Katalog

Çağdaş Fransız ronıancisi Jean Plıilippe Toussaint Banyo adlı u/.un hikâvesinde, Paris gibi hareket üzerine kuıulu bir şehrin ortasında yaşamını giderek banyo küveıinin içinde geçirnıeye başlayan bir genç adamın nıacerasını anlatır. Toussaint'in kahramanı, dış dünyanın anlamsızlığı, konvansiyonel davranışların boğucııluğu karşısında iç tliınyasının zengin hareketliliğine çekilir Hareket alanıymış gibi gözüken, ama aslında yeknesaklığın, yapmacık ilişkilerin egemenolduğu dış diinya ile bareketsizlik timsali olan, ama hayalgücünün fırtınalar kopardığı iç diinya arasındaki çelişkiyi tüm yoğunluğuyla vaşayan Banyo'nun kabramanı, belki bu açıdan Oblomov'a benzer. Ama arada çok onemli bir tark vardır. ( )blomov, geçmis bir donemin, biçare bir kalıntısıdır. Toussaint'in kahramanı ise genç yasjnda olmasına rağmen varolandan yorulmuş bir postınodern insan. "Yirmiyedi ya^ında, nercdeyse yirmi dollvtışım Vınııılmı • PRESİKS I'NIVİRS/MIR/ s Dh I"K.\NC I kuzuna basacak bir i' >nın dünyadan el ctek (,'ekcrc> küvetindc yaşamasının belki de pek sağlıklı bir şey olmadığını" scvgilisine kendisi anlatan, ve Kendini yetiştirmek isteyen herkese sonuç olarak "soyut yaşamının öğrenmek istediği her konuda huzurunu tehlikeye atma riskini göze almak zorunda" kendini hisseden, XX. yuzyılı devirmek üzerebirParisli aydın. Nitekim bu zorunluluğu hissettiği gün, buna neden mecbur oldııgunu cevaplamaya kalkışmadan banyodan «,ıkacaktır. Oblomov'un ise böyle bir şansı yoktıır. Toussaint'in kahramanı, "her şeyi görmüş, her şeyi yapmış" veya istediğini her an I". t\MOW'SM M' W H.MM» yapabilir ve bu nedenle yaşamadan ya^ayacağından yorulmuş modern insanı betimler. Bu, geçmişin bir tipi değil, gelecek yılların, Fransuların tabiriyle "blase" (gcirmüş geçirmiş, ve bu nedenle hiçbir şeyden IıeC,LJIl.l.AUMF7DETYMOWSKl/riEVETI7ARn yecan duymayan, bezgin) insanıdır. Toussaint, Fotoğraf Makinesi adlı uzun hikâyesindede olavsız ve sakin bir yaşam süren bir "antikahramanı" anlatır. Burada da bir çeşit hareketsizBÜTUN KİTAPÇILARDA lik felsefesi vardır. Modern lletışım Yayınları Klodlarer Caddesı lletışım Han No 7 dünyanın aşırı hareketliliğine Caflalogiu 34400 Istanbul Tel 516 22 606162 kars,ı bilinçli, bilinçsız bir tepki olarak gelişen hareketsizlik. "Ama" deyip ilave eder, "kapitalist ahlakın yoldan çıkardığı bir proletaryadan, mcrt bir karar nasıl istenebilir?" Lafargue'ın broşürü Komünist Manitesto'dan sonra devrimcilerin yüzvıl başinda en çok okıuluğu eser olur. Marx'ın kızı Laura'yla evlcnen ve 19. yiuyıl sonunda Avrupa sosyalist harekctinin önde gelen liderlerinden olaıı Lafargue'ın ütopyasıbugünelletutulur bir gerçek gibi geliyor. Buna ulaşınak için Avrupalı emekçilerin katedeceklcri yol oldukça kısaldı. Yılda 1Ü4 gün haha sonu tatili, ortalama 35 iş gününe dek düşen izin ve Layramlar ve 40 saâtlik işhaltası... Lafaıgue'ınhergün3 saat çalışan insanları yılda 1095 saat çalışmış olacaklardı. Bugün ise teorik olarak ortalama 1800, pratiktc ise Almanya ve Fransa'da birçok işkolunda 14001500 saat çalışilıyor. Ama kendini "kapitalist ahlakın" taliakkümünden kurtaramamış. cmekçi yığını boş zamanına sahip çıkmamakıa inat ediyor. Lalargue ve Gonçarov'un tcmbellik konusundaki yaklaşımları görülduğü gibi oldukça farklıydı. Sanayi sonrası dönemin yazarlaı ının tanımladığı tembfllik ise her şeyi yapmış, artık dünyadan havret edecek bir yenilik bekleme yen, yorulmuş insanların tembelliğidir. Banyo Fotoğraf makinesi modern yaşamın başdöndürücü hareketliliğini donduran, onu hareketsiz kılan savunma silahıdır. Fotoğraf Makinesi'nin kahramanı yajjadığı anı ve sadece o anı diişünmek çabasındadır. Bu nedenle sadece tüketınekten değil, tüketme aşanıasına kadar geçen sürenin her aşamasından zevk almaya çalışır: "İlk bakışta uldukça anlamsız göriinen yaklaşım tarzımın, bir bakıma tıpkı çatalınızı başarıyla batırmadan önce bir zeytini yormanız gibi gerçekleri yormaktan başka bir amacı olmadığını ve işleri aceleye getirmeden yapmak huyumun, bana zarar vermek bir yana, koşullar olgunlaştığında seçimimi yapmama elvcrişji bir zernin hazırladığını anlamıyordu." Bunu anlamayan sadece sürücü okulunıın sekreteri değil, veriınlilik saplantısına kapılıp, şeylerin içsel anlanı ve değerlerinin değil, onlara başkalarının atfettiği dışsal değerlcrin peşinde koşarı "rasyonel" insanlardır. Oblomovfılminden çy. ÜZBPlne Yorgunluk CEP ÜNİVERSİTESİ Her hafta bir kitap Akupunktur Akupunktur C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 110 Zaınana egerrjen olmak ve bunu an an tadına vararak yudumlamak modern toplumda ne derece olanaklir* Binbir "yeniliğin" insanları bolluk içinde yokluk hissine sürüklediği, doyumsuzluğun bir yaşam tarzLhaline geldiği bir ortamda durup, var olandan zevk alabilmek için ne gerekiyorr1 Peter Handke, Yorgunluk Üzerine Deneme'sinde yorgunluğıın kendisinin olası en yetkin edim olduğunu iddia eder. "Yorgunlukla bir şey yapılması gerekmez, çiinkü yorgunluk, kendinde bir başlangıçtır, bir yapmadır." Yorgunluk açgözlülüğün, her şeyi kapma hırsının kaybolduğu, insanın içinde bulunduğu anın olanaklarıyia yetinerek tam zevk aldığı bir boşalma sonrası anıdır. Handke'ye göre Don Juan bir baştan çıkarıcı değil, daima ram vaktinde yorgun bir kadının yakınında bulunan hep yorgun bir kahramandır. Çünkii ilişkinin tüm zevkini almayısağlar yorgunluk. Temastakivücut sanki bir dakika sonra yok olacakmış gibi, her şeyi o dakika içinde tüketme telaşmdakilerin acelesi yoktur yorgun viicutlarınsarılışında. Yorgunluk yaratıcılığın başlama nok tasıdır Ilandke'ye göre. Çünkü yorgunluk dinginliktir. El emekçisinin yorgun dinginliği içinde eviniıı yolunu tutar. İşini yapmış, onıın yorgunluğunu bedeninde duyarak yorgunluğunu yaşamaya gitmektedir. Benzer bir yorgunluk huzurunu Handke yazma uğraşının ardından duyar. Bu, yaratım yorgunluğunun tatlı duygusudur. Buna karşıhk burjuvalar için yorgunluk yakı şıksızdır. Burjuvanın etkinliği yorul manın özümsenmesini dışlar. Çünkü yorulma nicel veıimlilikle uzlaşmaz. Daha ve daha daha fa ') çalışmak, gi derek daha fazla üretmeK için yorulma düşüncesi lanetlenmelidir. Burjuvanın ve onun taklitçisi teknok ratın dünyası nicel verimlilik ve nicel artış üzerine kuruludur. Çark durmadan dinlennıeden ve giderek daha hı/lı dönmelidir. Durup dinlenmek ise düş mek demektir. Paul Lafargue, bundan bir yüzyıl önce, burjuva ahlağına teslim olmuş proletaryadan çalışmayı yücelten ve boş zamanı, yorgunluğu, yaşanan anın içsel hazlarını, öznel zevkleri küçük gören ideolojiyi devirecek metanetin pek beklenmemesi gerektiğini ima ediyoı du. Burjuvaziyle burjuvazinin alanında yarişa giren proletaryanın bu mücadeleden yeııik çıkması ve kimliğini kaybetmesi kaçınılmazdı. Ama o proleter lerinçocuklaıışimdi,ozgür zaman top lumun mücadelesini telaş etmeden, ya şadıklarını yaşamak istediklerine benzetmeye çalışarak dingin bir yorgunluk içinde vermeye çalışıyorlar. Mayıs 68'de sakin bir kararlılıkla haykırdıkla rı gibi, "hayatını kazanmak için onu kaybetmeden." Oblomov /îvan Gonçarov / Çeviren: Sabahattin Eyüboğlu ve F>ol Güney, Sosyal Yayınları, 1983. Tembellik Hakkı / Paul Lafargue Çeviren: Vedat Günyol / Telos Yayınları, 1991. Banyo /JeanPhilippe Toussaint Çeviren: Mustafa Balel/ Ayrıntı Yayınları 1990. Fotoğraf Makinesi /JeanPhilippe Toussaint / Çeviren: Uğur Ün Ayrıntı Yayınları, 1992. Yorgunluk Üzerine Bir Deneme Peter Handke / Çeviren: Cemal Ener Nisan Yayınları, 1990. S A Y F A S