Katalog

BELGESELLER YERBİ LİM TV 2 15.20 Belgesel "Vahşi Güney" I V 3 15.50 Belgesel "Volkanlar" TGRT 12.30 Sağlık Hattı TGRT 03.45 Belgesel "Kaptan Cousteau" Kanal E 11.05 Belgesel "Doğanın Tarihi" Kanal E 17.35 Belgesel "Hayvanlann Dünyası" atv 15.30 Belgesel "Uzaklar" 12NisanCumarte8i Dinamik yerküremiz ve depremler o Derin okyanus sondaj çalışmaları ile depremlerin mekanizmaları üzerine değerli bilgiler elde ediliyor. Tuncay Taymaz " .kyanus Sondaj Programı (ODP, lOcean Drilling Program) uluslararası bilim ve araştırma kuruluşlarının ışbırliği ile organize edilmiş ortak bir araştırma programıdır. Bu ortaklık "Joint Oceanographic Institutions for Deep Earth Sampling (JOIDES)" adıyla bılınır lürkıye'de TÜBİTAK bünyesinde bu uluslararası programın üyesidir. Okyanus Sondaj Programı, 'JOIDES Resolutıon" adı ile anılan oldukça gelıştırilmiş bir sondaj gemisi ile dünyamızı çevreleyen okyanuslarda ve ıç denizlerde, bilimsel ve mühendislik amaçlı operasyonları önceden belirlenmiş programlar ışığında yürütür. ODP bu programlar çerçevesinde okyanus/deniz tabanını inceleyerek YerDenizAtmosfer yapısını, oluşumunu, evrimıni ve etkıleşimini anlamayı amaçlayan araştırmalann tamamını bizzat organize eder. Oldukça gelıştırilmiş, adeta teknoloji harikası yüzen bir araştırma merkezi olan bu sondaj gemisi, derın okyanus koşullarında çalışmak üzere, okyanus tabanını oluşturan sedimanlar (birikmiş çökeller) ve sert kayaları sondaj etmek ve alınan örnekleri (karot) toplamak üzere tasarlanmıştır. Bu temel amacın yanı sıra, ODP Resolution her türlü okyanus şartlarında en karmaşık Jeofiziksel, Jeolojik, Oşlnografik, Hidrojeofiziksel ve Hidrojeolojik deney yapma ve veri toplama kapasıtesine sahiptir. Uzunluğu 143 m, genişliğı 21 m, sondaj kule yüksekliği 62 m ve toplam ağırlığı 7539 ton olan ODP Resolution; 52 kişilik mürettebatı 13NisanPazar TV 2 19.20 Dünyanın öteki YüzU TV 2 21.25 Cumhuriyet'e Kanat Gerenler TV 3 16.25 Bilim ve Teknolojl TV 417.25 Belgesel "Akdeniz" TV 3 21.30 Belgesel "Anadolu Medeniyetleri" TRTINT 19.40 Belgesel "Türkiye'nin Dostlan" TGRT 01.15 Belgesel "Kaptan Cousteau" Kanal E 17.35 Hayvanlann Dünyası 14 Nlsaıı Pazartesi TV 217.10 Yerli Belgesel "Sesslz DUnyada Gezlntller" TV 311.35 Yerli Belgesel "Denizlerin Sesi" TV 3 13.40 Belgesel "Alo Dünya" Sanayide zaman, saat yapımı. Einstein'in zaman kuramı, genel çekim kuramı. TV 3 15.10 Belgesel "Dünya Dosyası" TV 315.10 Belgesel "Thalassa" Fransa'da betonlaşmaya karışı savaşan bir vakıfın çalışmaları anlatılıyor. TV 3 20.30 Belgesel "Dağlar ve Yaşam" Everest yakınlarında yaşayan Şarpa kabilesinin yaşamı anlatılıyor. 16l\lsanSah TV 2 17.05 Türkiye'nin Hazineleri TV 2 17.50 Belgesel "Cumhuriyet Çınan" TV 3 11.35 Belgesel "Tarihten Günümüze Kahvehaneler" TV 3 19.00 Belgesel "Merhaba Çağdaş Türkiye" IBIisanÇarşamba TV 2 18.30 Belgesel "Marmara Adalan" TV 3 11.35 Belgesel "Eldeki Hüner" T 3 19.00 Hayvanlann Büyüleyen Dünyası TV 3 20.15 Belgesel "Thalassa" TV 3 21.15 Yerli Belgesel "Çağdaş Uygarlığa Açılan Kapı" 17NisanPerşembe , 7 TV2 19.20Çevre TV 2 20.35 Belgesel "Derindeki Izler" TV 312.30 Belgesel "Düş Değil Gerçek" TV 3 13.30 Hayvanlar Dünyası TV 3 19.00 Belgesel "Omni' Sanayide kullanılan plastik ve sentetik tekstil anlatılıyor. TV 2 17.10 Sessiz Dünyada Gezintiler TV 3 11.35 Belgesel "Ormanlar, Ormanlanmız" TV 3 15.00 Belgesel "Beş Üzeri Beş" Dalgalar nasıl oluşur, denizin 600 metre derinliğinden petrol çıkaran platform, kromozomlan değiştirerek bir fareyi nasıl sinirli yaparız? TV 3 20.15 Belgesel "Thalassa" 18NteanCuma ğuk hava depoları ve buzhane, hastane, jimnastik salonu ve helikopter pisti mevcuttur. Bilimsel seferler "ODP Leg" adıyla bilinir ve her biri yaklaşık olarak 2 ay sürer. Yukarıda listelenen ülke ve kuruluşlardan 25 bılım adamının, Shipboard Scientific party adıyla, katıldığı ODPLeg operasyonları 24 saat devam eder. Türkiye, ODP okyanus araştırmalarına hem bilimsel (katılımcı bilim adamı göndererek, yayın çıkararak) hem de maddi anlamda Şekll 2: Barbados Yığışım Prtzması (ktrmızı çizgiler) ve çevkatkıda bulunmakresinin eşderinlik haritası. Derinlikler metre cinsinden verilmektedir. tadır. ODP araştırAraştırma bölgesi kırmızısiyah dikdörtgen ile gösterilmektedir. ma seferlerine daha Karayip, Kuzey Amerika ve Güney Amerika Levhalannm konumlan önce 1988'de Isve Barbados Yftim Zonu (kırmızı çizgi) ile olan tektonik ilişkileri tanbul Teknik Üniyukandaki küçük kutucukta basitleştirilmiş olarak verilmektedir. versitesi' nden Prof. Dr. Naci Görür "Leg 122Kuzey duğu bilinmektedlr. Avustralya kıta kenanndaki Exmouth deKarayip ve Kuzey Amerika Levha sınırlanizaltı platosunun oluşumunun ir.celennndakı depremlerin oluşumunda decollemesl" ve öğrencilık yıllarında 1993'te Y. ment zonundaki akışkanların ve levha içinDoç. Dr. deki depremlerin oluşumunda gerılmelerın 70' 65" 60' »" N I I g ü n öneminin incelenmesini hedefleyen bu araş100 75" 30'Okay "Leg tırma seferınde (ODP LEG171A), yitim zon152Doğu larının geometrık ve kınematık ozellikleri ve Grönland kabuk içindeki deformasyonların levha sınırkıta kenarı larındaki büyük depremlerin oluşumundaki 25sondajı İle etkılerinin ıncelenmesi hedeflenmiştir. Bir volkanik başka deyışle levha içindeki basıt kırılmalar oluşumuve yırtılmalar, yitim zonlarındaki depremlerin nun inceoluşumlarının açıklanmasında yetersiz kalI e n m e s i" maktadırlar. Benzer bir levha sınırı yığışım araştırma prizması ve deprem aktivitesi çok yakınıseferlerine mızda Avrasya Levhası ile Afrika Levhası katılmışlararasında gözlenmektedir (Ege Denizi Yitim ,rdır. Zonu Hellenic Trench; bkz. Cumhuriyet Bilim Teknik Sayı 447). 1996 yılı ODP seferODPLeg 171A seferınde, Karayip LevIe r i nd e n hası ve Kuzey Amerika Levha Sınırında Barbaros Yığışım Prizması Yitim Zonun(0 "ODP LEG 171A Barda daha önceki ODP seferlerınde 3 boyullu bados Yısismik (Şekil 2), düşey sismik (VSP) ve karot ğışım Prizalma vb. çalışmalarında detaylı olarak ınce5" ması Sonlen 5 ayrı bolgede (Levha sınırında ve kırıldaj Esnama düzleminde; bkz. Şekil 34) derin Okyasında Jenus Sondajı yapılarak Okyanusal Kabuk'un ofiziksel üst sınırlarına kadar inen derinliklerde moKuyu Logdem Jeofiziksel Kuyu Logları; Rezistivite, 100 «T 90T 85" 80' 75 70 SS G0 ları (BarNeutron Geçirgenlik, Yoğunluk, DiferanŞekil 1: Orta Amerika ve Karayipler bölgesının 1960 1992 yılları arasındaki d o s b a siyel Callper, Potasyum, Toryum, UranUSGSNEIC tarafından helirlenen Deprem aktivitesi (sismisitesi). Richter r e t i Acc yum, Gamma Ray, Fotoelektrik Etki deölçeğıne göre Cisim Büyüklükleri 3<mb<8 olan depremlerin episantır o n a r y ğerlerındekı değışımler denız yuzeyinden itidağılımlan (küçük kımtızı daireler). P r i s m baren yaklaşık 6.000 metre derınliğıne kaLogging dar sondaj yapılarak ıncelenmiştir. Denizlerle çevrili bir ülkede yaşayan bilgili ve sorumVVhile Drilling Experiment on Caribbean (SEDCO creuw), 15 kişilik sosyal hizmetler lu yerbılımciler olarak, amacımız denizlerdeand North American Plates Boundary)" ekibi ile 50 kişilik bilim adamı ve teknik eleki çalışmalara aktıf olarak katılmak ve benaraştırma seferine Istanbul Teknik Univermanı barındırabilmektedir. Gemideki bilgızer araştırmaların öncelıklı olarak ulusal ve sitesi'den Doç. Dr. Tuncay Taymaz katıl sayar donanımlı GPS ve dinamikpozisyon uluslararası boyutlarda desteklenmesine mıştır (bkz. Şekil 1 3). sistemi (DPS) 400 tonluk dünyanın en bükatkıda bulunmak olmalıdır. Derin okyanus sondajları depremlerin oluyük kompensatörüne sahiptir. Bu sistem ile şum mekanizmaları hakkında çok değerli * Doç. Dr., İTÜ Jeofizik Müh.Bölümü, yaklaşık 9.000 metreye sondaj yapılabilbilgiler sunmaktadırlar. Levha sınırlanndakı Sismolojl Anablllm Dalı Maslak 80626lsmektedir. depremlerin oluşumunda, tortul tabakalartanbul Alınan karot ömeklerınin değerlendirildiği daki akışkanların basıncı ve havza boyunca email: taymaz@sariyer.cc.itu.edu.tr Core Handling, Sampling and Descriptiakışkanların yayınımının önemli bir etken olODP: http://wwwodp.tamu.edu/ on, fı/ıksel özelliklerinin ölçüldüğü Physical Osptn Properties Laboratory, karotların oluşum ortamındaki paleomagnetik özelliklerinin ve yaşlarının ölçüldüğü Paleomagnetics Laboratory, karot ömeklerindeki mıkrofosillerin incelenerek paleontolojik özelliklerini ve yaşlarının tanımlandığı Paleontology Laboratory, petrolojik özelliklerinin tanımlandığı Petrology and ThinSection Laboratories, mineral yapılarının tanımlandığı XRay Laboratories, derin okyanus havzasının kimyasal bileşiminin ve evriminin analız edildiğı; Chemistry Laboratory, kuyu logları ölçümlerinin yapıldığı Dovvnhole Measurements 60 Laboratory VVell Logging Units, The UnBendm 'secJion 1.5 km dervvay Marine Geophysics Laboratory, oldukça zengın bilgisayar altyapısı CompuŞekll 3: Barbados Yığışım Prizması ve Levha sınıriarındaki depremlerin oluşumunda de ter User Room, bilim adamları ıçin dinlenlement zonundaki akışkanların öneminin araştırıldığı ODP LEG171A seferinde Okyanusa me ortamı Science Lounge, oldukça zenKabuk'un üst sınırlarına kadar inen derinliklerde modern Jeofiziksel Kuyu Logları yönte gın bir yerbilimleri kütüphanesi, karot örneklerinin kullanıldığı Derin Okyanus Sondajlannın dağılımı (NBR1A, NBR8A, NBR9A, lerının plastik tüpler içınde korunduğu so10A, NBR11A). 52570