Katalog

Galeano bizi karşılarsa… Eduardo Galeano, her anlatısıyla bizi Latin Amerika gerçeğinde dünyanın seyrine çıkarıyor. Kazananlarla kaybedenlerin öyküsüne bakıyoruz oradan. Fetih düşü / düşüncesi, yıkımlar gelenler; ve sonuçları… Yağmalanan ülkelerin gerçekliği, azgelişmişliği var eden nedenler… Eduardo Galeano, başyapıtı Latin Amerika’nın Kesik Damarları’nda şunları söylüyordu: “Latin Amerika’ın azgelişmişliğinin tarihi, belirtildiği gibi evrensel kapitalizmin gelişmişliğinin tarihine bağlıdır.” (*) Bugünlerde yayımlanan Kullan-At / Gezegenimiz, Yegâne Evimiz (***) ölümünden sonra editörlerince derlenen bir kitabı. Galeano’nun dünyayı okuma biçimini, o protest bakışını, toplumun / insanlığın vicdanı olma duruşunu anlatan birikimi getiriyor bize. YENİ SÖMÜRGECİLİĞİN NE Otomobil bugün dünya üzerin- OLDUĞUNU ANLATIR! deki hava cinayetinin tek suçlu- Eduardo Galeano, neredey- su değil, fakat şehirlerde yaşa- se bütün yazıları / kitapları / yanları en doğrudan etkileyen o. anlatılarında yeni sömürgecili- Kana karışan, sinirleri, karaciğeri ğin ne olduğunu anlatır. ve kemikleri mahveden şiddetli Özellikle de Amerikan em- kurşun boşalımları ne katalizör ne peryalizminin en büyük üç pa- de kurşunsuz benzin mecburiye- zarı olan Meksika / Arjantin / tinin olduğu Güney Yarı Küre’de Brezilya gerçeğine ilişkin an- korkunç etkiler doğruyor.” lattıkları çarpıcıdır. Onun bu tespiti bile yeryü- Sistematik şiddet, işsizlik, zünün egemen güçlerce nasıl eğitimsizlik, yoksulluk, eşitsiz bir cehenneme çevrildiğini an- toplum, nüfus artışı, ekilmeyen latmaya yeter sanırım. topraklar, kaynakların yağma- Yağmalanan dünyamızın ne duruma getirildiğinin, kü- sı, cinayetler, savaşı başlatan güçlerin paylaşımı… SÜRGÜN! resel kapitalizmin ulusları nasıl sömürdüğünün öykü- Bir ulusun ilerlemesinin önünü engelleyen ne varsa Uruguay doğumlu Galeano, sürgünde bir yazardı. sü var burada. bunların yaşandığı bir coğrafyanın gerçeğini getirip O, bu deneyimini şöyle dile getiriyordu bir söyleşisin- Bir ulusun düşüşü nasıl sağlanır? Ya da şöyle diyelim koyuyor önümüze. Onun gazeteciliği bu anlamda gö- de: “Sürgün bana yeni tevazular ve sabır öğretti. Sür- sömürü nasıl gerçekleştirilir, yeni sömürgelik anlayışı ülke- züpek bir duruşu, vicdanı, cesareti, bağlanmayı ve ya- günün bir meydan okuma olduğuna inanıyorum. Bir leri azgelişmişlik kıskacında tutabilmek için neler yapar? ratıcılığı içeriyor. yetersizlik ya da bir bozgundan kaynaklanan bir ceza- Kaynaklarının nasıl yağmalandığının, nasıl yoksullaş- Onun hem kendi, hem de yıkıma uğraşan ülkesinin öy- landırma dönemi olarak başlayan bu süreci bir yaratma tırıldığının öyküsünü bir bir karşımıza çıkarıyor. Okuyun- küsünü Aşkın ve Savaşın Gündüz ve Geceleri’nde oku- dönemine dönüştürmek ve mücadelenin yeni bir cep- ca anlatılan sanırsınız ki sizin kendi ülkenizin öyküsüdür. muştuk. O kitabında şöyle bir cümlesi vardı Galeano’nun: hesi olarak addetmek için tevazu ve sabır gerekiyor. “Başkalarına anlatacak bir sürü güzel hikâye bildiği- İşte o zaman insan ileriye doğru bakıyor ve bir bulut- KESİK DAMARLAR! mi düşündüm ve yazmanın benim işim olduğunun far- ta doğmadığını kanıtlayan nostaljinin, yani toprağın çe- Arjantinli sinemacı Fernando Solanas’ın çok önem- kına vardım ya da anladım.” Bu onun yazıdaki yolunun kiminin iyi bir şey olduğunu, ama umudun ondan daha li bulduğum belgeseli Yağma Anıları (2004) bana hatır- / yolculuğunun adeta ibresi olacaktır. iyi olduğunu fark ediyor.” latır hep Galeano’nun yazdıklarını. Galeano, vicdandır. Sonrasında ise şunları söylüyordu: “Münzevi bir bi- Susan her yerin tanıklığını yapar. Gene bir yazısında, “sözün savunusu”ndan söz eder- çimde icra edilen bu işin, mesela militanlık ya da ma- Şunu diyordu bir yerde “kesik damarlar”dan söz ken, yazıya / yazarlığına / sözün gücüne dair şunları söy- ceraperestlikle kıyaslandığında harcanan emeğe değ- ederken: “Kesik damarların bölgesi Latin Amerika’dır. lüyordu: “İnsan bir iletişim ve diğerleriyle buluşma ihtiya- mediğine birçok kez ikna olmuşumdur. Birçok kitap Keşfedildiğinden günümüze kadar her şey önce daima cından yazar; kendisine acı vereni açıklamak ve mutluluk yazmış ve yayımlamıştım ama kendimin dibine inmeye, Avrupa sermayesine, sonra da Kuzey Amerikalı serma- vereni paylaşmak için. İnsan kendi yalnızlığına ve başka- her şeyimi açıp vermeye tam anlamıyla cesaret ede- yesine dönüşmüştür ve uzak güç merkezlerinde o şe- larının yalnızlığına karşı yazar. İnsan edebiyatın bilgileri memiştim. Yazmak tehlikeliydi; tıpkı gerektiği gibi yapıl- kilde birikmiştir ve birikmeye devam etmektedir. aktardığını varsayar, yazdıklarını okuyan kişinin dilini ve dığında sevişmenin de tehlikeli olması gibi.” (**) Her şey: Toprak, meyveleri, madenler açısından zengin hareketlerini etkilediğini ve birlikte kurtulmak için birbiri- Onun anlatıcılığındaki duruş, protest bakış dünyayı derinlikleri, insanlar ve onların iş ve tüketim kapasiteleri, mizi daha iyi tanımamıza yardım ettiğini varsayar.” (****) anlamaya, anlatmaya dönüktür. Sorgulayıcıdır bu yüz- doğal kaynaklar ve insan kaynakları. Her yerin üretim bi- O nedenle onun yazısı, anlatıları her daim günceldir, den. Tanıklığına önem vermiştir. Yer yer sizi huzursuz çimi ve sınıfsal yapısı düzenli olarak dışarıdan, kapitaliz- gündemdedir, okunasıdır. n eder, vicdan duygunuzu kabartır; hatta öyle ki “Ola- min evrensel katılımı tarağından belirlenmiştir.” maz bu da” dedirtir size. (*) Latin Amerika’nın Kesik Damarları, Eduardo Galeano, emperyal güçlerce, dünyanın ekolojik ya- Galeano, Çev. Atilla Tokatlı, Roza Hakme, Çitlem- pısını bozarak nasıl dönüştürüldüğünün trajik öyküsü- ‘KULLAN-AT / GEZEGENİMİZ, YEGÂNE EVİMİZ’ bik Yay., 357 s., 2006. ne de taşıyor bizi. Ve giderek de azgelişmiş ülkelerde Bugünlerde yayımlanan Kullan-At / Gezegenimiz, (**) Aşkın ve Savaşın Gündüz ve Geceleri, Eduardo Yegâne Evimiz (***) ölümünden sonra editörlerince yaygınlaştırılan “muhalefetsiz diktatörlük”ün nasıl bir otokrasi yarattığını anlatıyor. Tüketim toplumunun güç Galeano, Çev. Süleyman Doğru, Sel Yay., 199 s., 2012. derlenen bir kitabı. Galeano’nun dünyayı okuma biçi- (***) Kullan-At / Gezegenimiz, Yegâne Evimiz, mini, o protest bakışını, toplumun / insanlığın vicdanı simgesine dönüşen markaların dünyayı nasıl yönettiği- Eduardo Galeano; Çev. Süleyman Doğru, Sel Yay., olma duruşunu anlatan birikimi getiriyor bize. nin öyküsünü burada gözler önüne seriyor. Kısa, özlü, İyi bir hikâye anlatıcıdır o. Derleyici bakışı entelektü- inandırıcı her bir tanıklığının öyküsü. 156 s., 2024. (****) Biz Hayır Diyoruz, Eduardo Galeano, Çev. el biriminin aynasına yansır. Önceki metinlerinden bir “Girişim özgürlüğü, dolaşım özgürlüğü ve tüketim öz- derleme olsa da onu bize anlatan özlüce bir birikim. gürlüğü adına şehirlerin havası solunmaz hale getiriliyor. Bülent Kale, Metis Yay., 195 s., 2008. 10 21 Kasım 2024