Katalog

B I LİM YAYIN BİLİM ÖYKÜLERİ DÜŞÜN BUL John Searle Insanoğlu'nun evrenle olan ılışkısını ınceleyen yazar, daha çok konuya felsefı yaklaşım ıçındedır Yazar ınsan aklının fı zıksel evrenle ılışkısını, beyın ve bılgısayar ılışkısını ıncelemekte ve sorular sorarak yanıtlar aramaktadır Ele aldığı konuların başında ınsan beynı gelmektedlr ve ılk bölumde ınsan aklıyla evren arasındakı bağlantıyı ıncelemeye çalışmaktadır Yazar bu geleneksel soruya günumuzun yenı kavramları ışığında yaklaşmakta, akılsal olgunun dort temel ozellıklerınden olan bılınçlılığı ınsanın varoluşunun temel gerçeğı olarak gormekte Ikıncı ozellık olan makbatlılık Zıhnın çeşıtlı konumlarını yonlendıren, dunyada kendılerının dışındakı ılışkılerın durumlarıdır, yazara go re Uçuncu özellık Akılsal durumların öznellığı (ben dünyayı kendı açımdan sen de kendı açından gorursun benım hıs settığım ağrıyı sen hıssetmezsın) Dorduncu ozellık de Aklın nedensellıgı so runu Bu dort ozellığın akılbeden sorunun zor görunmesıne neden olduğuna ı şa re t eden yazar şu savını ıle rı surmektedır "Akıl olgusu, ıster bı lınçlı ıster bılınçsız, ıster gorsel ıster ışıtsel ol sun, ıster ağrılar, gıdıklan m a I a r, kaşıntılar, ıster duşunceler bıçımınde olsun butun akıl olgusu, butun akılsal yaşa mımu, beyınde olup bıten sureçler tarafından oluşturulmaktadır " Yazar akılla beyın arasındakı ılışkılerı beyın ışlevlerıne gore açıklamakta guçluk çekmedığıni belırtıyor Bu konudakı duşuncelerını, beyın norofızyolojısı ve kımyasal ışlevlere dayandırıyor Felsefesını tamamen bıyolojık Bureçler uzerınde kuruyor "bır şeyın nasıl mumkun olduğunu göstermek ıçın en lyı yol, onun na sıl varolduğunu gostermektır" Yazar ıkıncı bolumde bılgısayarlar duşunebılır mı sorusunu ırdelıyor Bu konu da şu ılgınç savları ılerı suruyor Aklın ne denı beyındır Sozdızım, anlam ıçın yeterlı değıldır Bılgısayar programları, bu tunuyle kendı bıçımsellıklerı, soz dızımsellıklerı ya da yapıları çerçevesınde açıklanırlar Akılda akılsal ıçerık vardır, akıllar ozellıkle anlam ıçerığıne sahıptırler Kıtabın uçuncu bolumunun başlığı Al gılayan bılım Dörduncu bölum Eylemın yapısı Sonrakı bolum Toplumsal bılım lere bakışlar Son ve altıncı bolumun başlığı ıse Istemın özgurluğu Kıtabın, Bertrand Russel tarafından başlatılan Reıth Konferansları çerçevesınde 1984 yılında verılen konferans sonucu ortaya çıktığı belırtılmektedır Say Yayınları 144 sayfa 300 bın TL Akıllar, Beyinler ve Bilim u TUBlTAK'ın başlattığı 'Bılım ve Teknolojı Strateıı ve Polıtıka Çalışmaları" çerçevesınde ıkı yayın daha ortaya çıktı "Yuksek hız trenlerı, sıstem ve teknolo]ilerı" ıle "Esnek Uretım/ Esnek Otomasyon sıstem ve teknolojılerı" Ilk kıtabın amacı "Dunyanın pek çok ulkesınde, ulaşım polıtıka ve uygulama larında, ozellıkle de 198O'lı yılların başından ıtıbaren çok daha belırgın hale gelen değışıklıklerı yansıtmak ve böylece 1995 başlarında ortaya konan Bılım ve Teknoloji Atılım Projesı'nın ongorduğu, demıryolu ulaşımına yonelık atılımın hayata geçırılmesıne ve konu ıle ılgılı çevrelerın olası çabalarına az da olsa katkıda bulunabılmektır" Ikincı kıtabın ıse ılk baskısı 1994 de yapılmıştı ve şımdı gözden geçırllerek ıkıncı kez ılgılı çevrelere sunulmaktadır Bilim ve teknoloji politikaları Vıncent Cronın'ın kıtabı The Wıev from Planet Earth'ten bır bölum Gokbılımcı Laplace beş cıltlık Gok Mekanığı'nın bır kopyasını Napoieon'a sundu Imparator kıtabın yapraklarını hızla çevırdı "Bu koca kıtabı" dedı, "evrenın yaratıcısından bır kere bıle söz etmeden yazmışsın, öyle mı?" "O varsayıma hıç ıhtıyacım olmadı, efendlm " dıye karşılık verdı Laplace ' Napoleon'un bır ılgı odağı olan dunyatasarımları (çunku sıra ıle bırkaç tane oldu) gununun Fransası'nın tıpık göruşlerını ıçerıyordu Ajaccıo'dakı çocukluğunda gökle ılgılı yaygın Katolık göruşu savunuyordu Burgundy'dekı askerı akademıde epey matematık, buna kar şılık bır Ingılız okul çocuğunun öğrendığınden daha az bılım eğıtımı aldı, gökbılıme gelınce, bu konuda hıçbır şey oğretılmedı Katolık bır ulkede hıç de uygun blr konu değıldı Teğmenken Rousseau'yla ılgılenmeye başladı Bu sıralarda, "Denız kıyısına ın Çobanyıldızı'nı butun heybetıyle Sonsuzluk'un sınesınde asılı dururken seyret Uzerıne bır huzun çokecek tır Doğada hıçbır şey huzne karşı koyamaz" dıye yazdı Napoleon Akıl dınının tepkısı altında dunyada ve gokte gorduklerı karşısında duyduğu heyecanlı duyguları bıraktı Cumhurıyet ordusunun önde gelen generallerınden bırıyken, hem dunyevî gucu hem de Galıleo konusunda ustlendığı rol nedenıyle Katolık Kılısesını de duşmanları arasında saydı Daha sonra kendını bır bıhnemezcı olarak tanımlayacaktı Ne var kı, Mısır'a gıderken bır yandan guvertede dolaşmış, bır yandan da kendısı ıçın çalışan bılım adamlarına gezegenlerde ınsan bulunup bulunmadığını, Yer'ın kaç yaşında olduğunu, yangın ya da sel sonucu yok olup olamayacağını sormuştu Gazı sıvılaştıran ılk kışı olacak dostu Gaspard Mongue gı bı bırçok dostu tanrıtanımazdı. Sonra donup yıldızları gösterecektı "Dıledığınızı soyleyebılırsınız, pekı ama butun bunlan kım yaptı?" Napoleon, Bırıncı Konsul olup devletı yenıden yapılandırmaya başladığında, Hırıstıyan Tanrısı'na ınanmanın Fransa'da yaşamın bır parçası olduğunu gordu ve halkın ınancını paylaşmamakla bırlıkte Katolık Kılısesını yenı den canlandırdı Dınsel olsun laık olsun bılımdşı doğa yorumlarına dayanamıyordu Bernardın de SaıntPıerre, bılım adamlarının ken dısının duygusal doğa yorumlarıyla alay etmeslnden yakınınca Napoleon sertçe "Sız dlferansıyel hesabından anlar mısınız, mösyo Bemardın? Pekı oyleyse, gıdıp oğrenın" demıştı Ne var kı, Laplace bulutsu varsayımını ortaya attığında Napoleon varsayımın tanrıtanımazlığının kabul edılmesının zor olduğunu duşundu " Bu kadarı, hem ılançlı bır Katolık olan annesıne duyduğu saygıya terstı, hem de ınsanların Tanrıdan vazgeçtıklerınde yapa bıleceklerıyle ılgılı edındığı tecrubelerın ötesındeydı Napoleon ınsanların her zaman yaşadıkları tereddutler uzerınde uzun uzun duşunmuştu Ruh ışını, aynı zamanda ruhun etkınlığını guçleştırdığı görulen beden aracılıgıy la nasıl gorebılır? Ne var kı, bu başlangıç halınde Tanrı ınancı, Napolelon'u, 1814'te, zehır ıçerek ıntıhar etme gırışımınden alıkoymadı 1817'de, aralık ayında, St Helena'nın yağmurlu kayalıkları uzerınde haplsteyken arkadaşı Gourgoaud'ya şoyle dedı "Yıldızların hareketını ızleyen ve yalnızca bır tur madde olan Tanrı'nın gerçekten ınsanların hareketlerını de ızledığıne ınanıyor musun? "Efendım, ben Tanrıya ınanırım Eğer bır tanrıtanımaz olsaydım çok mutsuz olurdum " "Poh1 Monge ıle Laplace'a bak Saçmalığın dık âlâsı!" Napoleon, tıpkı bır tanrıtanımaz olan Gene ral Bemard'ı Katolık Kılısesını overek kızdırdığı gıbı Gourgaud'yu da kızdırmaktan zevk alıyordu Doğrusu, o hâlâ ıkıye bolunmuş du rumdaydı Bılım adamlarına yakınlık duyuyordu, pekı ama yüreklılık, şanşeref ve Fransa yaşamın eğer hıçbır anlamı yoksa boş bırer kuruntudan başka bır şey olmayacak olan butun bu değerler ne oluyordu? Ikıye bolunmuş olarak da oldu Katolık bır rahıp ıstedı, ama ınsanın bır bulutsunun yan urunu olup olmadığından da hâlâ emın değıldı Notlar ' Laplace kısa bır dönem Napolâon un Içışlerı Bakanı oldu fakat "yonetıme degersız ınsanları sok tuğu" ıçın ofkeyle bakanlığı elınden alındı ** Laplace'ın "bulutsu varsayımı" özu bakımından doğruydu Guneş ıle gezegenlerın dev bır gaz ve toz bulutundan meydana geldığını savunuyordu Elbette, bu bulutun şıddetlı bır supernova patlamasının şok dalgalarıyla savrulduğunu bedenımızöekı butun atomların onun çekırdegının nukleer fınnında yaratıldıgını bılmıyordu Napoleon ve Bilim Tatlı bir soru ARMAGANLI BULMACA Bu haftanın sorusunun kahramanı bır paket çıkolata Ama bu bır bılmece çıkolatası olduğu ıçın doğal olarak alıştığımız dıkdortgen ya da kare çıkolatalardan farklı Keskın çızgılerı olmasına rağmen bıraz şekılsız Neye benzedığını ıse şekılde go ruyorsunuz Kesıklı çızgılerle gösterılen, çıkolatanın kuçuk parçalara ayrılıp paylaştırılmasını sağlayan ınceltılmış bolgelen Her ne kadar bu ınceltılmış bolgeler çıkolatanın o kısmından kırılmasını sağlamak amacıyla yapılıyorsa da genellıkle çıkolatalar çızgıler boyunca değıl de ıstedıklerı yerlerden kırılırlar Tıpkı tuvalet kağıtlarının delıklı bolgeler boyunca bır turlu kopmadıkları gıbı Bulmaca çıkolatanın nasıl kınlaca ğı ya da tuvalet kâğıdının nasıl koparılacağı uzerıne değıl aslında Şekılde gosterılen çıkolatayı dört kışı arasında paylaştırmak ıstıyoruz Çız gılerı kullanarak yırmı eşıt parçaya boler ve herkese beşer parça verı rırız olur bıter ama o zaman da ışın bulmacası olmaz Istenen bu çıkola tayı eşıt buyuklukte 4 kare oluşturacak şekılde bolmek Bunun ıçın elımızdekı nesnenın çıkolata olduğunu unutmakta ve kâğıt parçası olarak duşunmekte fayda va Bu kâğıdı ıstedığınız şekılde (yanı kesıklı çızgıler boyunca olması gerekmıyor) 9 parçaya bole cek, sonra da bu parçalardan 4 eşıt buyuklukte kare oluşturacaksınız Afıyet olsun 514. sayıda kitap kazanan okurlarımız Semih Yılmaz Dülger Izmır, Boran Görüney Istanbul, Remzi MızrakKırşehır, M. Ünsal Yusufgil Ankara, Çağatay Dllmen Ankara, Mehtap Korkmaz Eskışehır, Turgırt GençRıze, Kemalettin Karabüke Istanbul, Boğaç Şenli Istanbul, Rüya Kebabcı Mersın, Sultan SelviAnkara, Göksel BeyazoğluAnkara, Sevim Kartal Istanbul, Arif Yüksel Emiroğlu Bolu, Gülderen Yağız Istanbul Hazırtayan: Zeze Bir para oyunu önce 3 metal para şekılde gorulduğu gıbı yeıieştıılır, sonra da dığer ıkı para bunlara dık gelecek bır şekılde konur Dengeyı sağlamak ıçın elınızde tutabılırsınız o konuda kısıtlama yok Bilimin Arka Yüzü Adrian Berry TÜBİTAK Yayınlan 51611