Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 26 KASIM 2025 ÇARŞAMBA 2 olaylar ve görüşler Eğitim sürecinde öğretme ve öğrenme Düzensiz dünya hissetmek ve yaratıcı olmak Prof. Dr. Cihat Karaali için –karakter gelişimi yoluyla GEçmişt E eğitimciler yalnızca sosyal uyum sağlamak adına– öğretmen değillerdi. Onlar temel bir gerekliliktir. hem öğretmen hem de eğitici Okul ve aile eğitimi, –hatta sosyal, etik değerlerle bireylerin kişiliğini nereye gidiyor? şekillenmiş kişiliklerdi– ve şekillendirir; bu kişilikler deneyimlerinden yola çıkarak öğretme ve öğrenme öğrencilerini eğitmek ve eğilimiyle biçimlenir ve ki ilkeler, devlet için aynı zorunluluk- Nejat esleN öğretmek gibi doğal hedefler gelecekteki yaşamla uyum ta geçerli değildir.” EMEKLİ TUĞGENERAL güderlerdi. Deneyimlerin içinde olmalıdır. Öğretme geleceğe yön veren birer ve öğrenme eğiliminin Küresel düzen ve çıkar YEni bin yılın ilk yüzyılının ilk çeyreği kılavuz olduğuna ve yaşam özü, bireyin insanın çatışması yakında bitecek. Kurallara dayalı libe- koşullarımız ne kadar hızlı mükemmelleşme ideallerini ral dünya düzeni çökmekte. Dünya, be- Tarih boyunca devletler arasındaki değişirse bu deneyimlere o canlı ve akla dayalı şekilde ilişkiler çıkar odaklı gelişmiş; çıkarla- lirsizliklerle, risklerle dolu kaotik, çok kadar çok ihtiyaç duyduğumuza gerçekleştirmesidir. Ancak kutuplu düzensizlik içinde. rı örtüşenler uzlaşmış, çatışanlar sa- ilişkin sağlam bir inancı taşır birey hem kendisi hem de vaşmıştır. Yeni düzenler ise genellikle Devletler de insanlar gibi bencil- ve bunu aktarmaya çalışırlardı. toplum için zihinsel bir güç dir. Devletler de insanlar gibi çıkarcı- çıkar çatışmalarının neden olduğu bü- Bu deneyimler tehlikelere olarak çalıştığında değerli yük savaşlardan sonra gerçekleşmiştir. dır. Devletler de varlılarını korumak, karşı uyarır, örnekler sunar ve ilerlemeler sağlanabilir. 17. yüzyılda Katolik güçler ile Pro- güvenliklerini pekiştirmek, zengin- cesaret verir. Öğretme ve öğrenme leşmek, refaha erişmek isterler. An- testan güçler arasındaki kutuplaşma Sosyal etik sahibi eğitimciler, eğilimi, bireyin düşünce ve çıkar çatışması nedeniyle başlayan cak devletlerin insanlar gibi ahla- tarzı, eylemleri, hedefleri öğrencilerinin eğitimi ve ve 30 yıl süren savaştan sonra yapılan ki değerleri yoktur, yalnızca çıkarları vap aradığı soru şudur; ABD-Çin, At- çatışmalara döner, federal devlet ya- ve yargılarıyla temelden Westpahlia Anlaşması ile Avrupa’da öğretimi konusunda doğal vardır. Küresel güçler, daha büyük çı- lantik-Avrasya çıkar çatışmasına dayalı pısı ve finans sistemi zayıflar ve ABD şekillenir. yeni bir düzen kurulmuştur. Egemen bir sorumluluk üstlenirlerdi. karlar için uluslararası ortamda dü- güç mücadelesi nasıl gelişecek; içinde içe kapanmak zorunda kalır, küresel devlet ve devletler arası eşitlik ilkeleri- Öğrenilen bilginin gerekliliğini zen kurmak, düzenin kurallarını koy- bulunduğumuz belirsizlikler ve riskler liderliğini kaybeder. Çin Avrasya or- ni benimseyen bu yeni düzen, savaştan ‘Bunu neden mak da isterler. ikna edici açıklamalar ve ile dolu kaotik çok kutuplu düzensizlik takları ile güç boşluğunu doldurur ve sonra kurulan düzenler için örnektir. sağlam gerekçelerle aktarırlar, öğreniyorum?’ ne zaman sona erecek? Yeni bir düzen yeni bir düzen kurulur. Napolyon Savaşları sonra- Devlet çıkarları yaşam ilkelerinin kurallar ve kurulacak mı, kurulacaksa ne zaman, - ABD ile Çin savaşır; savaştan Bir bilimi, ideolojiyi ya da sında, 1815’te toplanan Viyana Devletler arasındaki ilişkilerde düzenlemelerle uyum içinde kimler tarafından ve nasıl kurulacak? sonra ABD veya Çin merkezli yeni bir iddiayı ne ile ilgili olduğunu Kongresi’nde ise Avrupa’da Prusya, ahlaki değerler değil, çıkarlar önce- uygulanması gerektiğini Küresel jeopolitiğin geleceği ve ye- düzen kurulur. bilmeden öğrenmek mümkün İngiltere, Rusya, Fransa büyük güç- liklidir. Tarihi süreç içinde, 16.yüzyıl- açıklarlardı – ve bu nedenle ni dünya düzeni ile ilgili olarak aşa- - Salgın hastalık veya iklim krizi gi- değildir. ler olarak kabul edilmiştir. Monarşi- da Niccolo Machiavelli, ulusal çıkar öğrenmenin merkezi bir ğıdaki senaryolar esas alınarak dü- bi doğal bir olay küresel ölçekte do- Öğrencileri, tarihin nin korunması konusunda çıkarları kavramını kullanmasa da ahlaki öneme sahip olduğunu şünce üretilebilir: ğal afete dönüşür. Bu afetin büyük anlamını açıklamadan olayları uzlaşan bu güçler, Avrupa’da dengeli değerler yerine devlet çıkarını ön- - Belirsizliklerin ve dengesizlikle- yıkımından sonra büyük güçler uzla- vurgularlardı. ezberlemeye zorlamak, bellek büyük güçler düzenini kurmuştur. celeyen siyasal aklın ilk temsilcisi rin egemen olduğu çok kutuplu kao- şır ve yeni bir düzen kurulur. “Bunu neden öğreniyorum” için bir işkencedir. Büyük bir savaştan sonra kurulan olmuştur. Machiavelli, devletin be- tik küresel düzensizlik uzun süre de- - Küresel güçlerden biri, Sovyetler sorusunun ardındaki ahlaki- Öncelikle tarihin geleceğe dünya düzenine en yakın örnek ise kasını ve çıkarlarını ahlaki değerle- vam edebilir. Birliği gibi hızlı bir çöküş yaşar ve kı- etik tutum, düşünmeye yön veren, risklere karşı İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, sa- re önceleyerek siyasal düşünce sis- - ABD ve Çin uzlaşır, iki kutuplu sa süreli olsa bile tek kutuplu bir dü- yönelik motivasyon olarak uyaran ve örnekler sunan vaşın galibi ABD liderliğinde kurum- teminde çıkar odaklı devlet anlayı- (G2) yeni bir dünya düzeni oluşur. zen ortaya çıkar. mutlaka dikkate alınmalıdır. faydalı deneyimler sunduğu ları ile birlikte kurulan kurallara da- şının temelini atmıştır. - Zaman içinde Çin-Avrasya ve Bu senaryoların farklı olasılık de- Ne yazık ki, sosyal etik bugün yalı liberal dünya düzenidir. Sovyet- açıklanmalıdır. 20. yüzyılda ise Hans Morgenthau, ABD-Atlantik ilişkileri daha da geli- receleri ve Türkiye’ye farklı potan- okul eğitiminde arka planda ler Birliği’nin dağılması ile oluşan kı- Fiziksel yasalar çağdaş uluslararası ilişkilerde, siya- siyel etkileri vardır ve bunlar araştı- şebilir, yeni küresel denge oluşur, iki kalmıştır! sa süreli tek kutuplu dünya düzeni ise matematiksel formüllerle setin temel kavramı olarak benim- kutuplu yeni düzen kurulur. rılmalıdır. Bu yazının amacı, küresel küresel bir gücün çöküşü ile oluşan ifade edilir ve görev sediği “güce dayalı ulusal çıkar” kav- - ABD müttefikleri ve ortaklarının çapta düşünce ortamı oluşturmak- Düşünen bilim dünya düzenine örnektir. doğrultusunda kullanılır. ramını açık bir şekilde tanımlamış- da katkısı ile eski düzeni çıkarlarına tır. Önümüzdeki süreçte Türkiye’nin, Toplumca geçerli, akla Ancak öncesinde bu tır. Ona göre, “Devlet adamının göre- ve değişen koşullara göre revize eder güçlü iç cepheye, devlet aklına ve je- Yeni dünya düzeni için dayalı değer yargıları ve etik ilişkilerin gerekliliği ve vi, ulusun güvenliği ve çıkarıdır; baş- ve küresel liderliğini korur. opolitik akıl geliştirme yeteneğine normlar, okul ve aile eğitimi faydası –doğa bilgisi ve olasılıklar ka bir ahlaki kıstas bunun önüne ge- - Doların küresel para olma yete- her zamankinden daha fazla gereksi- temelinde oluşur. doğal süreçler, özellikle çemez... Birey için geçerli olan ahla- Günümüzde küresel jeopolitiği ce- neği zayıflar, iç cephede kutuplaşma nimi olacaktır. Bu normlar öğrenciye maddenin görünüm ve durum “neden” sorusunun yanıtını biçimleri ile özellikleri dikkate verir ve onu mantıklı düşünme alınarak– insanın yararına yoluyla ayırt etme ve değer açıklanmalıdır. yargısı geliştirme becerisiyle Öğrenen bireyler bilgilerini donatır. Çünkü mantıklı mevcut deneyimler, bireysel düşünme ancak daha önce ilgi alanları ve sosyal İmralı ziyareti... akla dayalı ayırt etme ve etkileşimler temelinde kavram oluşturma yetisi inşa eder. “Bunu neden kazanıldığında mümkündür. öğreniyorum” sorusu bu törlerin serbest rekabeti değil; oyu- normalleştirmesi… devre çalıştırılması, meşruiyetin parti Öğrenen bireyler, hümanist- bağlamda merkezi bir öneme esat ayDıN nun kurallarının devlet gücüyle sü- Seçimsizleştirme ve ‘korkak mu- salonlarında “millet” diye paketlen- etik düşünce geleneğinin akla sahiptir çünkü anlamlılık, SİyASAL İLETİşİMcİ, yAzAR rekli yeniden yazıldığı bir rekabetçi- halefet’ algısı mesi bu hattın otoriter bir pazarlık dayalı değer sistemlerinin motivasyon ve kalıcı öğrenme planlı otoriter düzlem… Türkiye’de siyaset, artık rekabet zemini olarak düşünüldüğünü göster- Sarama Go’nun Körlük romanın- temelini oluşturduğunu ve için belirleyici bir güçtür. değil. Seçimsizleştirme ve “lawfare” miyor mu? Gösteriyorsa, muhalefetin da felaket karanlıktan gelmez; aksi- insan doğasının anlaşılmasına Öğretme ve öğrenme ‘milletin öz kararı’ ile iç içe geçmiş bir mimari… İktidar tavrını değerlendirmenin ilk şartı bu ne her şeyi bembeyaz bir ışık yutar. dayandığını fark etmelidir. eğilimi yalnızca bilgi aktarma “yargı yoluyla siyaset” dahil her pra- zemini teşhir etmek değil mi? Gözler açıktır, gündelik yaşam sürer, Bu körlüğün nasıl bir siyasal işlev “Niçin” sorusu düşünme ve aracı değil, aynı zamanda tiği olağan bir yönetim tekniği hali- insanlar konuşur, kararlar alır, tar- ürettiğini görmek için şu örneğe ba- zihinsel yetiler –bellek, dikkat karakter gelişiminin temelidir. ne getirerek muhalefeti bir şekilde Körlükte ısrar etmek tışmalar yapılır; ama bağlam kay- kalım: Bahçeli, Meclis grup toplan- ve kişisel fikir geliştirme Öz değerlendirme, etik “fail” konumuna hapsediyor. bolduğu için hakikat görünmez olur. tısında milletvekillerine İmralı’ya gi- Sonuç olarak, Türkiye’de anlamlı gibi– yoluyla çalıştırılmalı ve yargı geliştirme ve sosyal Tuncer Bakırhan’ın “CHP’nin üye Türkiye’de siyasal tartışmanın bü- diş iznini soruyor; salondaki alkı- eleştiri, rejimin adını koymadan yapı- güçlendirilmelidir. sorumluluk becerileri, yalnızca vermeme kararı Kürtleri yaralamış- yük kısmı da böyle bir beyaz körlük şı alır almaz da bu dar salon iradesi- lamaz. İktidarın kurduğu oyunun ku- Öğretmen, öğrencilerini mesleki yeterlilikten öte temel tır, kırmıştır. (...)Böylesine yüzyıllık halinde yürüyor: Görme yetisinin de- ni “milletin özü” ve “milletin öz ka- ralları tek taraıfl , eşitsiz, denetim me - yalnızca bilgi ve düşüncenin eğitim hedefleridir. bir yaranın sarılacağı bu dönemde, ğil, gerçekliğin siyasal mimarisinin rarı” diye bütün bir yurttaşlığın yeri- kanizmaları rehin, yargı siyasallaşmış, birlikte aklın ve akıl eğiliminin Eğitim bilimi, burada “değer sorumluluk almama durumunu bir yitimi… Rejimin gövdesini, iktida- ne ikame ediyor. Bir parti grubunun medya tekele bağlanmış, muhalefet otoritesini oluşturabileceğine eğitimi”nden okul eğitiminin yere not ettik.” diyerek CHP’yi suçla- rın elinde biriken zor ve imtiyaz mi- ritüel alkışını “milletin kararı” say- her adımda tehdit altında… ikna edebilmelidir. Literatürde bütünleyici bir parçası olarak ması, Pervin Buldan’ın atıp tepkiler marisini, eşitsiz oyun alanının kuru- mak, otoriter meşruiyet mühendisli- Bu koşullar yok sayıldığında “CHP bu bağlamda “düşünen bilim” söz eder. üzerine sildiği sosyal medya paylaşı- cu mekanizmalarını paranteze alıp, ğinin kristal halidir. neden daha cesur davranmadı?” ce- kavramından söz edilir. Öğretmenler yalnızca bilgi mı da muhalefetin nasıl iki taraftan muhalefeti “Niye şunu yapmadı?” “Millet biziz” diyen bir iktidar, zalandırma kapasitesini, korku si- Öğretmen, her zaman yerini aktaran kişiler değil, aynı sıkıştırıldığını gösteriyor. diye azarlayan bir soyutluğa sapla- muhalefeti daha cümle kurulmadan yasetini, meşruiyet gaspını görün- Barışın dilini de kirleten bir kolay- koruyacak ve bireyin değişen zamanda değer örnekleridir. nıyor. Zorbalığın haritası görünmez- millet dışına iter; sonra da o muha- mezleştirip yükü muhalefetin om- cılığa Sezin Öney’in de haklı bir hay- koşullara uygun şekilde uyum “Anlamaya yönelik” ilke, leşince, eleştiri yanlış hedefe yöne- lefetten “millet adına cesur davran- zuna yıkıyor. reti var: “Çatışma ve Çözümü Anali- sağlamasına yardımcı olacak öğrenme içeriklerinin anlamlı liyor; “ağanın başını saklayıp köyün masını” bekleyip, davranmadığın- Belki de mesele, kimin İmralı’ya zi çalıştım, okudum; barış yanlısı ol- yetimini dövme” kolaycılığına… da onu döver. Rejimin dili budur. Bu- gidip gitmediği değil, kimin bu re- geniş kapsamlı bir ideali göz bağlamlara yerleştirilmesini duğunu söyleyenlerin bu kadar nef- Medyascope’ta çıkan Mümtazer nu görmeyip “popülizme sapmak”la jimin kurduğu körlükte ısrar ettiği- önünde bulundurmalıdır. talep eder. Öğretmen- ret dolu bir dilin kullandığı hiçbir ör- Türköne’nin yazısı da bu hattın ti- suçlamak, eleştirinin yönünü ve sı- dir. Saramago’nun hepimize bıraktı- Eğitimin temel amacı sosyal öğrenci ilişkisi bu noktada nek yoktur. Barış zamanları, dost ka- pik bir üretimi. CHP’nin komisyonun nırını iktidarın tezgahına teslim et- ğı cümleye bakalım: “Sonradan kör uyumdur. Öğrenme eğilimi, belirleyicidir. Takdir, güven zanılan günlerdir; olanları aşırı agre- İmralı ziyaretine üye vermeme kara- mektir. olmadığımızı düşünüyorum; biz za- bireyin kişiliğiyle ne kadar iyi ve heyecan, öğrenme siflikle kaybetmek ise, ilkesizliği geç- rını, “popülizmin parantezi”ne alı- Üstelik Bahçeli’nin “Silivri’ye gi- ten kördük… gördüğü halde görme- bütünleşebilirse o kadar güçlü motivasyonu ve bellek tim kendi kuyusunu kazmaktır.” yor; halk rızasını, toplumsal nabzı diliyorsa İmralı’ya da gidilir” cümle- yen körlerdik.” olmasını sağlar. performansı üzerinde olumlu Tam da bu yüzden bağlamı gör- dikkate alan her siyasal ihtiyatı, pe- si, iktidarın rejimsel diliyle taktik ge- Bugün rejimin güç mimarisini gör- Öğretmen, öğrenciyi bu etki yaratır. mezden gelen her “sertlik gösterisi”, şinen bir “kitle kuyrukçuluğu” gibi reksinimlerinin nasıl birbirine yapış- meden, İmralı sürecini de barış ihti- yolda harekete geçiren en Öğretme ve öğrenme barışı büyütmez; barışı daha doğ- okuyor. Böylece eleştiri, Türkiye’nin tığını da gösteriyor. Zülal Kalkande- malini de bir taktik azara, bir muha- güçlü etkendir; böylece eğilimi, değişen dünyaya uyum madan boğar; eleştiri olmaktan çı- siyasal gerçekliğini dışarıda bırakan len bu haftaki yazısında hatırlattı: lefet dövme törenine indirgeyen her zihinsel güç gelişir. Diğer sağlama gerekliliklerini de kar ve iktidarın sahnesine çalışır. bir demokrasi fantezisi üzerine ku- “Aynı Bahçeli 2013’te Silivri’de İlker okuma işte o “gören ama görme- insanlarla ilişkilerde, doğayla dikkate almalıdır. Rejim bugün baskının üstüne bir ruluyor. Sanki iktidar sıradan bir ra- Başbuğ’u ziyaret ettikten sonra şu- yen” körlüktür. Oysa barış, eşit yurt- etkileşimde ve kendisiyle olan Ancak o zaman “Bunu “korkak muhalefet hikayesi” de in- kipmiş, yargı bir siyasal aparat de- nu söylemişti: ‘Silivri, İmralı’nın den- taşlığın ufkudur; o ufka yürümek ilişkide bireysel yetiler, kişisel neden öğrenmeliyim” sorusu şa ediyor. ğilmiş, medya tekeli yokmuş, mu- gi ve eşiti değildir… Bu İmralı’ya mu- için önce bu rejimin adını koymak, zihinsel güçlerde köklenmiştir. temelden yanıtlanabilir. Bu hikaye, hem baskının maliyeti- halefet kriminalize edilmiyormuş, adil bir adım değildir.’” iktidarın meşruiyet hırsızlığını teşhir Bu yetiler ancak hümanist Kaynaklar: ni düşürüyor hem de toplumsal öf- seçimle iktidar değişiminin zemini Doğru, “arşiv unutmuyor.” Bahçe- etmek gerekir. Barış, önce görmeyi keyi güvenli bir kanala, yani muhale- bir düşünce tarzıyla deneyim Cihat Karaali, Uyumluluk, hâlâ olduğu gibi duruyormuş gibi… li siyasetinin alamet-i farikası hali- geri çağırmakla başlayacak; otoriter fete yönlendiriyor. yoluyla öğrenilebilir. Cumhuriyet Kitapları, 2024. O parantezin içine bunları koyma- ne gelmiş bu yön değiştirme, mese- mimariyi ifşa etmekle, eşitsiz oyunu Soralım; İmralı süreci, demokratik- Bu, toplumsal gelişime Cihat Karaali, Mensch oder dan CHP’yi “cesaret” sınavına çek- lenin rejim konsolidasyonu pence- teşhir etmekle…Görme geri gelme- leşme ve barış için mi; yoksa rejimin mek, eleştiriyi daha baştan rejimin resinden yürütüldüğünü ele veriyor. den, barışın gelme ihtimali de yok; ayak uydurmak, bağımsız Maschine. eah Jena, Facetten yeni bir konsolidasyon hamlesi için diline eklemlemekten başka bir şey İmralı’yı “eşdeğer ziyaret” diye pa- çünkü bu ülkede barışın ilk şartı, düşünmek, duyguları Nr. 37, 2018. mi kurgulanıyor? Komisyonun kapalı değil. Türkiye’de siyaset artık eşit ak- ketleyen söylem, bugünün otoriter ağayı nihayet görünür kılmaktır. yoruz. 13,5x21 / Anı / 272 sayfa 12,5x19,5 / Şr / 560 sayfa 13,5x21 / İnceleme / 160 sayfa 13,5x21 / İnceleme / 764 sayfa 13,5x21 / Deneme / 221 sayfa 13,5x21 / İnceleme / 256 sayfa