Katalog

MUSTAFA GAZALCI’DAN ‘21 KÖY ENSTİTÜSÜ / ÇINARLAR ANLATIYOR’ ‘Enstitülerin ilkeleri bugün de geçerli ve evrensel eğitime uygundur!’ Bu yıl kuruluşlarının 81. yılını kutladığımız Köy Enstitüleri, ülkemizin en çok araştırılan, incelenen eğitim kurumlarının başındaki yerini koruyor. 17 Nisan 1940’tan bu yana araştırma ve inceleme konusu edilmeden geçilen tek yılı yoktur Köy Enstitülerinin. Temeli üretime dayalı bu çok verimli eğitim alanının araştırmacı yazarlarından biri de Mustafa Gazalcı’dır. Eğitim, özellikle Köy Enstitüleri, Köy Enstitülerinin ardılı olan iki okuldan, Isparta Gönen Öğretmen Okulu ile Necati Eğitim Enstitüsü’nden yetişen Gazalcı’nın araştırmalarının ana konusudur. Mustafa Gazalcı ile Bilgi Yayınevi tarafından yayımlanan yeni çalışması 21 Köy Enstitüsü / Çınarlar Anlatıyor’u konuştuk. NAZIM MUTLU nazimmutlu05@gmail.com BİTMEYEN BİR EĞİTİM, KÜLTÜR HAZİNESİ n Yeni kitabınızın önsözünde ünlü tarihçimiz Prof. Dr. Enver Ziya Karal’ın “Köy Enstitüleri tarih boyunca Türklerin dünya uygarlığına yaptığı en özgün katkıdır” görüşüne yer veriyorsunuz. Kaleminizi en çok enstitülere yönlendiren öğe bu “özgünlük” müdür, ne dersiniz? Elbette öğelerden biri eğitimcilerin, UNESCO’nun kabul ettiği özgünlüğüdür. Daha ötesi, Köy Enstitüleri bitmeyen bir eğitim, kültür hazinesidir. Aslında Cumhuriyeti kuranların temel eğitim anlayışıdır. Sonraları bu anlayıştan uzaklaşılmış, ezberci eğitime yeniden dönülmüştür. AKP döneminde ise Cumhuriyet öncesindeki gibi birliği, niteliği bozulmuş, dinselleşmiş bir eğitimle karşı karşıyayız. Cumhuriyet in laik, bilimsel eğitim politikaları yeniden belirlenirken Köy Enstitüleri deneyiminden yararlanmak gerekir. Yaşama dönük nitelikli eğitim arayışında bu sistem hep gündemdedir. Biz de karınca kararınca bir ucundan tutuyoruz. n Talip Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Ali Yüce, Emin Özdemir gibi bu okullardan yetişmiş yazarlarımızın yer aldığı kitabınız kaç yıllık bir emeğin ürünü? Ve önceki çalışmalarınızla hangi açıdan bütünleniyor? 1990’ların başından günümüze uzanan yaklaşık 30 yıllık süreçte doğdu kitap. 30 yıl boyunca Köy Enstitülülerle söyleşiler yaptım, anket uyguladım. İsmini andığınız yazarlar da bunların arasındaydı. Kitap, 21 Köy Enstitüsü’nden 81 eğitim çınarının anlattıklarından oluşuyor. Enstitülerin tanıtılması, yozlaşma dönemiyle karşılaştırılan bölümleriyle ilk iki kitabı tamamlıyor. n Soru yönelttikleriniz arasında enstitülerde okumuş, ancak bitirmeden okulları kapandığı için öğretmen okulundan diploma alanlar da var, onların saptamaları en çok hangi noktalarda yoğunlaşıyor? Kitapta görüldüğü gibi yoksul köy çocukları bin bir güçlüğü yenerek Köy Enstitüleri’ne kaydolurlar. Orada uygulanan üretici eğitimle yaşamları değişir, özgür birey olurlar. Sanatla, müzikle, kitapla tanışırlar. Edindikleri alışkanlıkları köylere götürürler. Köy Enstitüleride okuyan çınarların tümü sıcak bir ortamda eğitildiklerini, klasikleri okuduklarını, edindikleri kazanımları köylere taşıdıklarını belirtiyor. 1946’dan sonra yöneticiler değişiyor, yozlaşma başlıyor. Özellikle 1954’te öğretmen okuluna dönüştükten sonra okuyanlar iki dönemi karşılaştırıyor. Enstitülerde iş, kitap baş tacı edilirken dönüşümden sonra durumlar değişiyor. Kimi acı olaylar yaşanıyor. ‘KÖY ENSTİTÜLERİNDEN DÜNYA YARARLANMALI’ n Açılışlarından çok kapanışları hâlâ çok tartışılan bu kurumların amaç, yöntem ve uygulamalarıyla yeniden yaşam bulması olanaklı mı ülkemizde? Köy Enstitüleri’nden yalnız biz değil bütün dünya yararlanmalı, dersler çıkarmalıdır. Bu sisteme olmuş bitmiş gözüyle bakmak yanlıştır. İlkeleri bugün de günceldir, evrensel eğitime uygundur. Sistemi daha iyi anlamak için eskiden beri savunduğumuz öneriler şunlardır: 1 17 Nisan’ın eğitim bayramı ya da günü olarak kutlanması. 2 Özerk çalışan bir araştırma enstitüsünün kurulması. 3 Ulusal çapta donanımlı bir Köy Enstitüleri müzesinin kurulması. İlk iki konuda TBMM’nin 22. döneminde yasa önerisi verildi. Müze konusunda da bazı büyükşehir belediye başkanlarına başvurduk. Köy Enstitüsü için kurulmuş vakıf ve dernekler de güzel çalışmalar yapıyorlar. Yeter ki yararlanılacak siyasal bir iklim oluşsun. İmeceyle kültürel üretim daha çok yapılmalıdır. Örneğin Cumhuriyetimizin 100. yılında “Köy Enstitüleri Işığında Cumhuriyetin Eğitim Politikaları” diye bir çalışma yapılsa… Yayınevleri, öğretmen sendikaları bunu yapabilir. Bizler de imeceye katılırız. n 6 29 Nisan 2021 JAN GEHL’DEN ‘İNSAN İÇİN KENTLER’ M odern kentleşme sürecinde, endüstri öncesi dönemin insan odaklı tasarım ilkeleri, işyerikonut bağlantıları, üretimulaşım teknolojileri, toplumsal yaşam ritmi korunamamış, mekân kalitesi örselenmiştir. Yitirilenler, modernite anlatılarının gündemin ön sıralarına çıkmayan “kör nokta”larını oluşturuyor. Jan Gehl, modern kent dokularının alternatifsiz olmadığını, sorunlara razı olmak zorunda olmadığımızı, olumsuzlukların insan odaklı ve ölçek duyarlı bir kentsel tasarım yaklaşımıyla hafifletilebileceğini, yitirilen değerlerin geri kazanılabileceğini savunuyor. Çevirisi Erden Erten’e ait İnsan için Kentler (Koç Üniversitesi Yayınları), İlhan Tekeli’nin önsözde vurguladığı gibi, kentsel tasarım odaklı olsa da yeni kamu alanlarını ve kamusallıkları, parçalanmamış kentsel komünitelerin oluşumunu düşünme, kavramsallaştırma ve değerlendirme açısından önemli ipuçları sağlıyor. İnsan için Kentler, Britanya Kraliyet Mimarlar Enstitüsü (RIBA), Amerika Mimarlar Enstitüsü (AIA), Kanada Kraliyet Mimarlar Enstitüsü (RAIC) ve Avustralya Planlama Enstitüsü’nün (PIA) onur üyesi; uzun yıllar Danimarka Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretim üyeliği yapmış; Kopenhag, Stokholm, Rotterdam, Londra, Amman, Melbourne, Sydney, San Francisco, Seattle ve New York gibi dünyanın önemli kentleri için iyileştirme projeleri geliştirmiş Jan Gehl’den literatüre yetkin bir katkı, tam bir başvuru kitabı. n