. “Şöyle ya da böyle, bir şekilde var olduk u Takofobi: Yüksek hızdan ve rezil olmaktan duyulan yo- fonda görüşme ve yok olacağız” diyor. İnsanların yok olmaktan kork- u Sosyal Fobi: Kişinin sosyal korkmak. ğun korku. u Çok iyi tanımadığı biriyle yüz tuklarını ekleyerek soruyor: “Ama var mısın ki yok ol- ortamlarda bulunmaktan, başkaları u Tripanofobi: İğ- u Gefirofobi: Köprülerden maktan korkuyorsun?” Var olmanın hakkını vermek için yüze konuşma tarafından eleştirilmekten, ne olmaya karşı korkmak ve köprüden geçerken ne yapmamız gerekir? Atalarımız, “Soran dağları aşar, u Yabancılarla karşılaşma seyredilmekten ve duyulan yoğun kendini gergin hissetmek. sormayan düz ovada yolunu şaşırır” demişler. u Genel tuvaletleri kullanma yargılanmaktan duyduğu korku. u Globofobi: Balonlardan ve- HHH u Birilerinin oturduğu odaya girme yoğun kaygı sosyal fobi olarak u Tripofobi: ya balonların aniden patlama- Bensu Çankaya’nın “Mona Lisa” adlı kısacık öykü- u İlgi odağı olma adlandırılır. Sosyal fobi yaşayan Delikli sından duyulan tedirginlik. sü için bir şeyler söyleyerek öyküyü ziyan etmek iste- u Bir toplantıda hazırsızlık ko- birey için fark edilmek kaygı cisimlere u Jinofobi: Kadınlara duyu- mem. Öyküsüne malzeme seçmekte, o malzemeyi iş- nuşma yapma yönelik vericidir. Fark edildiğinde rezil lan yoğun korku. Genellikle lemekte, boyutlandırmakta, derinleştirmekte öylesine u İyi tanımadığı birine onaylan- olacağına ve küçük düşeceğine yoğun çocukluk döneminde bir kadın başarılı ki şıpınişi çözümlemeye kalkışmayacağım. madığını veya aynı düşüncede ol- korku. yönelik düşünceler zihninde figürüyle ihmal ya da istismar “Felsefeci” başlıklı şiirin yazarı Ece Saraçoğlu “Dü- belirirken bedeninde yüz madığını ifade etme öyküsü bulunan kişilerde olur. u Teknofobi: Gü- şünmek ister felsefeci” diye başlamış şiirine. Bereket u Klostrofobi: Yaygın korku- kızarması, ses titremesi, u Çok iyi tanımadığı birinin göz- nümüzde gelişen versin düşünmek isteyenin düşünmesini engelleyebile- lardan biridir. Kişinin kapalı ve teknolijiden ve konuşmada zorluk gibi lerinin içine bakma cek güce sahip biri bugüne kadar anasından doğmadı. basık ortamlarda bulunmaktan semptomlar ortaya yapay zekâdan İktidarlar, istedikleri kadar “Sakın kendi başınıza bir u Romantik veya cinsel ilişki duyduğu korkudur. korkmak. çıkmaktadır. şey düşünmeyin, biz size neyin ne olduğunu söyleriz” amacıyla birini tavlamaya çalışma u Kronofobi: Zamanın ilerle- Bu durum deseler de düşünmek isteyeni engelleyemiyorlar. u Alınan bir malı parasını geri mesine duyulan korkudur. kişinin Gazetede genç kalemlere bir sayfa ayırmayı kim akıl almak üzere iade etme u Ksantofobi: Sarı renk fobisi. sosyal ettiyse çok iyi etmiş. Düşünen gençler genelde yaz- u Israrlı bir satıcıya karşı koyma. u Nomofobi: Günümüzde mak da ister.