Katalog

Kapak konusunun devamı. 111. "bir ahlaksal yctkinliğin kükünde" ııııiş j'.ıbı algılanır. Bu tcmel karşıtlıklar belki dc daha uzak bir gecnıi:; te, Gcnet'nin çoL'uklıığıında ve yeniyetmcliğinde Metrav Islaheviıule (5) vatar ken kökleşntıijtir "Bu yiizden, beni reddetmiş olan bir dünyayı ben de clbcttc rcddcttim. ( İ I G , sayla 74) Aruak, her ıvddetmedc oldııuıı gıbı, bir kesinlik dc belirten bu toplumu leddetme Ge nct'nin aynı toplumu degiştirmek istediği anlamınagelmez. (),biıtakını yoksııl ları, herkesçe küçiımscncn, aşağılanan kişilcri, nıarjinalkri ortava çıkarıyor, ama bıınlarm kımlıklcrım acıklamtyor. Toplıımıın rcddettiği bu insanları kabul el 1 ııu ınatei ve anarşik bir bireycılik dıı/c vinde kalıvor. Georges Bataillc Gc nct'nin llauteSurvcilliinc (Gözctım Al tında) adlı oyıınu ilc bırlikte bunu şüvle dilegetiriyor: "Jeaıı Genet ilckışikri ya saları kınarlar, ama bunlara karşı cıkma/.laı " (6) Hırsızın Günlüğü'nde ilk sayra lardan başlayarak, Gcnet şoyle ya/.ıyor scıüvcni kunusunda: "Asla bir başkal dırma ya da hak iddiasına dayanmayan serüvenim... (HG, sayta 10). Ilıısizlık vapma kararına ise "hiçbir zaman başkaldırma, acı, ölke va da herhangi bir benzer duygu eşjik" ctmemıştır (IKî, sayta 12). Başka bir yerde dc diyor ki: "Bana yöneltilen her suçlamaya, haksız da olsa, yürekten evet diyecektim. Bu sözciiğü ya da bu anlama gelen tümceyi söyler söylemez de, beni neyle suçluyorlarsa, içimde öyle olmak gereksinimi duyu yordum. On altı yaşındaydım."(HC.,sayfa 147) Haksızlık kınanıııamakta, gurıırlıı bir hak davasına bir iyiliğe dünüşmüş olmaktadır. Genet'nin geliştirdigi strateji de bir başka alanda, dil alanında uvgulanmaktadır. Yazı bir mcy dan okuına, bir vuruşma yeri gibidir "ben'ı yazarı. ^ Olanaksız hiçligin ardında koşan bir yazar Jean Genet okurları, ö/gür \L ııanıusİLi insanları kaıSji kar^ıya yctiriı. ( )kura scslcnen şu ayrım j;ö/ctmc hcr /.anıan vaıdır "Ben hırsızlarda, hainlerde, katillerde, kötiilerde, dalaverecilerde derin bir güzellik buluyorum çökiik Balkon / ]vau bir uüzellik ki bunu /Ç Ç.ci'ircıı si/dc bulmuyorum. Ugtır Üıı /Ayrııılı (H('ı,!,avla93)."Sert Yıivınları / 111 s kiislnr, hoş bir yiiz dostlarımın o iğrenç görevlerini övmeli, yüceltmeli, onları size kabul ettirmeliydi." (HCi, sayra 163). 1 lıısı/lıklarını f,frçoklcştirdifŞi Fransa'yı vc otcki IniM/ları crkck scv^ililcri, düşmanları ile paylaştı^ı ana dili Fransızca'yı ycftlcmcsi onu ^u varsayıma itiyor: "Sanınm, düşüncemi rabatça anlatabileceğim bir dil kütlesini kazmaya, delmeye gereksinimim vardı. Belki kendimi kendi dilimde suçlamak istiyordum (>). (HC, sayta 96) Bir ıcyar gılamaya bajîlı olarak sıv rulan bu SCHLI ortak bir clile, yazarın kcndisini suçlayanların, kcndi sınc karşı olanların: yargıçların, ahlakçı7 ların, ayrıca [ ransız siyasal sınıhnın bir bölümuniin paylastıkları bir ortak clile göndermcyapıvor. Olümiıntlen bırkaç yıl (incc, şovle yazıyoıdıı Cicnet: "Bir Lıcnct >l vı "sı/ ı kcrc, düşmana siiyleceğim şeyi onun dilindc suyleınek gerekiyordu... kcnceciye tam da kendi dilinde hitap etmcliydi. Bu kadar ayrıksı, bu kadar özel şeyleri söylemeden önce, bunları ancak egemen sınıfça bilinen bir Hırsızın Günlügü/ dilde söyleyebilirjfdll (ıCIIC// Çı dinı, "işkencecilertreıı )'ayırAvum, rim" dediğim kişi /Ayrıııtı Ytıvınları / lcrbcni işitmcliydi 22 U ler. Dolayısıyla, on lara kendi dillerinde saldırmak gerekiyordu" (7) Soylem çatışmalı bir ılişki; sözcükler, sentaks vc dil oyunları aracılığıyla yürütiilen bir çatışma ıçınde gerçekleşir. "Yazarlık, ıliye yazıyor Genet, konuya saygı göstermektir, sessiz olan bir şeye ses vermektir. [...] Aşağılık olarak kabul edilen varlıkları, nesneleri, duyguları yeniden saygınlıklarına kavuşturmak için sabırla sürdürülmüş bir istek"tır. [...] Bu nesneler, bu duygular (ihaııet, hırsızlık, alçaklık, korku) genellikle ve sizce karşıtları için ayrılmış niteleyici sözcüklcri çağrıştırmasalaı, böyle yapmazdım." ( I I G , sayta 91 92) Genet tüm yaijanıı boyunca hcr türlü kurunıa karşı çıkan, başkaldıran bu düşünccyı hic degiştirmcyccek, hatta şiddctlendiıecektit. Hırsızın Günlüğü, Genet'nin tüm ötcki kitaplaıı gibi, onun /engınlerin, top lumla nutıınkşmiş insanların dcğil, bu aynı toplumun gizledigi ya da reddettiği yoksıılların sozcıısü oklugunıı bir yana bııakarak ahlakçı bir bakış açısından elc alınaeak olursa, clbcttc şokc cdecek vc bcgcnilmeyecektir. Zaten Ge nct'nin amacı da bııdıır, kışkırtma onun ya/aıiığmın ö/ellikleıinden biridir. Cie net onden saklırır: "Ahlakçıların iyi niyeti onların namussuzluk dedikleri bendeki seye çarpıp kırılıyor. Bir eylemin yol actığı kötülük yüzünden iğrenç oluuğıımu bana kanıtlayabilir,. lersc de, bu eylemin içinde uyandırdığı ezgiye göre onun güzelliğine, inceliğine yalnızca ben karar verebilirim, yalnızca ben onu reddedebilirim ya da ka"*. bul edebilirim." V (İKİ, sayfa 162) HırsızınGünlüğ ü ' ıı ü n özellif*ini vu rg u 1 a yan bu "ezgi" sözcuğü, kitabın saytalarını canlandıran, ama ahlaksal degerleri, yasalara saygı lı olm.ıvı ön plaııda tııtan Genet k.ırşıtlarınııı la/la sık ola rak gozlerinden kaçan şürselliğ;] ve son dcrece giıçlü birliri/mi dcyansıtıyor. "Benim zaferim söze dayalıdır, diye yazıyor Genet. Bu zaferi sözcüklerin görkemine borçluyum." (1IG, sayfa M)). Tıpkı otıız altı yıl sonra sövlcvcccgi gibi: "Yan yana gctirilnıiîj iki, iiç ya da dört kelimenin, iki ciimlenin bir cinayetten daha şiirsel olabileceğini söylemek istemiştim. Kelimeler aracılığıvla şiirsel ifadc ile, eger varsa, edimler aracılığıyla şiirsel ifade arasında tercih yapmam gerekse, kelimeler aracılığıyla şiirsel ifadeyi tercih ederim." (8) Bıırada. du/ensizlıği yasalarla somııtIasmış dü/.cnin /aranna olarak kabul ctlcn vc scvcıiklcrin sistcmli bir bi<,'inıdc yön dcgiştirıncsinin katı bir kııral oldııgunu dıişunen bir yazarla karşı karşıyavı/.. Dolayısıyla Gcorgcs Bataillc B'lake ın, Sadc ın ve Genet'nin yapıtlannda 1 kötülügTm itint iyicc ycrlc^miş bir cdcbiyat bulnnıkadır, ona görc siıı "temel bir özgürlük jestidir" (9), ayaklarının altında cvdıgi kıııulu düzenin yerini tııt mayı istcmcsc dc, bıına çalışmasa da. Karşı kovma siiıdcn gcçcr, ama Genet'ye göre, Filistinlilerin dırcnişinc duvtluöu saygıyı bclirtnıck üzerc kafcmc aldıgı ki tabında da, (10) hiçbir zaman bir hak ilcri sürmcye, militan vc partizan bir cdobiyata varrnaz. Bir davaya hizmct etmek uj^runa yazılmış, kabul cdilcn dcğcrlcıi yıktığı anlaımla yapıcı bir yapıta, Genct "Herhangi bir değere ya da güce başvurmayı reddettiği anlamda, şiddet yiiklii ve bozguncu bir etkinlik biçimini" ycğliyor.l 11) I'ünı yapıtları, ilk kitabınılan, Çiçeklerin Meryem Anası'ndan (Notre DamedesFleurs) tutun, oyunları ve si yasal nitelikli son yazılarına kadar, ycnidcn saygmlığa kavuşmayı, bir dü^ünce ler sistemınc boyıın cğmcyi rcddcttiğini kanıtlamaktadır. • (TürkçcsiıYaşar Avunc) {'•') Unıvcnıtcdc Pam Vlll'clc C.cnct tacrınc yazdı&ı tcztylc doktor tınvanı clldı \ hılcıı tslanbul'da y<i)iyur Jean Genet ve Fılıs/ınlı ler uzvrıne yuzdtğı denemesi yahındd Pıirn 'te \ıiyıınLııiıitıih V 1) Hırsızın Günlüğü ndc iki naıagrat arasınd.ı biraz tazla aralık bır.ıkılarak ya zılınış gi/.emli bir tünıcc: "Bu kitap, 'Hırsızın Günlüğü': Olanaksız Hiçligin ardından koşma" (Hırsızın Günlüğü, say fa X(), Çevıren: Yaşar Avunç, Ayrıntı Yayınlan, Haziran 1997) 2) Bakınız: Catherine Pinguet, "Jean Genet'nin yapıtlannda eşcinsellik ve ilıa net temaları iızcrincdüşüncelcr", Varlık, Ekim I997.savfa 2932. 3) Jean Paııl Sartre, Saint Genet, comedicn et martyr (A/.iz Genet, Oyuncu vc Kurban) Jean Genet'nin Tüm Yapıt ları (Oeuvrcs Completes) Cilt l. Gallimard, Paris, 1952. 4) Gcorges Bataille, L'erotisme, Miııııiı Yayınları, Paris, 1957, sayta 23 Tıirkçc'yc çcvircn Mchmet Mukadder Yakupoglu, Erotizm, Bilkamat Basın Sanayi Ltcl. !jti. 5) Jean Gcnct, Miraclc de la Rose, Türkçe'ye çeviren Hamdı Tuncer, Gülün Mucizesi, Ekin Yayınları. Haziran 1994. 7) Jean Genet, Açık Düşman. Çeviren: Sosi Dolanoglu, Metis Yayınları, 1994, sayla 206208. Orijinal metin L'enncmi declare (Açık Düşman) adlı kitap ta (Gallimard Yay. 1991, sayla 229230) "Entretien avec Beıtrantl Foirot Del pcch" (Bcrtrand Poirot Delpcch ilcsöylesj) başlı^ı altında yer almaktadır. Kitap Tiirkçc'ye Sosi Dolanoglu taralından kısmen çcvrilmiştir. K) Jean Gcnct, Açık Düşman, yııkarıda anılan Sosi Dolanoglu ceviıisi, sayta 209. 9) Gcorges Bataillc, Edebiyat ve Kötiiliik, Çevircn: Ayşegül Sonmczay. Av rıntı Yavınlaıı, 1997. (10) Jean (icnct, Un captif amoureux (Scvdalı Tutsak) Gallimard, Paris, 19S6. (11) Jean Genet, "Les Palestınicns " (Filistinliler), Genet a Chatila ((icnct îjatıla'da) adlı kitapta. Solin ^'ayınları, 1992 (Gcnct tarafından 1972'dc yazılmı^ metin, Türkçe'ye çcvıilmedi). " CUMHURİYET KİTAP SAYI 441 SAYFA 4