Katalog

4 19 OCAK 2020 Kadınlık manifestosu Kimse için hanımefendi olmayın 1Bir ülkeye, siyasi rejime, AVRUPA 8Annelik meselesi kadın kültüre, din ve ge EKSPRESI lar üstünde sosyal, lenekler yapısına, siyasi, ekonomik aileye ve bir sos ve psikolojik baskı yoekonomik dü ve kısıtlama alan zene kız bebek larının başında ge olarak doğdunuz. lir. Anneyken eşi İstisnalar dışında nizin sizi çocuk hayata ne yazık ki lardan sorumlu geriden başlıyorsunuz, önce bunu öğrenin. 2Liberal, neoliberal, ka ELÇİN POYRAZLAR elcpoy@gmail.com müdür olarak gördüğünü, toplumun anneliğiniz üzerinden sizi puanladığını, siyasetçilerin “kutsal aile” kav pitalist, komünist, post ramı altında ahlakçılığa so komünist, baskıcı, yarıbas yunduğunu göreceksiniz. An kıcı, faşist, dinci, otokrat...Ne ne olmak ya da olmamanın tür rejim altında yaşarsanız size karşı bir silah olarak kul yaşayın kadın olduğunuz size lanılacağını bilin, kurallarını hayatınızın her aşamasında zı siz belirleyin ve asla taviz hatırlatılacak, hazır olun. 3Çocukluğunuzun en naif dönemlerinde kadınlık vermeyin. 9Kadınlarda sevilmeme, yargılanma, olumsuz üstüne sınırlar ve kabul edil tepki çekme, “kötü anne, eş, miş “doğrularla” beyniniz yı evlat” olarak görülme ve ha kanacak. “Kızlar öyle konuşmaz, kızlar öyle giyinmez, kızlar öyle davranmaz, kızlar ta yapma korkuları olabilir. Korkmanız gayet insani bir durum. Hepimiz bu tür kor sokakta oynamaz. Kızlar şöy kular ve tehditlerle şartlandı ledir, kızlar böyledir”. Bunla rıldık. ‘Mükemmel insan’ ol rı erkeklerin öğrettiği kadın madığı gibi ‘mükemmel ka lardan ya da doğrudan erkek dın’ da yoktur. Kendinizi ku lerden duyacaksınız. Kafanı surlarınızla sevin. za işlenen öğretileri yıkmanız yıllarınızı alacak, mücadeleye erken başlayın. 4Belki de ilk savaşımınızı okula gitme konu 10Her kadın zaman zaman kendini yalnız ve çaresiz hisseder. Milyonlarca kadının benzer zorluklardan ve acılardan geçtiği sunda yaşayacaksınız. Ancak ni hatırlayın. Meraklarınızın en önemli kazanımınız da bu peşinden gidin. Çok okuyun, olacak. Hayatınızın iplerini çok araştırın, çok paylaşın. elinize almanızı sağlayacak, Çevrenize kadınlığını seven, seçenekler sunacak, evde dayanışma içinde olan kadın ki birilerine bağımlı olmadan ları ve profeminist diğer cin yaşama fırsatı sağlayacak en siyetleri toplayın. mühim adımdır okul. Er ya da geç, bu mücadeleyi mutlaka kazanın. 11Ne kadar iyi niyetli olursa olsun, baş 5Okula de vam etmeni zi istemeyen akraba, aile, din ve hükü met adamla rı her fırsatta karşınıza çı kacak. Bunu engellemek için daya nışma içinde olan kadınlar dan destek is teyin, gerek li durumlarda ortalığı vel veleye verin, her seferinde “Ben Okuyacağım” diyerek ayak direyin. 6Eğitiminizi tamamladınız, elinizde artık bir kalarının size kadınlık üstüne ahkâm kesmesine izin vermeyin. Hiçbir ideoloji, siyasi parti, tarikat, örgüt, şirket ya da grup size kadınlığınızı mesleğiniz var. Önünüz hâlâ unutturmasın. Giyim kuşamı engellerle dolu. İş hayatınız nızdan hayat felsefenize ka da cinsiyetinizden ötürü ayı dar kendinizle ilgili her ko rımcılığın her türüyle karşı nuda sadece ve sadece siz ka laşacaksınız. Size benzer işi rar verin. yapan erkeklere göre daha düşük ücret/maaş teklif edi 12Kimse için hanımefendi olmak ya da öy lecek, daha az terfi olanak le davranmak zorunda değil ları çıkacak, bazen hakkınız siniz. Sizi köşeye sıkıştıran yenecek hatta düşmanlıklara örf, gelenek, din, ekonomik, maruz kalacaksınız. Bunları sosyal ve psikolojik duvarlar ortaya dökmekten asla kork yıkılmak için var. Kendi ha mayın, küsüp köşenize çe yatınızı kurmak için bu du kilmeyin. Çevrenizdeki çoğu varları tuğla tuğla indirin. kadın benzer uygulamalardan etkileniyor. Anlatın, paylaşın, harekete geçin. 7Uygun gördüğünüz biriyle evlendiniz. İmza, o adamın hayatı ve ailesine mutlak teslimiyet demek değildir. Eşitler arasında medeni bir sözleşmedir evlilik. Eşitliği sağlamak için ilişki 13Kentler ve sokaklar her kamusal alan gibi kadınların da yaşam alanıdır. Eve kapanarak, utanarak, çekinerek, kaçarak bu alanları kendi iktidarını bariz biçimde pekiştiren kadın düşmanlarına bırakmayın. 14Yolunuz çok uzun ve engebeli. Hayat adil de, ev içinde, ortak hayatı değil. Adaleti kendi adımıza nızla ilgili konularda sınırla sağlamanın zamanı geldiğini, rınızı ve işbölümünü iyi be kaçırdığımız her fırsatta biraz lirleyin. Size evdeki hizmet daha hapsolduğumuzu unut çisi gibi davranan bir adamla mayın. Umut ancak emekle kalmayın. gelir, yılmayın. George Orwell ve Jane Austen, Molière ve Honore de Balzac, John Keats ve Elizabeth Barrett Browning tüberkülozdan çektiler. Verem 19. yüzyılın başlarında Avrupa’nın yüzde 70’ini ele geçirdi. Aralarında Nostradamus gibi ünlülerin de olduğu veba doktoru kostümü. Genlerimizde yazılı birlikte evrildiğimiz binlerce yıllık bir hikâye bu İçimizdeki katil: M ikroplar! Yeryüzünün asıl sahipleri... Diğer tüm canlılardan önce onlar vardı, muhtemelen en son da onlar yok olacak. Bi mikroplar lim insanlarına göre, yeryüzünde yaşam, bir mikrop türü olan bakterilerle başladı, yaşam tarihinin dörtte ikisi onlarla geçti. Jeologlar 4.5 milyar yıl önce ortaya çıkan yeryüzünün başlangıç dönemine Prekambriyan (Kambriyan öncesi) adını veriyorlar. Bu dönemin en önemli özelliği yaşamın mikroskobik olması! Mikroplar, modern dünyadaki tüm yaşam biçimlerinin yaratıcısı olarak değerlendiriliyor. Buna göre DNA’yı, vücudumuzdaki proteinleri, tüm temel molekülleri geliştirenler de, Güneş ışınlarını yiyeceğe dönüştürme yöntemlerini bulanlar da, oksijenin yükselmesini sağlayanlar da onlar! Harvard Üniversitesi’nden Paleobiyolog Andy Knoll’a göre, bu ilk canlılarda henüz cinsiyet yok ama kendilerine bire bir benzeyen bir kopya üretme güçleri var. 1 milyar yıl önce, bu mikroskobik varlıklar birkaç türe ayrılıyor ve genellikle ucu sivri demir parçacıklarına ya da çift boynuzlu toplara benziyorlar. Cinsiyet ise sonraları ortaya çıkıyor. GAMZE AKDEMİR İnsan genomu 20 bin gen içeriyor ama mikroplarımız bunun 500 katından fazlasına sahip. Yeryüzünün tüm yüzeyini kaplayan mikrobun Velhasılı her alanda mikroplara bağımlıyız. Mikroplar, vücudu şekillendirmeye ve yaşlanırken organları yenilemeye yardımcı da oluyor. Hatta “I Contain Multitudes (Çokluk Taşıyorum)” adlı kitabın yazarı Ed Yong, “Belki de davranışlarımızı ve düşünme biçimimizi de etkiliyor olabilirler” diyor. Sevdiğimiz bazı yiyecekler de mikropların eseri! Mesela peynir, bakteri ve mantarların inşa ettiği bir mikroorganizmalar kalesi olarak niteleniyor. Aynı şekilde ekmek, yoğurt, turşu, bira da öyle... Hepsi de tatlarını bakteri, maya ve mantarlara borçlu. Mikroplar hasmımız da malum. Öyle ki kimi mikroskobik ordular tarihteki en büyük orduların hakkından gelmeyi başardılar. Hâlâ her yıl 14 milyon insanın ölümüne neden oluyorlar. Çiçekten, vebaya, günümüzde devam eden koleraya ve AIDS’e kadar, yol açtıkları dehşetli salgın hastalıklarla, gezegen nüfusunun önemli bir bölümünü, bazen yavaş yavaş, bazen de hız İRLANDA’YI MAHVETTİ 1845’te bir mantar türü olan Phytophthora infestans, İrlanda’nın temel gıdası patatesi kırıp geçirdi. Bir milyon yoksul İrlandalı öldü, iki milyonu göç etti. Veba antikçağlardan itibaren can alan bir katil! Adını, hastalığa yakalanan dönemin Bizans İmparatoru 1. Jüstinyen’den alan ve 541542 yıllarında yaşanan veba, 100 milyon kişiyi öldürdü. 750 bin olan Konstantinopolis nüfusu, bir yıl içinde 450 bine düşmüş. EN ÇOK CAN ALAN VEREM T arihte kitlesel hastalıkların başında hiç kuşkusuz verem geliyor. Günümüzde hâlâ tek mikrobun yaptığı en çok öldüren bulaşıcı hastalık olan verem, tarih boyunca en çok can almış hastalık. Vereme neden olan “Mycobacterium tuberculosis” basili suda, çayırda, petrol yataklarında, doğada her yerde bulunabili MİKROPLAR NEREDE? “Amerikan Bağırsak Projesi”, ağırlığı toplamda la, kitlesel şekilde yok ettiler! Demografik yapıları değiştirip, savaşlara yön verdiler. Ekonomiler sar yor. Kökeninin 300 milyon yıl önceye dayandığı düşünülüyor. 2013’te vücudun mikrop haritasını çıkardı, sağlıklı bir insanın, bedenini 10 binden fazla mikropla paylaştığı saptandı. Sayısal veriler inanılmaz! Sadece bağırsaklarda bin kadar farklı tür bakteri yaşıyor ve toplam sayısı trilyonları buluyor. Dünyadaki mikropların çoğunluğu okyanuslarda, bağırsaklarda ya da atık su arıtma tesislerinde değil, çoğu yer kabuğunun içinde. Toplam ağırlığı da 40 milyar ton olarak tahmin ediliyor. Çoğu tek bir hücre bö yaklaşık iki milyar ton. sıldı, hükümetler devrildi. Tıp başta olmak üzere pek çok bilim dalında keşiflerin önü açıldı. Vebanın önceleri farelerden bulaştığı sanılıyordu. Gerçekte bakteriyi yayan bir tür pireydi ve fareler de hastalığı pirelerden almıştı. Mikrop, yüzyıllar sonra Yersinia pestis olarak adlandırılacaktı. O dönem inanışına göre cadılara yardım ettiği gerekçesiyle kediler toplanıp öldürülmüş dolayısıyla fareleri yakalayacak kedi kalmadığı için farelerin sayısı artmış ve salgın daha da önüne geçilemez bir hal almış. KUŞ ADAMI BEKLEMEK U zm. Dr. Sonnur Gürsoy, vebayı şöyle anlatıyor: “Avrupa’ yı yıkıp geçerken, ücra köylerde insanlar dünyanın sonunun geldiğine inanıyordu. Gizemli yabancıyı bekliyorlardı: Kuş Adam’ı! Yabancının, Kara Ölüm’ü kovmayı bildiği söyleniyordu. Oysa ağır kostümlerin içindekiler, korkudan tir tir titreyen tecrübesiz, genç doktor adaylarıydı sadece. Koyu renk manto, değneği ve hiç konuşmaması ona esrarlı bir hava veriyordu.” lünmesi bile geçirmemiş. Bilim insanlarına YARASALARDAN GELDİ Ganj Nehri’nin alçakta kalan ÖLÜM KOKUSU göre eğer hepsi koli basili oranında bölünmeye başlasalardı tek bir gece bölgelerine özgü bir hastalık olan kolera, 1817’de Hindistan’da kir SARMIŞTI de, yeryüzünün tüm ağırlığını ikiye li sulardan ve kirli gıdalardan bula katlarlardı. Mikrobiyolog Dorothy Crawford, Gürsoy, “Veba doktoru kostümünün şan ölümcül bir hastalık olarak ortaya çıktı. Tarihte yedi büyük kole “Ölümcül Yakınlıklar Mikroplar Ta en ilgi çekici parçası ra salgını yaşandı. rihimizi Nasıl Şekillendirdi?” (Metis Yayınları) kitabında mikroplar ile insanlar arasındaki ilişkinin kadim tarihini ele alıyor. Kitap boyunca “mikrop” sözcüğü mikroskobik boyuttaki kuş gagası, bugün kendi trajedisinden soyutlanıyor. Maskenin ardındaki sanatçıyı bir efsaneye dönüştürmesi için” diyor. AIDS, 20. yüzyılın en ürkütücü virüslerinden, 1980’lerde ortaya çıktı, 40 milyon insanın ölümünden sorumlu. 2003’te Çin’in güneyinde ansızın ortaya çıkan SARS (Ani her organizma (bakteri, virüs, tekhüc Gelişen Ciddi Solunum Yetmezli reli) için kullanılıyor. ği Hastalığı), kısa sürede 32 ülke Crawford başlıca şu sorulardan yola çıkarak ge ye yayıldı, 8 bin insana bulaştı. Bini aşkın insa G ürsoy: “Ürkütücü kostümü, Fransız doktor Charles de L’orme tasarladı. Amacı, içindeki doktoru hastalıktan korumaktı. Giyilen uzun manto, şövalye zırhından esinlenmeydi, koruyucu yağlarla yağlanıp balmumuyla kaplanmıştı; bununla yürümek çok zordu. Takılan kuş maskesinin gaga kısmının içi gül, nane, lavanta gibi otlarla doldurulmuştu. Bu bitkilerin şifalı olduğuna inanılıyordu. Hoş kokulu otlar ölümün kokusunu bastırıyor, liştiriyor incelemesini: Mikroplar insanlara kolayca nı öldürdü. Çin’deki nal burunlu yarasaların vibulaşıp yayılacak şekilde nasıl evrimleşti? İlk şehir rüsün asıl konakçısı olduğu ve misk kedisinin doktorun çürümüş bedenleri incelemesine olanak veriyordu. Maskenin göz ler kurulduğunda hangi koşullar mikropların serpilip palazlanmasına yol açtı? Hangi mikropları alt ettik, hangileri bizi alt etmeye devam ediyor? Giderek kalabalıklaşan bir dünyada bizi nasıl tehlikeler bekliyor? Mikrobiyolog Bernard Dixon da, Görünmez Güçler Mikroplar Dünyayı Nasıl Yönetiyorlar? (Kırmızı Kedi Yayınevi) kitabında mikropların yaşamımızda oynadıkları hayati önemi inceliyor. aracı görevi görerek virüsü insanlara bulaştırdığı anlaşıldı. Bugün şanslıyız ki çiçek virüsü yok edilmiş durumda. Çocuk felci ve kızamık virüsleri de yok olmanın eşiğinde ama çok da sevinemeyiz! Zira insanlığın tüm çabalarına rağmen hortlayan ve/veya yenilenen mikroplar bugün de sayısız can almaya devam ediyor. yerlerinde ise iki adet yuvarlak, kalın cam parçası vardı: Dış dünyaya açılan iki küçük pencere. “Yabancı” vebayı tedavi edemiyor, sadece muayene ettiği kişinin hastalığa yakalanmış olup olmadığını söyleyebiliyordu. Veba, yüz milyondan fazla insanın ölümüne yol açmıştı, veba doktorları dahil.”