Katalog

İNSAN VE DAVRANIŞI "önemli olanı naşıl anlayacağız?" sorusunu Smith ve Covey şöyle açıklıyor. Önemli olan Smıth'e göre doğal yasalara uyan, Covey'a göre gereksinmelerimize cevap veren davranışlardır. Dogcın Cüceloğlu* a oncekı yazımda "Krıtık soru nelyın onemlı olduğunu nasıl kavraya"cağımızdır," demıştım Acaba her kes ıçın onemlı olan farklı mıdır? Herkes ıçın onemlı olan hem aynı hem de farklı olabılır mu tesınden gelınebılır Y a s a 9 : Özune saygı kışının kendı ıçınden kaynaklanır Yasa 10: Çok veren çok alır Stephen Covey, arkadaşları Roger Merrıli ve Rebecca Merrıll bırhkte yazdıkları kıtapta^ butun ınsanlarda temel dort gereksınım olduğunu kabul ederler (1) Bedensej: Yıyecek, gıyecek, barınma, ekonomık guç, sağlık, (2ISö5yat Dıger ınsanlara olan gereksınmemız, sevme, sevılme, aıt olma, (3) Bilişsel: Oğrenme, bılme zıhınsel gelışme, anlama, (4) Bır Isım Bırakma: öldukten sonra hayırla anılma, bır katkıda bulunmuş olma, evrende anlamlı bır yer al ma Okur, bu yazının başında sorduğumuz, "önemli olanı nasıl anlayacağız7" sorusuna Smıth ve Covey'ın nasıl cevap vereceğını herhalde anlamıştır önemli olan Smıth'e gore dogal yasalara uyan, Co vey'a gore gereksinmelerimize cevap ve Ö nemli olan ne? Covey ve arkadaşları farkında olacak ve bır seçım yapabılecektır örneğın, geçmışındekı bazı nedenler sonucu başkaları tarafından sevılmeye çok onem veren kışı, sureklı başkalarının ısteklerını yerıne getırmeye ısteklı olacak, kendı gereksınmelerının karşılanmaması pahasına hep başkalarını memnun edecek davra nışlara yonelecektır Eğer bu kışının bılıncı gelışmez ve ömru boyunca farkına vara maz ıse, kendının de bılmedığı nedenler den dolayı, omrunu başkalarını memnun etmeye adamış bırı olarak surdurecektır Farkında olmadıgı surece bu kışının sag lıklı seçımler yapması tesaduflere bağlıdır Sureklı başkalarını memnun etmek ıçın ya şadığını fark edınce, neden bunu boyle yaptığının bılıncıne varınca, bu anlayış ve bilınç ıçınde kışı seçme olanağına kavuşur Bu anlamda farkında oluş, bilınç ınsanın gerçek ozgurluğunun kaynağıdır Demek oluyor kı, neyın onemlı olduğunu bılıncımızın gelışmışlığı oranında anlayabılmekteyız Çiftçiler birbirinden farklı mı? Bir örnekle soruyu somutlaştıralım Çıftçılıkle yaşamını kazanan bırı ıçın onemlı olan nedır? Eğer onemlı olan herkes ıçın ayrı ıse, "Çıftçısıne bağlı1" dıye cevap verırız Eğer çıftçı buğday uretıyorsa, buğday uretımı ıle ılgılı olan şeyler, portakal uretıyorsa portakalla ılgılı şeyler onemlıdır dıyebılırız Yakından gozledığımızde ıse topragın turu, sulama, gubreleme, ekme zarnanı, bakım, hasat zamanı gıbı bırçok şeyı, ıster buğday. ıster portakal uretsın tum çiftçiler ıçın önemli olduğunu goruruz Bunun gıbı mesleğı, cınsıyetl, yaşı, dinı, ırkı, mıllıyetı ne olursa olsun tum ınsanlar ıçın onemlı olan şeyler var mıdır sorusuna ben "Evet," yanıtı verıyorum Hyrum W. Smıth zaman yonetımı ıle ılgılı son kıtabında (1) on doğal yasadan soz edıyor Çıft çılerın uyması gereken doğa yasaları gıbı, tum ınsanların uyması gereken yaşam yasaları anlayışı var burada Doğa yasasın dan ne kastettığını Smıth şoyle açıklıyor "Bız farkında olalım ya da olmayalım, dık kat edelım ya da etmeyelım, mutlaka ve tutarlı olarak etkılerını surduren etkenlere, sureçlere, kurallara doğa yasası adını verırız " Uçak yaparken yer çekımını hesaba katmak zorundayız, burada bır seçım soz konusu değıl, bır zorunluluk var Baraj ınşa ederken su ve yapı ıle ılgılı kanunları hesaba katmak zorundayız Zorundayız, çunku bızım ısteğımıze gore değışen bırşey değıl Vicdan Bılıncımız yeteneklerımızden sadece bır tanesıdır Dogruyu yanlıştan ayırt etme. yanı vıcdanımız da ınsan yeteneklerınden bırıdır Neyın onemlı ya da onemsız olduğu nu bılıncımız belırlerken vıcdanımız neyın doğru, neyın yanlış olduğunu bıze soyler önemlıyı gormek yeterlı değıldır Ben açım ve onumde yıyecek yemeğım var Başka faalıyetlere gırışmeden once açlık gereksınımı mı gıdermek, önemli ola na oncelık vermış olduğumu gösterır Ama, farzedelım kı, o an çevremde açlık tan halsız kalmış ve yere çokmuş, ayağa kalkamayan bır ınsan var Ben onun karşı sında sankı herşey yolunda ımış gıbı yemeğımı yer ısem, benım vıcdanımda bır korluk var demektır Vıcda nım yeme davranışı ıle ılgılı neyın doğru olduğunu bana soyler Yeter kı onun sesını duyabılecek kadar sakın ve odaklaşmış olayım 'ından alt üst edılen elektrik yuklu parar. hle Irade Verdığım orneğe devam ederek dıyelım kı, aç ınsanı gordum ve yıyecegımı onunla paylaşmanın doğru davranış olduğunu anladım Vıcdanımın sesını duyabılmem, onu mutlaka davranışa aktaracağım anlamına gelmez Vıcdanımın sesını duymuş olmam ken dı başına yeterlı değıldır Doğru olanı uygulayabıle cek ırade gucum ve ınancım olmalı Aç ınsanın kılık kıyafetı, beden temızlığı, ter kokusu, ıçınde bulunduğum sosyal ortama uymayabılır Bu sosyal ortamda benı önemli kışı olarak goren, davranış larımı ızleyen, belkı de benım ılerıdekı çıkarımı doğrudan etkıleyecek ınsanlar bulunabılır Bır yandan vıcdanımın sesı, bır yandan benım çıkarımı doğrudan etkıleyebılecek başka ınsanların benım hakkımda ne duşuneceğı korkusu Korku mu davranışımı yonlendırecek, vıcdanım mı' Verdığım ornek oldukça hayalı ve uçta gorunuyor Ama, okurlarımın vıcdanın sesı ıle çıkar korkusu arasında kalmanın ne demek olduğunu bıldığını sanıyorum Otorıte durumunda olan guçlu kışı, zayıf bırını keyfı olarak haksız yere ezerken vıcdanımız bıze seslenır Kaçımız ışten atılmayı goze alarak bırşeyler yaparız? Işten atılırsak çocuklarımıza, eşımıze, kendı geleceğımıze haksızlık yapmış olmaz mıyız? Doğru olanı gerçekleştırmek ıçın bagım sjz ıradeye gereksınım duyarız Bağımsız ırade, aynaya baktığı zaman kışının gozu nu kaçırmadan kendıne bakmasını sağlayan yetenektır Dogru bıldığını sosyal baskı nedenıyle değıl, moda olduğu ıçın değıl, kendı kışısel butunluğu ıçın yapabılme yeteneğıne bağımsız ırade adını verıyorum Doğal yasalar Insan yaşamının doğal yasaları var mı 9 Başarılı bır çıftçının uyması gereken kurallar gıbı, başarılı bır yaşam ıçın ınsanın uyması gereken ılkeler var mı? Gunumuzde Hyrum Smıth, Stephen Covey, Scott Peck, Warren Bennıs, Robert Townsend, Robert Edgerton ve Wayne T Alderson gıbı bırçok 1duşunur/yazar bu soruya "Kuşkusuz evet " cevabını vermektedır Hyrum Smıth, yukarıda sozunu ettığım kıtabında zaman kullanımıyla ılgılı^on doğa yasasından soz etmekte, ve her 6ır yasayı kıtabın bır bölumune başlık yapmaktadır. Onun ele aldığı on doğa yasası (ve bolum başlıkları) şunlar. Yasa 1 : Kışı ancak zamanını denetleyerek yaşamını denetleyebllır Yasa 2: Yaşamına yon veren değerler kışının başarısının ve doyumluluğunun temelını oluşturur Yasa 3: Faahyetlerı yaşamına yon veren değerlerı yansıttığı zaman, ınsan ıç huzuru duyar Y a s a 4 : Anlamlı bır hedefe ulaşmak ıçın, kışının ıçınde bulunduğu rahatlık bölgesınden çıkması gerekır >rı, korunmasız astronotlar için ölümya da en uste yakın duzeyde olduğu dönemlerde meydana geldığını gosterıyor Bu da, fırtınaların guneşın 11 yılhk leke çevrımını ızledığı anlarnına gelıyor Ouebec'de yaşanan olay, guneştekı lekelerın en ust duzeye yakın bır aşamaya geldığı 1989 yılında meydana geldı Bılım adamları 2000 ve 2001 yıllarında da benzer olayların beklendığını ılerı suruyor (n s) Turkçe ozet Rita Urgan Yasa 5: Hergun tutarlı bır şekılde gunluk planlama yapmak, zamanı daha verımlı uygulamaya ve daha odaklaşmaya yol açar Yasa 6 : Kışının davranışı, onun gerçekten neye ınandığını belırtır Yasa 7: Inançlar ancak gerçekle çakıştığı zaman gereksınımler karşılanır Yasa 8 : Yanhş ınançlar değıştırıldıkten sonra olumsuz davranışların usren davranışlardır Bu gereksınmelerın karşılanmaması yaşam kahtesınde duşukluğe, aksaklığa yol açar Bu gereksınmelerın hepsının dengelı bır bıçımde kışının yaşamında karşılanması yaşam kalıtesını oluşturur Boylece kışı yıyecek, gıyecek, barınma sorunlarını halletmış, sevdığı kımselerı olan ve onlar tarafından sevılen, sureklı oğrenen, gelışen, gıttıkçe daha çok anlayan, evrende anlamlı bır yerı olduğunu kavrayarak kendınden sonra ınsanlara yararı olacak uğraşı ıçıne gıren bırı olmaya çabalar Bu yolda ılerledığı zaman ıç huzuru duyor Bu yolda ıler lemesı engellendığı zaman huzursuzluk duyar Bu gereksınmelerden bırı karşılanmadığı zaman kışının tum enerjısı bu noktaya yonelmeye başlar Eğer kişı para sorununu çozemıyorsa, onu çozunceye kadar bu gereksınımın ötesıne geçemez Kımse tarafından sevılmedığını, ıstenmedığını bılen kışı, yaşamını "ıstenmeyen, sevılmeyen ınsan" olarak surdurur, hayatının her yonunu karşılanmayan bu gereksınım organıze etmeye, yonetmeye başlar Farkında oluş, bilınç Bu dort gereksınımın dengesı kolayca gerçekleşemez Bunların gerçekleşmesı ıçın kışının yaşamında olup bıten sureçlerın farkında olması gerekır Farkında oluş, bılınç bu nedenle ınsanın en onemlı yeteneklerınden bırıdır Kışı bılıncının gelışmışhğı oranında yaşamının o andakı seçeneklerın Hayal gücü Aç ınsanla yıyecegımı paylaşmaya karar verdım Onun yanına oturdum, başkalarının alaycı başkışlarına aldırmadan onunla yıyecegımı paylaşıyorum Bu noktada önemli olanı bılıncımle seçtım, doğru olanı vıcdanımın sesı ıle buldum ve bağımsız ırademle yemeğımı paylaşmaya başladım Lütfen sayfayı çevirınız » 4727