Katalog

Sürdürülebilirlik 26 kasım 2025 çarşamba 6 Gezegenin Dili ‘Umut, eylem gerektiren Ayça Ceylan Dünya için esin kaynağı bir şeydir’ öyküler sözlüğü İ İm irleşmiş Milletler barış elçisi ve © Sena İyikul dünyaca ünlü primatolog Dr. Jane BGoodall’ın 1991’de başlattığı Roots & Shoots programı bugün 75 ülkede çocukları, gençleri ve toplulukları güçlendiren küresel E-Atık bir harekete dönüştü. Türkiye’de ise gençlerin doğaya, hayvanlara ve yaşadıkları Jane Goodall ve çevreye ilişkin üretmek istediği çözümler Aslıhan Niksarlı bu hareketi hızla büyütüyor. Roots&Shoots Chimp Eden’da- Prelena Soma Türkiye Direktörü ve Jane Goodall Enstitüsü Owen Roots&Shoots Küresel Komitesi Eş Başkanı Aslıhan Niksarlı ile hem oluşumun kuruluş öyküsünü hem de gençlerin dönüştürücü E -atık, elektronik ya da elektrikli gücünü konuştuk. cihazların kullanım ömrü sona n “Roots&Shoots Türkiye” olarak kuruluş erdiğinde ortaya çıkan tüm atıkları sürecinizi ve bugüne kadar önemli dönüm noktalarını ifade ediyor. Bilgisayarlardan paylaşır mısınız? telefonlara, küçük ev aletlerinden Roots & Shoots Türkiye’nin kuruluş hikâyesi yaklaşık LED’lere, oyuncaklardan Küçük bir adım: yedi yıl önce, Jane Goodall Enstitüsü ile yürüttüğüm e-scooter’lara kadar bozulmuş, kırılmış ya da artık kullanılmayan her şempanze refahı üzerine bir çalışma sırasında başladı. Çevremizi cihaz bir e-atıktır. Bu atıklar, içerdikleri Bu süreç, Jane Goodall Enstitüsü bünyesinde, çocuklar kurşun, cıva, berilyum ve krom gibi gerçekten tanımak ve gençleri desteklemek için kurulan Roots&Shoots zehirli maddeler nedeniyle hem insan programını daha yakından tanımamı sağladı ve kısa Bugün Türkiye’de herkesin sağlığı hem de ekosistemler için ciddi sürede Türkiye’de çocukların ve gençlerin meraklarının birlikte atabileceği küçük ama bir risk oluşturuyor. peşinden gidebilecekleri, çevresel ve toplumsal sorunlara etkili bir adım söylemek istersem, Bir yandan da e-atıklar altın, çözüm üretebilecekleri katılımcı bir alana duyulan kurucularımızdan Burcu Meltem gümüş, bakır ve alüminyum gibi Arık’tan ilhamla, yaşadığımız yeri ihtiyacı fark ettim. değerli elementler barındırdıkları gerçekten tanımaya başlamak için “yerüstü madeni” olarak O dönemde, Türkiye’den üç genç küresel ofise yazıp IKSV Alt Kat işbirliğinde, Kuşlar Ne Düşünüyor- olurdu. Burcu’nun eğitimlerde görülüyor. Ancak bu değerin çok Fatih Yılmaz “Türkiye’de Roots&Shoots faaliyetleri var mı?” diye sordu. sorduğu bir soru seti var. Bu küçük bir kısmı geri kazanılabiliyor. Ardından farklı gençlerden benzer mesajlar gelmeye sorulardan bazıları “Bugün ayın Birleşmiş Milletler’in Küresel E-Atık biyoçeşitliliğine, iklim okuryazarlığından doğa temelli başladı. Gençlerden gelen bu talep, kuruluş sürecimizi hangi hali, hâkim rüzgâr ne İzleme raporuna göre 2022’de dünya etkinliklerin iyi olma haline etkisine kadar geniş bir hızlandıran en önemli motivasyonlardan biri oldu. yönden esiyor, su havzamızın genelinde 62 milyon ton e-atık (1.55 yelpazede ilerliyor. Böylece hem gençlerin ihtiyacı hem de uzun zamandır sınırları neresi, bu havzayı milyon adet 40 tonluk kamyonu hangi canlılarla paylaşıyoruz, Bunlara örnek olarak geçtiğimiz yıl iki genç tarafından bu alanda düşünen kişilerin bir araya gelmesiyle Roots & dolduracak, bu da ekvatoru çevreleyen bastığımız toprağın yapısı ne, başlatılan “İstanbul’un Doğa Serüvenleri” projesini tampon bir hat oluşturacak kadar Shoots Türkiye’nin temelleri atıldı. yılda kaç gün ne kadar yağmur kamyon demek) üretildi; fakat bunun verebilirim. İstanbul’un sahip olduğu farklı ekosistemleri Bugün Roots&Shoots Türkiye, yalnızca çocuklara, yağıyor, atıklarımız nereye gidiyor yalnızca yüzde 22.3’ü resmi olarak tanımaya yönelik ihtiyaçtan yola çıkarak gençler gençlere ve topluluklara alan açmakla kalmıyor, aynı ve onlara ne oluyor?” Sahi, toplandı ve geri dönüştürüldü. Geri kapsamlı bir eğitim ve saha programı tasarlandı. Program; zamanda doğa koruma, eğitim, çevresel ve toplumsal kaçımız bu soruları gerçekten kalan devasa miktar ise hem 62 çevrimiçi teorik oturumlar, saha eğitimleri, kurum dönüşüm alanlarında çalışan kişileri bir araya getiren cevaplayabiliyoruz? milyar dolar değerinde kayıp kaynak ziyaretleri ve atölyelerle bütüncül bir öğrenme süreci güçlü bir dayanışma platformu olarak büyümeye devam Yaşadığımız yerleri, buradaki anlamına geliyor hem de topluluklar tüm varlıkları fark etmek; sundu. Katılımcılar hem İstanbul’un ekosistemlerini ediyor. için artan toksik madde riski yaratıyor. yaşadığımız çevreyi tanımayı yakından tanıdı hem doğayla daha güçlü bir bağ kurdu Birleşmiş Milletler Eğitim ve önemsemek ve oranın ihtiyacı Gençlerin ürettiği çözümler hem de yerelde çevresel sorunlara çözüm üretme Araştırma Enstitüsü verilerine göre olan değişim için harekete iyileştirilmiş e-atık yönetiminin iklim n “İnsanlar”, “hayvanlar” ve “çevre” başlıklarında konusunda güçlendi. geçmek ancak tanımakla değişikliği ve sağlık etkileri yanında üç ana etki alanınız bulunuyor. Bu üç alanı bir başlayacak. önemli bir ekonomik fırsat sunan Pasif dinleyici yerine aktif özne olabilmek arada ele almanın avantajları ve gelişim açısından n Türkiye’de de küresel 38 milyar ABD doları tutarında karşılaştığınız zorluklar nelerdir? n “Umut, eylem gerektiren bir şeydir” diyen Jane ölçekte olduğu gibi çevre ve küresel net pozitif sonuç verebileceği Roots & Shoots’un üç temel etki alanı olan insanlar, Goodall’ın sözünü hatırlarsak: Türkiye’de gençlerin tür koruma alanında hikâye öngörülüyor. anlatıcılığının dönüştürücü bir hayvanlar ve çevre, aslında birbirinden ayrılmayan bir sürdürülebilirlik alanında umut üretebilmesi için güç olduğu giderek daha fazla bütünün parçaları. Bu alanları birlikte ele almanın en sizce hangi eğitim veya deneyim modelleri en konuşuluyor. Sizce hikâyenin bu büyük avantajı, çocukların ve gençlerin dünyayı parça etkili olurdu? Roots&Shoots bu konuda nasıl bir rol alandaki rolü nedir? parça değil, bir sistem olarak görmesini sağlaması. üstleniyor? Bu soruya Jane’in hayatına İyi haber Bu, yalnızca sorun çözme becerisi açısından değil, Gençlerin bu umudu üretebilmesinin en etkili yolu bakmadan cevap vermek 4 gezegenimizi anlamaya çalışmanın en temel ilkeleri onlara katılımcı, deneyim odaklı, yaşadıkları bölgeyi gerçekten zor. Jane bize, açısından da çok önemli. yeniden keşfetmelerine olanak sağlayan ve gerçek insanların istatistiklerden çok hikâyelerle harekete geçtiğini Bazı projeler ilk bakışta tek bir konuya odaklanıyor gibi hayatla bağlantılı modeller sunmak. Bence burada doğa gösterdi. Raporların ve uzun görünse de zamanla o sorunun diğer bileşenlerle ne kadar temelli öğrenme, akran öğrenmesi ve birlikte üretme, metinlerin arasında kaybolmak bağlantılı olduğunu fark ediyoruz. Bu ilişkiler ağı merak sistem düşüncesi ve bütünsel bakış açısını desteklenmesi kolayken, bir insanın ya da bir uyandırıyor ve gençlerin değişim isteğiyle birleştiğinde, kritik öneme sahip. türün hikâyesi bize daha “gerçek” bütünsel yaklaşımın giderek güçlenmesini sağlıyor. Gençler bir sorunla karşılaştıklarında yalnızca bilgi bir şey sunuyor; bağ kurmamızı, Ne yazık ki mevcut eğitim sistemi bu yaklaşımı çok edinmek değil, aynı zamanda “Ben ne yapabilirim?” anlamamızı ve sorumluluk desteklemiyor, bilgi çoğunlukla birbirinden kopuk sorusuna somut bir yanıt bulmak istiyorlar. Pasif hissetmemizi kolaylaştırıyor. Sanki hikâyeler bilgiyi duyguya, Türkiye, COP31'in şekilde öğretiliyor. Oysa gerçek hayatta hiçbir şey bu dinleyiciler olmaktan çıkıp aktif özne haline gelmek için duyguyu da eyleme dönüştüren kadar ayrışmış değil. Bu nedenle, çocuklara ve gençlere adımlar atıyorlar. dönem başkanı ve köprü görev görüyorlar. Roots&Shoots bu noktada önemli bir rol üstleniyor. disiplinlerarası bağlantıları görebilecekleri, karmaşık Türkiye’de de gençlerin Çocukların, gençlerin ve toplulukların kendi sorunlara bütüncül bir gözle bakabilecekleri alanlar ev sahibi oldu ve toplulukların kendi potansiyellerini ortaya çıkarmaları için ihtiyaç duydukları sunmaya çalışıyoruz. deneyimlerini, mücadelelerini 2026’da düzenlenecek Birleşmiş kaynaklara erişimlerini kolaylaştırıyoruz, doğayla Türkiye’de gençlerin en çok yoğunlaştığı ve öncelikli ve buldukları çözümleri Milletler İklim Değişikliği Taraflar derin bağlar kurmalarını teşvik eden deneyimler ve gördüğü konular arasında iklim kriziyle mücadele, hikayeleştirmesi, çevresel Konferansı (COP31) Türkiye’de yapılacak. programlar geliştiriyoruz. Onlarla birlikte projeler konuların görünürlüğünü ve gençlerin karar alma süreçlerine katılımı ve biyoçeşitliliğe UNFCCC tarafından yayımlanan ortaklık etkisini çok artırıyor. Hikâye tasarlıyor, katkılarını programın merkezine alıyor metnine göre Türkiye, COP31’in resmî ilişkin projeler öne çıkıyor. anlatmak, sadece bir olayı başkanlığını üstlenecek temsilciyi ve kendi fikirlerini hayata n Türkiye’de yürüttüğünüz projelerden bir veya aktarmak değil, aynı zamanda atayacak ve konferansın siyasi, geçirebilmeleri için iki örnek paylaşabilir misiniz? Bu projeler hangi başkalarının da “Ben diplomatik ve protokol düzeyindeki tüm gerekli alanı, ihtiyaçtan doğdu, nasıl ilerledi ve hangi etkileri Meraktan etik de yapabilirim” liderlik görevlerini yürütecek. rehberliği ve yarattı? demesine alan Bu özel ortaklık modelinde araçları Türkiye’de yürüttüğümüz projeler, gençlerin ihtiyaçları, açma görevini sorumluluğa müzakerelerin teknik yönetimi ise sağlıyoruz. üstleniyor. merakları ve yaşadıkları çevrenin gerçek sorunlarından Roots&Shoots Türkiye’nin direktörü olarak bu yolculuğa beni Türkiye’nin yetki verdiği Avustralya Jane doğuyor. Çalışmalarımız; çocuk haklarından Türkiye’nin getiren şey aslında tek bir kırılma anından çok, yıllar içinde biriken tarafından gerçekleştirilecek. Türkiye Goodall’ın COP31’in genel başkanlığını ve yönünü meraklar, sorgulamalar, kaygılar ve doğayave tabii ki Jane Goodall’a yıllardır üstlenirken, Avustralya müzakerelerin duyduğum hayranlık anlarıydı. Küçüklüğümden beri yaşadığımız yaptığı teknik başkanlığını yürütecek. İki ülke gezegene farklı açılardan büyük bir merak besliyorum. Ancak zamanla İstanbul’un Doğa Serüvenleri gibi, biz de süreç boyunca yakın istişare içinde bu merak yerini daha büyük sorulara bıraktı. Bu sorular beni farklı Projesi-Öykü Bulut Roots& çalışacak. disiplinlere, farklı coğrafyalara ve farklı çalışmalara taşıdı. Topluluk Shoots Türkiye, COP31’in dünya liderleri temelli projeler ve şempanze refahına ilişkin deneyimlerim ise yaşamın Türkiye zirvesi de dahil olmak üzere tüm tüm çeşitliliğini koruma fikrini benim için teoriden çıkarıp çok somut olarak her operasyonel ve lojistik hazırlıklardan bir etik sorumluluğa dönüştürdü. Bugün Roots&Shoots Türkiye’de birimizin sorumlu olacak; ev sahibi ülke yaptığım iş de bu uzun yolculuğun doğal bir uzantısı; yıllardır özgün anlaşmasını imzalayacak, iklim eylem içimde büyüyen, gezegenimize duyduğum merak ve hikâyesinin gündemini yönetecek ve yüksek düzey sorumluluğu kolektif bir çabaya dönüştürmenin dönüştürücü iklim şampiyonunu atayacak. Pre- en anlamlı yolu. gücüne inanıyoruz. COP toplantısı ise Pasifik’te bir ada ülkesinde, Avustralya’nın desteğiyle gerçekleştirilecek. COP31’in Türkiye’de gerçekleşmesi, iklim finansmanı, adil dönüşüm COP30 İklim Konferansı’nın iş dünyasına etkileri TÜSİAD etkinliğinde ele alındı ve bölgesel iş birliği açısından da yeni fırsatlar sunuyor. Öte yandan TÜSİAD, Birleşmiş Milletler İklim “İklim değişikliği ile mücadele adil COP31 ev sahipliğimizin bu süreçte Greenpeace Türkiye, ev sahipliğinin Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin geçişten ekosistemlerin korunmasına, önemli bir ivmelendirmeye hizmet beraberinde bazı kritik soruları 30. Taraflar Konferansı’nda (COP30) enerji dönüşümünden sürdürülebilir edeceğine, ülkemizin iklim gündemi da getirdiğini vurguluyor. 2035 alınan kararların iş dünyasına etkilerini finansmana uzanan pek çok başlığı liderliğinde yerini yukarıya taşıyacağına hedeflerinin sera gazı salımlarında değerlendirmek üzere bir etkinlik ilgilendiriyor. Küresel gündemi inanıyoruz. Bu sürecin ülkemizin ve artış öngörmesi ve fosil yakıtlardan gerçekleştirdi. “COP30’un Ardından: İş şekillendiren dinamikler ile ulusal küresel iklim eyleminin güçlenmesinde çıkış taahhüdünün bulunmaması Dünyasına Yansımaları” başlıklı etkinlik, politika düzenlemelerimizin seyri iş en etkin çıktılara vesile olmasını eleştiriliyor. Enerji Bakanlığı’nın kömürlü 24 Kasım 2025 Pazartesi günü TÜSİAD dünyası öngörülebilirliği açısından temenni ediyorum.” termik santrallere yönelik yeni teşvik açıklamaları da 1.5°C hedefi ve 2053 Merkezi’nde düzenlendi. merkezi konumda. Bu nedenlerle Açılışın ardından, etkinliğin ana net-sıfır iddiasıyla uyumsuz görülüyor. Etkinliğin açılış konuşmasını TÜSİAD uygulama etkinliğini sağlayacak tema konuşmasını Sustainable Ayrıca COP’ların güçlü bir sivil toplum Yönetim Kurulu Üyesi ve Enerji, Çevre bütüncül bir bakış açısının kilit bir rol Business COP Başkanı Ricardo Mussa katılımı gerektirdiği hatırlatılırken, Azmi ve İklim Değişikliği Yuvarlak Masası oynadığına inanıyoruz. Önümüzde, gerçekleştirdi. Program, EKO IQ/İklim Gümüşlüoğlu Türkiye’de daralan sivil alan nedeniyle Başkanı Azmi Gümüşlüoğlu yaptı. tüm paydaşların ortak çabasıyla Haber Yayın Yönetmeni Barış Doğru güvenli ve katılımcı bir ortamın sağlanıp Gümüşlüoğlu, konuşmasında şu şekillenecek, titizlikle yönetilmesi moderatörlüğünde düzenlenen panel sağlanmayacağı belirsizliğini koruyor. ifadelere yer verdi: gereken zorlu bir gündem var. oturumu ile devam etti. ayca.cyln@gmail.com kl