Katalog

Biyografi yazmanın arka planı: ‘Paris Yaşamları’ duğumda, “Bir romancı ne anı ne de özyaşamöyküsü yazma- malıdır yoksa roman yazamaz” demişti. Sözü “Kimsecik” üçlemesi- ne getirdiğimizde ise “O iki tür- de yazsaydım bu romanları ya- zamazdım” demişti. Kuşkusuz yazınsal türler ara- sındaki farklılıkları gözeterek BAŞLARKEN BEKLEDİĞİM yazarsınız. Biyografi yazmanın yoğun Deirdre Bair’in anıştırmasıy- ağırlığını hep hissetmişimdir. la, kendisini her dalda “yemin- Yazar söyleşilerimin çoğunun li sanatçı” diye nitelendiren bi- çıkış noktasında hep biyografi rinin böylesi bir “pazar”da at yazmak isteği vardır. koşturması; yazılan “hibrit anı”, Kimin biyografisini yazmalı- hatta “hibrit roman”la kendisini yım düşüncesini bana taşıyan saklamaya çalışması nafile. birçok kitap olmuştur. Doğrusu, Bair’in kitabını okur- Bunları okurken nasıl yazıla- ken bir yazınsal türün sınırlarının bileceği üzerine düşünmüşüm- ne olması gerektiğini düşündüm. dür çoğunlukla. Bir yanda biyografi yazımının Bir çırpıda sayabileceğim / yazarının arka planını; öte birçok kitap, yazar vardır bu SIMONE DE BEAUVOIR SAMUEL BECKETT DEIRDRE BAIR yanda da Samuel Beckett ile okumalarımdan. Geldiğim nok- Simone de Beauvoir’ın yaşamına tada iki biyografik roman yazma girişimim beni bir manız, diğer yazılıp edilenleri gözden geçirmeniz ka- ilişkin ufuk açıcı okuma yolculuğuna çıktım demeliyim. eşikte getirip durdurmuştu. çınılmaz. Bir de elbette iyi bir fotoğraf arşivi. Bunu da Onun içtenlikli şu düşüncesi beni, neden Yaşar Adalet Ağaoğlu ile nehir söyleşisi için çalışırken o bi- olabildiğince birinci el kaynaktan yapmanız. Kemal’i beş ayrı kitapta anlatma yolculuğuna çıktığımı yografik roman yazılıp tamamlanmıştı. Aynı dönemde Yazmaya başlama, karar verme sürecini belirleyen da yeniden düşünmeye yöneltti. çalışmasına ve yazımına başladığım Oğuz Atay, biyog- yaşamsal gerçeğin karşıma çıkmasıdır. Oraya bakar, Sanırım Bair’in şu düşünceleri bir biyograf için de çı- rafik romanının ateşleyicisi Hayati Asılyazıcı’yla bir ko- düşünür, yol alır kurgularım. kış noktası olmalıdır: “Kendiminkini anlamanın tek yo- nuşmamız olmuştu. Beni karar verme sürecine taşıyan aldığım ilk notlar- lu kendimin dışına çıkmak, kendimi hem özne hem de Bunun üzerine bir görüşme listesi hazırlamıştım. la birlikte “çalışma günlüğüm”dür. Bu, bir bakıma, se- nesne yapmak ve gerçek yaşamda ve sayfalarda iler- Yaklaşık yirmi kişiydi bunlar. yir defterimdir. Başlangıçta her şeyi oraya taşırım. ledikçe bu benlikleri keşfetmekti. İster mutlu tesadüf, Atay’ın kızı Özge, ilk eşi Fikriye Hanım, Uğur Ünel senkron, rastlantı ya da kaza olarak adlandıralım, dün- ‘BİYO-ANI YAZMAK’ (Atay’ın gençlik dönemi arkadaşı, Sevin Seydi’nin ilk yanın bildiği en önemli iki insanın biyografi yazarı ol- “Biyo-anı yazmak” diyordu Deirdre Bair, Paris Yaşamları: eşi), Özen Veziroğlu, Cevat Çapan, Halit Refiğ, Vüs’at dum ve o serüvenler de bu kitabı oluşturdu.” (s. 16) Samuel Beckett, Simone de Beauvoir ve Ben* kitabında. O. Bener konuştuğum ilk kişilerdi. Samuel Beckett’le Paris’te ilk karşılaşmasını Bir biyografi yazarının yazdıklarının arka planı her anlatırken biyografisini yazacağı yazara yaklaşımının SEÇİM YAPARKEN… daim önemlidir. Okurun pek de bilmesi gerekmiyor. tedirginliğinde alışılmamış bir cesaret gösteriyor Neden ilkten bu ikisini seçtiğime gelince, odaklandı- Ama tutup bunları bir anı olarak yazmaya yönelirse- Deirdre Bair. ğım okumalar beni onların dünyasına yaklaştırmıştı. niz, ister istemez bir ayıklama-düzenleme yapmanız Biri (o günlerde) yaşayandı, diğeri de yazıp bıraktık- Zira neredeyse özel yaşamıyla her şeye kapalı bir kaçınılmaz. yazarı biyografisinin yazımı için görüşmeye ikna ede- larıyla her an okurun gündemindeydi. Onlara ilişkin bir Bair’in kitabını okurken karşıma çıkan düşünceler be- rek Amerika’dan kalkıp Paris’e gelmiştir. hikâye anlatmak istiyordum. ni bu konuda hem uyardı hem de uyandırdı demeliyim. Kasım 1971’de yazmaya başladığı Samuel Beckett: Birini yakından tanıdıkça onunla konuşup ettikleri- Bair, şunu diyordu: “…öznelerimin hikâyesinin ve Bir Biyografi’yi Şubat 1977’de tamamlar. min de etkisiyle bunu yazmaya başlamıştım. onların kitaplarını nasıl yazdığımın bir arka planı olarak 1981’de ise Simone de Beauvoir biyografisi için ilk Bu hikâyenin nasıl yazılacağına ilişkin ipuçlarını o kendi hikâyemi anlatan bu tuhaf hibrit kitabı, bir ‘biyog- adımı atar, Beauvoir’la Paris’te buluşur. konuşmalarımız sırasında yakalamıştım. Hikâyenin rafi-anı’ kitabı yazabileceğimi biliyordum.” (s. 15) O ilk gün için şunu yazacaktır: “Beckett’i yazarken içinde olacaktım. O nedenle bunun bir biyografi değil Onu bu düşünceye taşıyan da “günlük günceler”idir sahip olduğum özgürlükle Beauvoir kitabını yazacak- kurmaca olması gerekiyordu. bir bakıma. Bunun öylesi bir çalışma, biyografi yazımı tım. O gün vedalaşırken kendimi dünyanın en şanslı ya- için ivme olduğunu söylemeliyim. ANLATILAN zarı kabul ediyordum.” (s. 245) İş “biyo-anı”ya gelince ister istemez duraklıyorsu- Kendimi anlatmak değildi derdim. Ama bir anlatıcı Bir yazarın yaşarken biyografisinin yazılması önem- nuz. Gene Deirdre Bair’den şunu okuyoruz kitabında: olarak gören / yaşayan / hisseden birinin bakışı, gözle- lidir. İlk elden birçok bilgiye erişilmesinin yanı sıra bi- “Ama yine de bir biyo-anı yazmak kolay olmadı. mi o anlatıda yer almalıydı. yografın yazara dönük bakışının da ne tür bir tanıklık Çünkü bugün yazılanların çoğu özgöndergeli ve deği- Her iki anlatıda da anlatıcı aracılığıyla odak yazarla- içermesi gerektiğini bize göstermesi açısından yazılan- şen yazı tarzları arasında kendi yerimi bulmak tam bir rın gerçeğine varmak istedim. Benim için deneysel bir ları daha da anlamlı kılmaktadır bence. mücadeleydi.” (s. 15) çalışmaydı. Bunu bazı söyleşi kitaplarında da yazdığı- Yayınevine not: Böylesi bir kitabın Türkçeye kazan- Anı yazmak her şeyin anlatılabileceği anlamına gel- mı söylemeliyim. dırılması önemli. Bir eksik, bence kitabın sonunda ad- mez. Hele “biyo-anı”lar tanıklık, hatta “belge” bile ge- Söyleşiler, bana, biyografik romanı nasıl kurmam, lar dizini olmalıydı. Bir öneri, yazarın sözünü ettiği bu rektirebilir. İnandırıcılığın ilk koşulu da budur bence. hikâyeleri nasıl anlatmam gerektiğinin yolunu açtı iki biyografiyi de Payel Kitap gündemine almalı. n demeliyim. Özyaşamöykülerine bu nedenle mesafeli durduğu- Eğer bir yazarı kitabınıza “özne” olarak seçerseniz, mu söyleyebilirim. Hele kurmaca yazarı birinin yaşa- * Paris Yaşamları: Samuel Beckett, Simone de Bea- onunla ilgili bir dünya kurmanız gerekiyor. Tabii ki baş- möyküsü okuru/nu ikircikli kılar diye düşünürüm. uvoir ve Ben / Deirdre Bair / Çeviren: Ayşen Tekşen / langıçta kitaplarını okumanız, ona ilişkin bir arşiv kur- Yaşar Kemal’e “Anılarınızı yazacak mısınız” diye sor- Payel Kitap / 370 s. / 2025. 14 6 Kasım 2025