Katalog

(1920 / 19 KASIM 1981) Özgürlüğün, kardeşliğin, halkın şairi: Enver Gökçe Dost Dost İlle Kavga (Yücel Yayınları, Kasım 1973) yayımlanınca özgürlüğün ve kardeşliğin “ille kavga” diyen şairiydi Enver Gökçe. Barış, kardeşlik, faşizme, ırkçılığa karşı oluş şiirinin temel temalarındandı. Savaşa ve faşizme karşı yurtseverliğin, barışçılığın ödünsüz direnişçilerindendi. İşlediği güncel konularda bile evrenseli yakalayan şiirlerin şairiydi. “Dünyanın insanca yaşanacak hale getirilmesi” ve “şen olası türküsü, dost kokusu, dost selamı” dolu bir ülkenin emekçisi olmak, onun ince insani duyarlıkla tok sesin birleştiği şiirinin temel dokusunu oluşturuyordu. Enver Gökçe’yi “Göze Göz Dişe Diş” adlı şiiriyle saygıyla anıyorum: “Haydı/ Ha/ Kardaş/ Yürü/ El/ Ele/ Halay/ Çeker/ Gibi/ Yürü/ Mavilim/ Kostak/ Kostak/ Göze/ Göz/ Dişe/ Diş/ Ve/ Kıssasa/ Kıssas/ Yürü de/ Şu/ İşler/ Bitsin/ Hay/ Babey/ Allahına/ Yürü.” Canım Türkiye/ Memleketimiz!../ Uğruna çeki- ÖNER YAĞCI len/ Derttir, mihnettir/ Senden yana olduğumuz sebeptir/ Kardeşçe hayat!../ İnan kardeşim inan/ ‘BİR MİLLİ KURTULUŞ ÖYKÜSÜ’ “Dayan/ Ha/ Yıkılma” diyerek direnç katan ve bu kavganın Ne yalan bu dünya/ Ne insan fani.” (Kardeşlik Şarkıları) “Şiir, ancak insana dönük olduğu zaman insanca söz ölümlerini “İnsan/ Daha/ Özgür/ Olsun/ Diyedir” dizele- olur” düşüncesini kanıtlayarak 28 Nisan 1960’ta üniver- riyle tanımlayarak yürekten serinleten bir umuttu. ŞEN OLASI TÜRKÜSÜ, DOST KOKUSU, site öğrencilerinin gösterisinde polis kurşunuyla öldürü- DOST SELAMIYLA ENVER GÖKÇE! “Kore/ Dağlarında/ Tabakam/ Kaldı/ Mapus/ Damla- len Turan Emeksiz’le ilgili şiirinde “28 Nisandı/ Yavri/ rında/ Özgürlüğüm/ Hey Meri/ Kekliğim/ Yeter/ Çekti- “Dünyanın insanca yaşanacak hale getirilmesi” ve “şen Hey!/ Ham/ Meyveyi/ Kopardılar/ Dalından” yazan, “Se- olası türküsü, dost kokusu, dost selamı” dolu bir ülkenin ğim” (Meri Kekliğim) dizeleriyle öfke ve başkaldırıyı bü- nin emekçin olaydım” diyerek yurtseverliğini haykıran bir tünleştirirken özgürlük düşmanlarını “Ah/ Len/ Onlar/ emekçisi olmak, Enver Gökçe’nin ince insani duyarlıkla şairdir Enver Gökçe (1920 / 19 Kasım 1981). tok sesin birleştiği şiirinin temel dokusunu oluşturuyordu. Yoksul/ Eti/ Yerler/ Ve/ İçtikleri/ Kandır” (Onlar Yoksul Bizim kuşak o dönemin devrimci dergisi Türk Solu’nda Eti Yerler) dizeleriyle tanımlıyor ve özgür insanların ne “Gel kardeşim, gel beri/ Hey kurt hey kuş hey börtü bö- 28 Ocak 1969’da yayımlanan “Bir Milli Kurtuluş Türkü- cek” dizeleriyle başlayan ve “Ah gidenler gelir mi geri/ yapması gerektiğini haykırıyordu: sü” adlı şiiriyle onun adını duymuştu: Özgürlük kavgasının insanlarına umut ve direngenlik ta- Açar mı bugün dört bahardır kanayan çiçek/ Demek da- “Zalım!/ Hemi de kötü dinli gâvur,/ Nasıl da bağdaş şıyordu: “And/ Olsun/ Şart/ Olsun/ Yerde/ Kalmaz/ Ahım.” ha bizim yaşımızda/ İnsanlar ölecek” dizelerinden oluşan kurmuş toprağıma/ Gülümü harmanımı savurur!/ Kara “Olanca sevgimi sana bağladım”, “Hasretliğin iki gö- “Gelmeyen Bahar” şiiri, savaşa karşı bir şairin çığlığıydı. gözlerini/ Sevdiğim oğlan,/ Bize oldu olan/ Topla Antep’i, zü kör olsun”, “Ah ayrılık iki gözün kör olsun”, “Can ge- Kardeşliğin şairiydi ve “Görüş Günü” şiirinde kardeş- Çukurova’yı/ İzmir’i, Urfa’yı, Konya’yı,/ Haydi ha!/ Ne rektirir bu hasrete dayana”, “Ben seni ömrümde düşür- liğe selam gönderiyordu: durursun Munzur!/ Engini de deli gönül engini/ Kutluya- mem dilden” gibi derlediği Eğin Türküleri (Yaba, 1982) “Bugün görüş günümüz/ Dost kardeş bir arada/ Telden lım şol kurtuluş cengini/ Hayını, kompradoru, pezevengi- adlı kitabında yer alan halk deyişleri, Enver Gökçe şiiri- tele/ Mendil salla el salla/ Merhaba!” ni,/ Vur/ Kara yeğenim vur!” nin temeli olarak yerelliği evrenselliğe taşıyan yeni güzel- “Uğruna çekilen,/ Derttir, mihnettir/ Senden yana ol- likler oluşturuyordu. duğumuz sebeptir/ Kolektif hayat!” dizeleriyle kardeş- ÖZGÜRLÜĞÜN VE KARDEŞLİĞİN lik sevdasını somutluyor ve kardeşlik sevdasının zorunlu- ‘İLLE KAVGA’ DİYEN ŞAİRİ ‘GÖZE GÖZ DİŞE DİŞ’ luğunu vurguluyordu: “Türkiye yaşanmaz oldu!/ Gel gör Dost Dost İlle Kavga (Yücel Yayınları, Kasım 1973) Tüm şiirleri Enver Gökçe Yaşamı Bütün Şiirleri (Ay- halimiz yaman!/ Haramiler, bezirgânlar elinden/ Aman, yayımlanınca özgürlüğün ve kardeşliğin “ille kavga” di- ko, 1983) bir araya getirilen Enver Gökçe hakkında Bal- el aman!../ Dayan dizlerim dayan!” yen şairiyle buluşmuştuk. talanmış Bir Orman Cenab-ı Enver Gökçe ve Bu Dünya- 1940’lı yılların aynası olan şiirlerinin çoğunu, faşizmin dan Gökçe Geçti (Muzaffer Özdemir), Enver Gökçe Üze- HALK ŞİİRİ KAYNAĞINI ÇAĞA TAŞIDI! dünya çapında kudurup saldırdığı, ülkemizde tek parti yö- rine/ Eleştiri, Tanıtma, İnceleme ve Söyleşiler (Haz. Öz- Aynı sevdayla yüklü ve tümüyle tek sözcüklü dizeler- netiminin baskılarını yoğunlaştırdığı dönemde yayımlamıştı. gen Seçkin-Metin Turan), Enver Gökçe-Karanlığı Zorla- den oluşan Panzerler Üstümüze Kalkar’daki (Doğrul- O yılların arayışları ve özlemleri olan barış, kardeşlik, yan Sessiz Yürek (İbram Erdem), Şiirimizin Işıklı Irma- tu Yayınları, 1977) şiirleriyle güçlü imgeleri, yalın açık faşizme, ırkçılığa karşı oluş onun şiirinin temel temaların- ğı Enver Gökçe (Haz. Mehmet Özer), Berceste Mısraı Ya- söylemiyle, yaslandığı halk şiiri kaynağını çağa taşıyarak dandı. Savaşa ve faşizme karşı yurtseverliğin, barışçılığın zan Komünist: Enver Gökçe (Celil Denktaş), Bir Gözüm sürdürüyor, şiirle yaşamın gerçekliğini bütünleştiriyordu. ödünsüz direnişçilerindendi: Eğin’dedir (Düz. Ramazan Turgut), Unutma Sen Şu Bit- “Açmaz/ Açamaz/ Deme/ Hiç/ Bir/ Zaman/ Bu/ Nar/ Çi- “Sana düşman oldum/ 939 harbi/ Beni dostlarımdan et- meyen Kavgayı (Yalçın Duman), Enver Gökçe Türküsü çeği/ Açacaktır/ Elbet/ Bizim/ Caddelerimiz de de/ Bay- tin,/ Beni mahzun ettin/ Sefil ettin/ Şair ettin!” (39 Har- (Hasan Hüseyin Yalvaç), Doğumunun 100. Yılında Enver ram/ Olacak/ Halkın/ Üstüne/ Böyle/ Kalksa da/ Faşist/ bi). “Ne Fayda” şiirindeki “meğer müşkil işmiş hürriyet” Gökçe’ye Armağan (Der. Ali Ekber Ataş), Hayat Bilgisi Namlular/ Namert/ Ellerdir/ En/ Sonunda/ Bir/ Bir/ Kırı- dizeleri özgürlük çığlığıydı. Edebiyat Geleneği ve Enver Gökçe (Metin Turan), “Ölüm lacak” dizelerinden oluşan “Bizim Caddelerimizde” şii- Halk söyleşisinden yararlanarak yazdığı “Broy broy de- adın kalleş olsun”/ Şair Enver Gökçe Romanı (Zeynal riyle özgürlük savaşımını besleyen tükenmez bir umudu sek dağlarda/ Gül gülistan içinde görseler bizi”, “Düş- Gül) adlı kitaplar yayımlandı. taşıyordu yüreğinde. manlar selam ister/ Gezden, gözden, arpacıktan… Hey Enver Gökçe’yi “Göze Göz Dişe Diş” adlı şiiriyle say- dağlara taşlara kâr eden türküm” dizeleriyle ve işlediği ‘DAYAN HA YIKILMA’ gıyla anıyorum: “Haydı/ Ha/ Kardaş/ Yürü/ El/ Ele/ Ha- güncel konularda bile evrenseli yakalayarak yazdığı şiir- Enver Gökçe’nin bu umudu, “Dayan Ha Yıkılma” şiirin- lay/ Çeker/ Gibi/ Yürü/ Mavilim/ Kostak/ Kostak/ Göze/ ler vardı Dost Dost İlle Kavga’da: deki “Acı/ Bir/ Rüzgârdır/ Eser/ Dağlardan/ Ovalardan” Göz/ Dişe/ Diş/ Ve/ Kıssasa/ Kıssas/ Yürü de/ Şu/ İşler/ “Sana selam olsun/ Hürriyetlerin meçhul olduğu dünya/ Bitsin/ Hay/ Babey/ Allahına/ Yürü.” dizeleriyle tamamladığı özgürlük düşmanı faşizme karşı, n 12 21 Kasım 2024 Çizim: SALİH MERCANOĞLU