Katalog

ROMAIN GARY (8 MAYIS 1914 / 2 ARALIK 1980) Kötücül insanlığın masum kurbanı: ‘Beyaz Köpek’ Romain Gary’nin 1970’te yayımlanan otobiyografik anlatısı Beyaz Köpek (Çeviren: Alev Er / Sel Yayıncılık), 1968’de Afro Amerikalıların resmi olarak uygulanmakta olan ırk ayrımcılığına karşı çetin bir mücadele verdikleri dönemde Martin Luther King’in öldürülmesini izleyen sosyal çalkantılar ve ırk ayaklanmaları sırasında geçer. Beyaz Köpek’in yürek burkan öyküsü boyunca Romain Gary insanları sevebilmek için hayvanları sevmenin şart olduğunu ve hayvanları sevebildiğimiz kadar insan olabileceğimizi hatırlatırken umutsuzluğa kapılmamak için kendi kendine karşı verdiği zor mücadeleyi de anlatır. ların koşullandırdığı Batka üze- FERDA FİDAN rinden kötücül insanlığın kurbanı olan masumiyet temasını işler. ROMAIN GARY, İNSANLAR “Gözünüzün önünde acı çe- VE HAYVANLAR ken her şey insandır” diyen ya- ARASINDA DOĞRUDAN zar eziyet edilen bir hayvan ve zu- BİR İLİŞKİ KURAR! lüm gören bir insan arasında hiç- Gerçek bir hayvansever olan bir fark gözetmez. Romain Gary, eşi Amerikalı oyun- Dolayısıyla Jean-Jacques cu Jean Seberg ile Los Angeles’ta Rousseau’dan da esinlenerek in- yaşarken bir gün çok güzel, uy- san müdahalesinin doğanın saf gü- sal ve sevecen, başıboş bir Alman zelliğini nasıl yozlaştırdığını anlatır. kurdu köpek bulur ve sahiplenir. Sorunu irdeledikçe, gerçek so- “Ağzının sağ tarafında ben gi- runun insanlığı çaresiz bir hastalık bi bir siğili ve burnunun etrafında gibi kemiren budalalık olduğu so- yanık tüyleri olan gri bir köpekti, nucuna varır. bu nedenle onu Nice’te çocuklu- Düalist bir yaklaşımda değildir, ğumun geçtiği lisenin yakınların- çünkü aptallığın ırkçı beyazların daki Sigara İçen Köpek adlı tütün- ayrıcalığı olmadığının farkındadır. cü dükkânının tabelasındaki siga- Tüm hırslarını masum bir hay- ra tiryakisine benzetiyordum” di- vandan çıkaran insanlar aslında sa- yen yazar, böylece ilk satırlardan dece aptallıklarını ifşa etmektedir. itibaren insanlar ve hayvanlar ara- Fransa’ya 14 yaşındayken gel- sında doğrudan bir ilişki kurar. miş bir Rus Yahudisi olan Romain Ancak Romain Gary ve eşi kı- Gary (gerçek adıyla Roman Ka- sa bir süre sonra yazarın -Rusça cew), İkinci Dünya Savaşı’nda, “ağırbaşlı” anlamına gelen- Bat- De Gaulle’ün ordusunda, Özgür ka adını verdiği bu köpeğin ev- Fransız Hava Kuvvetleri’nde Na- lerine gelen siyah konukların bo- zilere karşı çarpışmış bir subay ol- ğazına atlamaya başlaması üzeri- masına rağmen, Batka’nın çektiği ne, zencilere saldırmak üzere koşullandırılmış eski bir Özgürlüğe kavuşmak için yeni yollar arayacakları- ızdırabı savaş sırasında tanık olduğu korkunç sahnele- polis köpeği, yani bir “Beyaz köpek” olduğunu idrak na, kendilerine zulmedenleri taklit ederek “tersten ırk- rin bile ötesinde anlaşılmaz bir dram olarak görür: ederek dehşete düşerler. çılık” yapmaya başlayan Afro-Amerikalı aktivistler ve “Yanımda can çekişen silah arkadaşlarım oldu, ama Bütün çabalarına karşın, bu saldırılara engel ola- onlar tarafından kurulan Kara Panter Partisinin düştü- çaresizliğin, şaşkınlığın ve acının nasıl bir duygu oldu- mayacağını anlayan Gary, olası bir trajediyi önlemek ğü çelişkiler konusunda onulmaz bir düş kırıklığı için- ğunu hatırlamak istediğimde, bu köpeğin bakışlarında- amacıyla, Batka’yı öldürmeye karar verir. de olduğu belirgindir. ki ifade gelecek aklıma.” Köpeği ıssız bir araziye götürür, ama tabancasını çı- MÜCADELEYE SÖZDE KATILAN BEYAZLARIN YAZARIN DÜŞ KIRIKLIĞI VE kardığında gözleri yaşarır, elleri titrer ve tetiğe güçlük- İKİYÜZLÜLÜĞÜNÜ DE ORTAYA KOYAR! O YENİLMEZ UMUT! le basarak ıska geçer. Bununla da kalmaz Romain Gary, ABD’deki ırk ay- Beyaz Köpek’in yürek burkan öyküsü boyunca yaza- O andaki duygularını şöyle yorumlar: “İntihar giri- rımcılığının korkunç eylemlerini kınadığı kadar, ay- rın düş kırıklığının iyice derinleşerek bir uçuruma dö- şimimde başarısız olmuş gibiydim.” rımcılık karşıtı mücadeleye bencil nedenlerle, salt ken- nüştüğünü görüyoruz. YALNIZCA BİR KÖPEĞİN HİKÂYESİNİ dilerini ön plana çıkarmak amacıyla katılan beyazların Romain Gary insanları sevebilmek için hayvanları ANLATMAZ, DÖNEMİN ABD’SİNİN ikiyüzlülüğünü de ortaya koyar. sevmenin şart olduğunu ve hayvanları sevebildiğimiz KARANLIK BİR TABLOSUNU ÇİZER! Özellikle eşinin de çalıştığı sinema endüstrisinde kadar insan olabileceğimizi hatırlatırken umutsuzluğa Bunun üzerine, kendine bir görev belirler: Batka’yı kapılmamak için kendi kendine karşı verdiği zor mü- boy gösteren ve Hollywood sosyetesinin üst tabakası- ne olursa olsun “iyileştirmek” yani “ırkçılığından” nı oluşturan sanatçılara karşı sert eleştiriler yöneltir, cadeleyi de anlatır. arındırmak. Ama ne yazık ki köpeği bu amaçla ema- Ne ki yapıtının son satırlarını yazarken sevgiye, çünkü bu gibi dernekler sadece suçluluk kompleksiyle net ettiği Kara Panter Partisi üyesi siyah eğitmenin de dostluğa, dayanışma ve kardeşlik kavramlarına inan- yoğrulmuş varlıklı aydınların vicdanlarını rahatlatmak kendine gizlice bir görev biçtiğinin farkında değildir… cını yitirmemek için tüm çabalarının boşa çıktığını da için üye oldukları kurumlardır. Beyaz Köpek (Çeviren: Alev Er / Sel Yayıncılık) adlı itiraf eder gibidir: ROMAIN GARY: ‘GÖZÜNÜZÜN ÖNÜNDE yapıtında bu olaydan yola çıkan Romain Gary, yalnız- “… Bilmem hangi sevincin, bilmem hangi özgürlü- ACI ÇEKEN HER ŞEY İNSANDIR’ ca bir köpeğin hikâyesini anlatmakla yetinmez. ğün içimdeki yankısını fark ediyorum şu anda, sanki Yazarın birer masumiyet abidesi olarak gördüğü hay- O yıllarda sıkı bir insan hakları militanı olan eşi Je- sonunda umutsuzluğa kapılmayı başarmışım gibi…” vanlara önemli bir yer ayırdığı bütün romanlarındaki gi- an Seberg beyazlarla eşit haklara sahip olabilmek için Ancak her şeye rağmen kendini kısa bir süre için de bi, ilk satırlardan itibaren sevecen bir köpek olarak be- mücadele eden siyahlara destek olmak için çeşitli top- olsa avutmaya çalışarak bitirir yapıtını, zira insanlığın timlenen Batka, insanlar tarafından bir silah olarak kul- lantılara ve yürüyüşlere katılıyor, maddi açıdan bağış- bitmek bilmeyen trajedileri karşısında bunalıma kapıl- lanılmak amacıyla acımasızca soysuzlaştırılmıştır. larda bulunuyordu. dığı dönemlerde, içinde doğduğunu hissettiği hep ay- Sembolün ötesinde bir özdeşleşmedir söz konusudur olan: nı duygudur: Bu vesileyle, aynı zamanda o dönemin ABD’sinin karanlık bir tablosunu çizen Romain Gary soruna ta- Beyaz Köpek, insanın hem arılığının hem de sapkın- “Kaybettiğimiz bütün mücadelelerde gelecekteki zafer- mamen nesnel bir bakış açısıyla eğilir: lıklarının bir aynasıdır ve Romain Gary, ırkçı beyaz- lerimizin bedelini görmemi sağlayan o yenilmez umut.” n 10 2 Mayıs 2024