Katalog

Batı toplumlarında yeni bir felsefe: Hareketsizlik Özgür zaman hakkı Burjuvazi asırlık bir çalışma sonunda toplumu bir çalışma kampına dönüştürdü. Oblomov'un tiksindiği çalışmayı yüceltti. Pcki kim için ne için çalışıyoruz? Zamana egemen olmak ve bunu an an tadına vararak yudumlamak modern toplumda ne derece olanaklı? Binbir yeniliğin insanları bolluk içinde yokluk hissine sürüklediği, doyumsuzluğun bir yaşam tarzı haline geldiği bir ortamda durup var olandan zevk alabilmek için ne gerekiyor? Özgür zaman toplumunu n mücadelesini nasıl vereceğiz? 1 AHMETİNSEL V. vu/.yıl Baıı Avrupası insanoğlunun tüm tarihinde en fazlaçalıştığıdönemoldu. İnsanla ra bu çalışnıa tutkusu bir dclilik gibi, iç deııgeleriniıı bozulmasından sonra gclmedi. En başta kendisi olmak üzere, hcrkesin daha daha lazla çalışmasını kendine misyon bellemiş bıırjııvaj'inin asırlık çabası sanayi toplıı nııınıı bir çalışma kampına dönüştür dü. Kı/ıldcrililerin b i r b ü l ü m ü bu çalışma kampı toplumlarında gün bc gün sönüpgitmek verine, toplu irıtiharı s<çtiler lşçileşen Rııs köylüsü isc direnişi kendinidaharazlaalkolevermekrebuldu. Ogünekadarerdemlerin enbüyüğii olan çalışmamak, dünya işleriyle Ugilenmemek bir lıastalık olarak kabul edilıneye başlandı. Alınteri, Fransızların tabiriyle "dirsek yağı" yüceltildi. Ne için, kimin için? lık ınevkidir. Ne var ki Oblomov'un kendisi, çiltliğinde oııun için çalışan insanlar sayesindc yaşamını iyi kötü devam ettirebilir. Diğer yandan da aynı yaşam değerlerini benimsemiş, ama topkımsal konumu bunu ağız tadınca uygulamaMiıa olanak vermeyen yaşlı kâhya Zahar'ın tembelliğinden, pasaklılığından şikâyet etmekten geri durnıaz. Ona yol da veremez. Çünkü Oblomov Rııs derebeyi sınıfının çocuğudur. Çiftliği, yarıcüarı, kâhyası ile çökmekte olan bir düzenin son temsilcisidir. Kendisi de bu düzenin mekânını bırakmış, yeni düzenin mekânı olan şehire yerlcşmişiir. Ama hiknıetinden sua! olunmayan etendinin geçim kaygısı taşımasının utanç mevzuu olduğu, çalışmanın aşağı tabakaya düşen bir görev olarak kabul edildiği eski zamanla nn adamıdır. Ne var ki Oblomov un kendisi de atalarından devraldığı yaşam lelselesinin geçerliliğini kaybeltiğiOblomov nin bilincindedir. Hem tembellikten Gonçarov'un ünlü başka bir şeyden zevk alamaz hem de romanı Oblomov, tembelliğinden utanır. Elinden başka çalışkanlık, ürctkcn türlü davranmak, kurulmuş mekanik lik ve vcrimlilik kav oyuncakiargibi, her gün babahtan akşaramlarının yüceltildi ma aynı uğraşın içinde didinmek de ği modern zamanlara gelmez. Sonuç olarak içinde bulunduayak uydurmakta sı ğu açmaza kendisi bir ad takar: Oblokıntı çeken bir taşralı movluk. İyi kalpli, karıncayı incitmek küçük asilzadeyi ele istemeyen, romanük, çok zengin bir iç alır. Çalışmanınvekoşturmanınzülad dünyası olan, ama yeni zamanın ölçütdcdildiği bir dünyanın son temsilcile lerine göre elinden hiçbir iş gelmeyen rinden olan Oblomov için çahşmadan insan. daha da tiksinıi verici bir faaliyet varSoyluluğa karşı mücadele bayrağı dır. Bütün bu emeği para karşılığı sat açan burjuvazinin karikatürize ettiği mak. Her gün sabaha karşı makalesini "dejcnere" insan tipidir Oblomov. Buyetiştirme telaşında olan arkadaşının nun karşısında yüceltilen isc Obloarkasından acımayla bakar Oblomov. mov'un en yakın arkadaşı iş bitirici Bütün gece çalışmak, her gün yeniden Ştoltz. Bir yanda derin ve zengin bir uğraşıp didinmeye başlamak, ömrünü ruh ve iç dünyası, derin Rus kederinin bu telaş içinde harcamak... I lele bütün dalgalı romantikliği, yani Dostoyevsbunları ruhunu, düşüncelerini satmak ki'nin, Tolstoy'un kahramanlan. Diğer için yapmak! Oblomov için başkası için yanda ise mekanik, alelade, ama çalışçalışmak.insanındüşebileceğ'ienaşağ'ı kan ve güçlü, Avrupalı Rus, yani Ştoltz. Cîonçarov un kalbi, Dostoyevski ve Tolstoy'un tersine, bu ikincinin yanında atar. Tüm Rus aydınlanmacıları ve bunların en radikallerinden olan I,enin'inkide. Tembellih Hakkı Oblomovluk, eşitlik için mücadele veren burjuvazinin baş düşmanıdır. Ama emekçiler neden kendilerini çalışma tapınmasına knptırırlar? Yoksa yabancılaşmanın en ileıi aşaması mıdır bu? Paul Lafargue, Oblomov'un Kusya da yayımlanınasından otuz yıl sonra 1880'de Egalite dergisindc tefrika edilen Çalışma Hakkına Karşıkoyma yazısında emekçileri saran çılgınlıktan acı acı bahseder: "Kapitalist uygarlığın egemen olduğu ulusların işçi sınıflarını garip bir çılgınlık sarıp sarmalamıştır. Bu çılgınlık, iki yüzyıldan bcri, acılı insanlığı inim inim inleten bireysel ve toplumsal yoksunluklara yol açmaktadır. Bu çılgınlık, çalışma aşkı; bireyin, onunla birlikte çoluk çocuğurıun yaşam gücünü tüketecek denli aşırıya kaçan çalışma tutkusudur." Latargueyazısına ekler ilaveedip, 1883 yılında bunu Tembellik Hakkı başlığıyla broşür olarak bastınr. Ne var ki Lafargue'ın savunduğu tembellik, Oblomov'un tembelliğinden farklıdır. Lafargue herkesin çalışmasını, amagünde üç saat çalışmasını savunur. Geri kalan zaman ise insanların yaratıcı faaliyetlerde bulunmaları için boş kalmalıdır. Burjuvazi aristokrasiyi yenmek için çalışmama hakkının meşruiyetini lağveder. Onunyerine Çalışma Hakkı adı altında, sadece çalışanın yaşamaya hakkı olacağı prensibını egemen kılmaya çalışır. Buna karşılık Lafargue Tembellik Hakkı adı altında Boş Zaman Hakkı'nı savunur. Çünkü bilmektedir ki emek çiler günde 1011 saaı, hatıa daha fa/la çalısarak insani yaraucılıklarını yitirccekler ve yeni efendilerin kukla.sı durumunda özgür köleler okcaklardır. Başkası için çalışma asgariye indirilmeli, geri kalan zaman insanların özgür yaraucılıklarını geliştirecekleri laaliyetler için boş bırakılmalıdır. Lafargue broşüründe burjuvazinin işçileri çalışma buyruğu altma alınak için nasıl onları kilisenin boyunduruğundan kurtardıgını anlatır. Çünkü kilise yasaları herkese yılda 90 gün dinlenme emreder. Bu günler duaya, Tann'ya, kiliseye hasredilmelidir. 16. yüzyıldan itibaren filizlenen burjuvazinin baş düşmanı ise tatillerdir. 1789 devrimiyle beraber yedi günlük haha lağvedilir. Artık yedinci gün Tann'ya hasredilmeyecek, ay on günlük üç haftadan okışacaktır. Geri kalan 38 dini tatil günü de birkaç günlük dini bayramla sınırlanır. Lafargue'a göre "din reformu ve özgiin felsefi düşünce, halkın tatil günlerini el çabukluğu ile ortadan kaldırmak için gözü doymaz Cizvit burjuvazinin bulduğu bahanclcrden başka bir şey" değildir. İşçi sınıfı "kendine egemen olan ve özünü alçaltan kusuru söküp atarak o korkunç giicü ile ayaklanır ve bunu kapitalist sömürüden başka bir şey olmayan İnsan 1 lakları'nı, Sefalet Hakkı'ndan başka bir şey olmayan Çalışma Hakkı'nı istemck için değil de, her insana günde üç saatten fazla çalışmayı yasaklayan çelik gibi biikülmez bir yasa koymak için yaparsa, dünya, yaşlı dünya sevinçten titreye titreye, içinde yeni bir evrenin zıpladığını duyacaktır..." Ne var ki Lafargue emekçilerin gerçek özgürlüklerine sahip çıkmalarından, burjuvaziyle bir olup Oblomovluğu taşlamak yerine toplumu saran çalışma hastalığını tedavi etmeye girişmelerinden ümitsizdir. S A YFA CUMHURlYETKlTAPS/AV/fiO