Katalog

BE YİN MATEMATİK ölümü Bilincin ardındaki giz Son teoremin ölü B Almanya'da Emrah Düzel ve arkadaşları, bilinçli anımsama ile bilinçli bilmenin farklı olduğunu keşfetti. Ömer Sancılar k ilincin ardındaki giz perdesi bir kgrup sinirbilim uzmanının bilin"ci iki farklı sınıfa ayırmasıyla aralandı. Söz konusu uzmanlara göre, bir şeyi bilinçli olarak bilmek ile bir şeyi bilinçli olarak anımsamak, beyinde farklı etkinliklere yol açan farklı iki olgu. Bilinç konusunun araştırılması kimi güçlükleri de beraberinde getirir. Canlı insan beynindeki etkinliklerin ölçülmesinde karşılaşılan en büyük teknik engel, bilinçli bir ayrımsama sürecine katkıda bulunan beyinsel etkinliklerin aydınlığa kavuşturulmasıdır. örneğin, birey bir olayı anımsadığında, bunu gerçekleştiren etkinliklerin büyük bir bölümünün bilmek, yani depolanmış bilgiyi yeniden su yüzüne çıkarmak eylemi mi, yoksa yalnızca anımsamanın ayırdına varılması eylemi mı olduğu tam olarak bilinmiyor. Magdeburg Üniversitesi'nden Emrah Düzel onderliğindeki bir grup bilim adamı şimdı bu gız perdesini aralamaya çalışıyor. Araştırmacılar 16 deneğe, "uyku", "yorgun", "kestirmek", "horlamak" ve "şekerleme yapmak" gibi, anlamca ilintili 24 sözcük dizisi verdiler. Otuz dakıka sonra deneklere, aralarında önceki dizilerden sözcükler, öncekılerı andıran yeni sözcükler ve Ünlü matematikçi Fermat adıyla anılan teoremi ispatlayan matematikçi Andrevv Wiles, 90 yıl önce konan 100 bin marklık ödülü merasimle aldı. maz miktarda başvuru oldu. Hepsi, teoremi kanıtladığını ilerı sürüyordu. Göttingen'deki Royal College of Science'da kurulan komite bütün katılımları inceliyor ve hepsinde hata buluyordu. Zaman içinde teoremi kanıtladıklarını ıleri sürenlerin sayısı azalmaya ve 1990'larda bu ödülün artık hiç kimse tarafından kazanılamayacağı görüşü ağırlık kazanmaya başladı. Paul VVofshekl, vasiyetinde, ödül için son tarihin 13 Eylül 2007 olduğunu belirtiyordu. G tasında yer değiştirme oranı Olumsuz öncekilerle hiç ilgısı olmayan sözcükler bulunan yeni listeler verildi. Denekler daha sonra kendılerine verilen yönerge doğrultusunda sözcüğü daha önce gördüklerını anımsayıp anımsa dıklarını, önceki lıstede olduğunu bilmelerine karşın onu görüp görmediklerini tam olarak anımsayamadıklarını, ya da sözcüğü daha önce görüp görmediklerı konusunda hiç bir fikırlerı olmadığını not ettiler. Bu ışlem sırasında deneklerın beyin dalgaları da beyin elektrosu (EEG) aracılığıyla kaydedildi. Araştırmacılar beyinde deneğin belırttığı duruma denk düşecek sınirsel bir etkinliğe tanık olunup olunmayacağını merak edıyorlardı. Sonuç bılım adamlarının beklediği gibiydi. Araştırmacılar olay ilintili güç, yani, bir sözcüğün görülmesınden sonra beyin dalgalarının elektrik gücünde meydana gelen değışıkliğı gözden geçirince, bilnçli anımsama ile bilinçli bilmenin çok farklı beyin dalgalarına sahip olduklarını gördüler. Anımsama, beyinsel etkinlikte daha çok artı guçte bir değişime neden oluyor, ancak bu durum bireyin sözcüğü görmesinden yaklaşık 6001000 milisaniye içinde ortaya çıkıyordu. Bilim eylemi ise, beynin üst ve yan kesitlerindeki etkınhge ıvme kazandırıyor, hem artı hem de eksi bir değişimi içeriyordu. Daha da önemlisi, deneklerin belirttikleri durumla EEG bulgulan birbirine tıpatıp uyuyordu. Denekler aslında hiç görmedikleri bir sözcüğü gördüklerini anımsadıklannı bellrtmiş olsalar bile, beyinleri anımsama türu bir tepkı oluşturuyordu. Bu da, beyin dalgalarının, gerçek belleğe uyum sağlamak yerıne, bireyin anımsadıgına inandığı şeyi yansıttığını ortaya koyuyor. eçen günlerde Isveç'teki Gottingen Üniversitesi'nin büyük salonunda seçkin matematikçiler, 17'nci yüzyıldan beri kafaları meşgul eden bir teoremin ölüm merasimi için toplandılar. Bu seçkin topluluk, hayatını Fermat'ın son teoremini çözmeye adayan ve bunu da başaran Profesör Andrevv VViles'in VVolfskehl Ödülü'nü alırken yanında olmak istemişti. Ingiliz matematikçi Andrevv VViles'in Bu ödul, Profesör VViles'in kişisel başaFermat'ın teoremini kanıtladığı kesinlik rısı olduğu halde, salonda bulunan bazıkazanınca, kurulmuş olan ödül komitesilarının da teoremin 100 nin görevi de sona ermiş sayfalık ispatında az da oldu. Göttingen'de yapı olsa katkıları vardı. Proan ve ünlü matematikçifesör Wiles, 1986 yılında •orin de katıldığı tören, işFermat'ın son teoremini te VViles'in ödül alma töçözmek için gerekli leniydi. planlarını yapmış ve büVViles'in bu teoriye tutyük işe soyunmuştu. kunluğu çocukluğundan Birçok matematikçi çokbaşlamış. 1963'te 10 yatan bu yolda pes etmiş şında iken Cambrıdve teoremin ispatlanage'dekı bir kütüphanede maz olduğunu kabullenbu teoriyi okumuş. O gün mişti. Ama genç VViles bu teoriyi ispat edeceğiiçin bu teoremi çözmek ne kendi kendine söz bir ihtiras halıne gelmiş vermış. 25 yıl sonra da ti. teoremi çözerek sözünü 17'nci yüzyılda yaşayerine getirmış. mış Fransız yargıç PierCıddi olarak teoremi re de Fermat boş zakanıtlama çalışmalarına manlarında matematıkle başladığında, birkaç yılını ugraşırdı. Bir akşamüsevine kapanarak geçirdı. tü, Pisagor'un "x kare Andrevv Wıle$. Hayaimı Bir yandan da başkaları artı y kare eşittir z ka Fermat'ın teoremine adadı. nın kendi fikirlerini çalare" teorisi ile uğraşıyorcaklarından korkuyordu. du. Bu denklemin sonsuz çözümü olduğu Hatta Princeton Ünıversitesi'nde profesör bılinmekle birlikte, o, işı bıraz daha ilgi olduğu halde işine daha az zaman ayırçekici hale getirme isteğiyle doluydu. maya başladı ye zamanının çoğunu, eviVe bu uğraşları sonucu "x üstü n artı y nın arkasındaki ufak kulübede geçırır olüstü n eşittir z üstü n" formülünü buldu. muş. Burada n, ikiden büyük olmak şartı ile 23 Haziran 1993'te büyük gün geldi ve herhangi bir doğal sayıdır. Fermat, bu ispatını dünyaya açıkladı. O zaman için denklemin sonsuz sayılar içinde çözümü bu çalışma "atomu parçalarına ayırmaolmadığı gibı ınanılmaz bir sonuca vardı. nın matematiksel karşılığı" olarak ilan Fermat'ın bütün sayıları deneme şansı edıldı. Ama ispatında ufak bir hata bulunyoktu. Fakat notları arasırta, bunu çok zedu. Profesörün çocukluk hayallerı yıkıldı, kice bir varsayımla ispat edebileceğini teorem ispatlanamamıştı. Ancak VViles kaydetti. Hatta, bu kâğıtta ıspatı yazacak pes etmedl ve çalışmasının bu hatalı yer yok, notunu düştü. Ama teoremin ishaliyle yayınlanmasına şiddetle karşı çıktı patını hiçbir zaman kâğıda dökmedi. ve hatasını düzelteceğini söyledi. Bu teorem 300 yıl matematikçilerin uyNihayet 19 Eylül 1995'te hatasının kaykularını kaçırdı ve matematiğin en zor nağını buldu ve hayatı boyunca hayal etproblemleri arasındaki şerefli yerini aldı. tiği sonuca kavuştu. VVolfshekl ödül 1908 yılında bir Alman ışadamı olan komitesi iki yıldır diğer matematikçilerin Paul VVolfskehl, teoremin ispatı için 100 ispatı incelemeleri için beklıyor. Şu ana bın Alman Markı (bugünün parası ile yakkadar bir teoremin kanıtlanmasında bir laşık 1.5 mılyon Amerıkan Doları) ödül koyanlışlık bulunmadığı ıçın, ıspatın geçerlı yunca bir anda teoremin ispatı cazibeli olduğu kabul edılmiş durumda. hale geldi. Fakat problem kimilerı için çözülmuş Başlangıçta teoremi ispat etmeye çadeğil. Profesör VViles'in çözümü çok karlışmak moda oldu; olay, modern çağımımaşık ve uzun. Çoğu kişi, Fermat'ın 1 7. zın lottosuna benzer bir ilgi çekti. Ancak yüzyılda defterınin kenarına karaladığı teoremi kanıtlayabılmek, şanstan fazla gibi, teoremin kısa ve şık bir çözümunun yetenek ve bilgi gerektiriyordu. Amatör var olduğuna ınanıyor. Ve orıjinal çözümü matematikçiler ispat için hayatlarını ortabulmaya çalışıyor. ya koydular ve birkaç hafta içinde inanıl TIP İnsan derisi antibiyotik yapıyor Selim Cellek B itkilerin ve hayvanların kendilerini fırsatçı enfeksıyonlardan koruyabilmek için kabuklarında veya derile'inde antibiyotik ürettikleri bılinen bir^er;ek. Örneğin omurgalıların derisinde, nefes borusunda ve dilinde bu tür antibiyotikler bol miktarda üretiliyor. Alman/a'dan Harder, Bartels, Christopher ve Schroder, insan derısinin de benzeri bir antibiyotiği ürettiğini açıkladılar ("). Harder ve grubunun dikkatini psoriasis (sedef hastalığı) hastalarının diğer kişilere göre daha az sıklıkla deri enfeksiyonuna yakalanmaları çekmiş. Psoriasisli hasta ların deri ömeklerını ıncelediklerinde ıse söz konusu antibiyotikle karşılaşrnışlar. Antibiyotiği ızole edıp, daha ayrıntılı incelediklerinde, sığırın dilinde ve nefes borusunda bulunan başka bir antibiyotikle yakın benzerlik içinde olduğunu farketmişler. Araştırmacılar, ınsanın böbrek yollarında ve nefes borusunda dah önce bulunan başka bir antibiyotikle (human beta defensın hBD) benzerliği yüzünden insan derisindeki bu antibiyotığe human beta defensin2 (hBD2) adını vermışler. hBD2, E.coli ve Pseudomonas aeruginosa gibi fırsatçı bakteriler ve Candida albicans gibi mantarlar üzerinde etkili olur ken, Staphylococcus aeureus üzerinde daha az etkı saptanmış. Daha ilginci, bu mikroorganızmalar deri ile temasa geçtiğinde deride hBD2'nin üretimınin arttığına dikkati çekiyor araştırmacılar. Bu araştırma, insan derisinin mikroorganizmalara karşı vücudu koruma ışlevindeki yeni silahını ortaya koymakla beraber, sistik fibroz gibi hastalıklarda bu mekanizma işlerliğinı kaybedince deri ve diğer organlarda enfeksiyonlarla niçin daha sıklıkla karşılaşıldığı sorusuna da cevap verıyor. Ayrıca yapay (sentetık) olaıak elde edilecek hBD ve hBD2'nın ilerıde ilaç olarak kullanılması olasılığını da gündeme getiriyor. (*) Nature vol:387, 26 June 1997 5409