Katalog

ZEYNEP ORAL’DAN ‘YAZ YÜREĞİM YAZ’ ‘Herkes bilsin diye yazıyorum!’ Gazeteci ve yazar Zeynep Oral’ın Yaz Yüreğim Yaz isimli kitabının ilk bölümündeki 12 öykü; aleni faşizmin birey üzerindeki tahribatını ortaya koyduğu, 80’li yıllarda yazdıkları, 1985’te yayımlanmış Yaz Düşüm Yaz adlı kitabından seçerek yenilediği öyküler. İkinci bölümdeki hepsi yeni, her biri bir kadın adıyla anılan 17 öykü ise son yıllarda yazdığı minimalist öyküler. GAMZE AKDEMİR gamze.akdemir@cumhuriyet.com.tr n Yaz Yüreğim Yaz’da yer alan öykülerinizin hepsi yeni yazılmış değil. Hangilerini yeni yazdınız ve hangilerini daha önce yayımladınız? Bu kitabın ilk bölümünde yer alan 12 öykü (ki bunlar içinde Sunu niyetine yazdığım ve çocuklarım Emre ve Kerem’e ithaf ettiğim ya da onlardan “ödünç aldığım” “Sevmezsem Ölür” adlı öykü de var…) 80’li yıllarda yazdıklarım… 12 Eylül faşist askeri darbe döneminin izdüşümleri… 1985’te yayınlanmış Yaz Düşüm Yaz adlı kitabımdan seçtiğim ve üzerinde oynadığım öyküler… Kitabın adını Yaz Yüreğim Yaz diye koyma nedenim de, eskisini bilenlere bir çağrışım yaptırmak… Kitabın ikinci bölümünde yer alan 17 öykü ise son yıllarda yazdığım minimalist öyküler. Onlar yeni. ‘İKTİDARA GÖRE HERKES MESUT! YANİ YERSENİZ’ n Öykülerinizin yazılış dönemleri, içerikleri, yazılış duygusu, esin kaynakları da farklılaşıyor kuşkusuz. Bunu belirtiyorum çünkü gazeteci ve yazar Zeynep Oral’ın sürekli dikkat kesildiği can alıcı, yakıcı sorunsallardan esinle ulaşıyor okurlara. Yazılış dönemleri itibarıyla değerlendirir misiniz? Çağımın sorunlarından, dertlerinden etkilenmemek hiç olası mı! Elbet hepimiz yaşamın her anında etkileniyoruz. Yaşarken, gülerken, eğlenirken, kahrolurken, acı çekerken, çalışırken, yazarken… İlk öyküleri yazarken kimselerin gizlemeye çalışmadığı bir faşizm vardı. Bu aleni faşizmin birey üzerindeki tahribatını ele almaya çalışmıştım; insan ilişkilerini; aile ilişkilerini, karı koca ilişkilerini, anne çocuk ilişkilerini, öğretmen öğrenci, iki sevgili ilişkilerini nasıl etkilediğine yoğunlaştım. Ama o açık seçik despotizmin kendi kuralları vardı. Sınırları, yasakları ve kuralları belliydi, kati ve kesindi, ve onları bilirdik! Bugün yaşadıklarımıza gelince… Nasıl anlatsam ki: Bildiğiniz gibi, yöneticilere ve yandaş medyaya bakacak olursak bugün Türkiye en demokratik, en refah, en zengin, en muhteşem dönemini yaşıyor. Ekonomi harika! Herkes huzur içinde! Kavga yok, gürültü yok, dert yok, ayırımcılık yok, zulüm yok, düşmanlık yok, kin yok, nefret yok! Baskı yok, yasak yok, hapishaneler boş! Hak, hukuk yok, pardon haksızlık yok! Herkes memnun mesut yaşıyor! Yani yerseniz… Gelin görün ki herkes sahibinin sesine değil, yaşadıklarına, tanıklık ettiklerine daha çok inanıyor. İkinci bölümdeki öykülerin her biri bir kadın adıyla anılıyor. İşte Ayşe’ler, Nalan’lar Devrim’ler, İffet’ler bu durumu “yemeyenler!” ADIM ADIM KARŞIDEVRİM! n İlk bölümdeki öykülerle; ikinci bölümdeki Hatice, Ayşe, Nalan, Devrim, Meryem, Nilüfer, Leyla, Melis, Şenay, Aysel, Hülya, Özlem, İffet, Esra isimli kadın öyküleri birbirinden çok farklı. O fark nereden kaynaklanıyor? O fark, en çok iki dönem arasındaki farktan kaynaklanıyor. Biliyorsunuz darbeler sadece askeri olmuyor, sivil de olabilir. Despotizm, işkence, baskı, tehditler de farklılaştı. Şimdi eskisi gibi Filistin askısı yok, ama içeri tıkıldıktan bir iki yıl sonra iddianame hazırlanabiliyor; alt mahkeme üst mahkemenin kararını uygulamıyor vb. Şimdi daha çok belirsizlik var. Laikliğin nasıl bir darbe aldığını 12 Eylül’de de farkındaydım elbet, ama bugün adım adım karşıdevrim yaşamaktayız… Bütün bu farklar yazış biçimimi etkilemiş olabilir. Zaten ilk bölümdeki öyküleri yeniden ele alırken kimini değiştirdim, kimini yoğunlaştırdım. Evet, iki bölümdeki öyküler olsun; bütün o kadınlar olsun birbirlerinden çok farklı. Tıpkı yaşamdaki gibi. Farklı yaşlardan, farklı birikimlerden, farklı sınıflardan kadınlar… Bakmayın her birinin bir kadın adı taşıdığına, hepsinde irdelemeye çalıştığım kadın erkek ilişkileri, insan ilişkileri, toplum birey ilişkileri… ‘YAZMADAN DURAMAM, ÜLKEMDEN SORUMLUYUM’’ n Dünden bugüne meslek ve yazın yaşamınız boyunca yazmak sizin için nasıl bir deva olageldi? Bu öyküleriniz tam da bu bağlamda topluma nasıl bir çağrı, bir uzatılı el, omuz vermedir? Kendi kendime 50 küsur yıldır niye yazıyorum diye sorduğumda, galiba en dürüst yanıt, yazmadan duramadığım için olur. Kendimi bildim bileli yazıyorum. Yazdıkça öğreniyorum Yazarak daha iyi sorgulayabiliyorum. Yazarak kendimi daha iyi ifade ettiğime inanıyorum. Yazmaktan tat alıyorum. Bir yandan da bu ülkeden ben sorumluyum, bu ülkede güzellilerden çirkinliklerden de, doğrulardan da yanlışlardan da ben sorumluyum; bu yaşananları herkes bilmeli diye bir kaygım, bir derdim var! Herkes bilsin diye yazıyorum… ‘AYRINTILARI ÇOK SEVİYORUM’ n Anlatılarınızın sesini, rengini sormak istiyorum. İstisnasız tümünün sesi yüksek, duygusal yoğunluğu insanca bir haklı isyanla bireşik. Yaralı bir kuşağın dilinden yaşanmışlıklarınca tüm bu yansıyanlar, toplumsal hafızaya unutturmamacasına bırakılmış birer kayıt adeta sorulmaya devam! Kayıt sözü çok doğru. Özellikle ikinci bölümdeki o kısacık öyküler, salt bir kayıt tutmak gibiydi… Çünkü yaşanan anlar, çok kısa bir süre sonra anıya dönüşüyor. Çoğu kez unutuluyor. Malum belleksiz bir toplumuz. Toplumsal hafızamız bir günden ertesi güne sık sık siliniyor. İşte kimi anlar, kimi sözler, kim durumlar silinmesin, unutulmasın istedim. Bir de ayrıntıları çok seviyorum, siyah ve beyaz arasında grinin binlerce tonunun bir anına ışık vursun istedim… ‘KİŞİLERİM AŞKA, DAYANIŞMAYA VE VİCDANA SARILIYOR’ n Acılar, korkular, sevgiler, ey aşklar, utançlar, yasaklar, sizden alıntıyla “Damıta damıta çoğalttığı sevgiye, ufalaya ufalaya biriktirdiği acıyı katanlar”. Ama enseyi de karatmıyorlar! ‘Ya sonra’ya nasıl ulaşıyor/ulaştırıyor öykü kişileriniz? Kâh yazarak, severek, sevişerek, çalışarak, kaçarak… Kâh acı çekerek, direnerek, ölerek… Ama en çok, en çok, öykü kişilerim de tıpkı hayattaki gibi sevmeye, aşka, dayanışmaya sarılıyor. Bir de vicdana… ORADA KİMSE YOK MU? n İnanç, din, toplumsal önyargılar, şiddet, cinayet, kadına yaşamı dar eden dünyevi ve uhrevi kıskaçlar, cinai cinnet ortamı... Sizden alıntıyla sorarsam; orda kimse neden yok? BİNGO! Bundan sonraki kitabın adı Orada Kimse Yok mu? olacak … Bu korona salgını döneminde ben de boş durmadım. Madem eve kapandık, gezgin ruhumu masa başında gezintiye çıkardım. Gezi kitaplarıma bir yenisini ekledim. Yakında Tibet ve Sincan’dan, Arjantin ve Küba’ya uzanan bir yolda kaleme aldığım insan manzaraları Sia Yayınları’nca yayımlanacak. Bir de nicedir yazdığım minimalist öykülerden sadece bir bölümünü “Yaz Yüreğim Yaz” kitabıma aldım. Çoğu üzerine çalışmayı sürdürüyorum. Bu hükümet başımızda kaldıkça, Meclis işlevini yitirdikçe, muhalefet etkisizliğini sürdürdükçe, başta demokrasi ve laiklik olmak üzere devrim ilkeleri ayaklar altında çiğnendikçe benim “Orada Kimse Yok mu?” sorum sorulmaya devam edeceğe benziyor… n Yaz Yüreğim Yaz / Zeynep Oral / Cumhuriyet Kitapları / 208 s. / 2020. 4 12 Kasım 2020