Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 17 NİSAN 2024 ÇARŞAMBA 2 olaylar ve görüşler Onlar yaşayarak ve yaparak öğrendiler PROF. DR. SABRİ ÇAKIR enstitülerde yetişen eğitmen tamamlanmamış bir proje, sınıfına indirgenmesinde ve öğretmenler aracılığı ile bir değişim modeli olarak düğümlenmekteydi! Ayrıca bu E. ÖğrEtim ÜyEsi, sosyolog bilgilenip aydınlanacak olan belleklerde yer etti. Bugün proje, sosyolojik anlamıyla bir köy çocukları ve köy insanının eğitim-öğretim yoluyla Türk “sosyalleşme”, antropolojik öy Enstitülerinin siyasal düzeni, feodal toplumunun sosyokültürel anlamıyla bir “kültürleme” kuruluşunun bugün yapıyı, yani ağalık sistemi yapısını, çağdaş ölçütler süreci idi. Bu sürece ya da bu K84. yıldönümü. ve toprak düzenini bozup bağlamında değiştirecek olan kavramlara en uygun model Cumhuriyetin unutulmaz yıkacağından korkarak Köy böyle bir eğitim kurumunu köylü ve köy kültürüne uyum Laik ve demokratik Aydınlanma devrimi, toprak Enstitülerini, Ocak 1954’te anıyor ve neler kaybettiğimizi sağlayabilecek eğitmen/ ağaları, din bezirgânı şeyhler, tümüyle kapatmıştır. Böylece, anımsatmaya çalışıyoruz. öğretmen yetiştiren Köy dervişler yüzünden yok Türkiye’nin geleceğini Enstitüleri olmuştur. eğitim aNL aYIŞI edilen eğitim-öğretim projesi Sosyal ve kültürel düşünmeyen ağaların, Bu kurumun eğitim Köy Enstitüleri olgusu ve gelişim şeyhlerin, din bezirgânlarının antropolojisi açısından ORHAN AYDEMİR 1940-1953 yılları toplumsal değişme üzerine kışkırtmalarına boyun eğen Bu proje, aynı zamanda anlam, önem ve toplumsal arasında enstitülerce 700 birkaç söz söyleyerek onu EmEkli ÖğrEtmEn işlevi çok büyüktür. Ne yazık DP iktidarı, Cumhuriyetin Türk halkının tüm anlam ve bina yapıldı. 15 bin dönüm anmaya ve anımsatmaya ki bugün dahi bu bilimsel en önemli eğitim-öğretim ve biçimiyle uygar bir toplum toprak işlenip ekildi. öy Enstitülerinin çalışacağım. gerçek anlaşılamamış; toplumsal değişme modelini durumuna getirme projesi Meyveli meyvesiz 750 bin Kkuruluşlarının Köy Enstitüleri 17 Nisan “yaparak, yaşayarak öğrenme” katletmiştir. idi. Yine genç ve dinamik fidan dikildi. Dönümlerce üzerinden 84 yıl geçti. 71 1940’ta, devrin Milli kuramını ilke edinen Köy Türk eğitim tarihi ve Cumhuriyet kadrosu, sebzelik ve bağ yapıldı. yıl önce de kapatıldılar. Eğitim Bakanı Hasan Âli halkın henüz anlamadığı Enstitüleri modeli, kök salıp sisteminde unutulmaması Binlerce hayvan bakıldı. Bunca zaman geçmesine Yücel ve onun İlköğretim demokrasi ve demokratik tutunamamış, aşılaması gereken kurumların başında Bu kısa dönemde 17 bin karşılık, enstitü Genel Müdürü İsmail kültür kavramlarının yarım kalmıştır. Köy gelmekteydi Köy Enstitüleri 364 öğretmen, 8 bin 675 deneyimi bugün de Hakkı Tonguç’un gayret içinin doldurulması ve Enstitüleri gerçeği, eğitim ve olgusu. Ne var ki o da eğitmen, 1599 sağlık güncelliğini koruyor. ve çabalarıyla kuruldu. Cumhuriyetin öteki kurumları, halk katmanlarına, köylü öğretimde çıkmaza girdiğimiz memuru yetiştirildi. Adına vakıf ve dernekler Kuruluşundan günümüze toplumuna yaygınlaştırılması anma günleri ve bayramları ve bu çıkmazdan nasıl kurduran, yüzlerce kitap 84 yıl gibi uzun bir zaman gerektiğinin farkındaydı. gibi unutturulup halkın kurtulacağımızı bilemediğimiz Güncelliğini koruyor yazdıran enstitülerin geçmiş olmasına karşın Halkın, kendi çıkarı için bilincinden silinmeye çalışıldı. şu günlerde üzerinde Köy Enstitüleri her özgünlüğü nereden bugün hâlâ onu özlüyor; kendi kendini yönetme iradesi Çok kısa sürede kurucuları, yeniden düşünülmesi, şeyden önce eğitime işi, geliyor? Bu sorunun ilkelerinden, başarılarından, yetiştirdiği eğitmenleri, olarak sunulan demokrasinin sosyopsikolojik, pedagojik, beceriyi ve üretkenliği yanıtı, getirdiği eğitsel Türk eğitim tarihi ve yazınına ya da halk yönetiminin öğretmenleri, yazarları antropolojik yönlerinin iyiden sokmuştur. Enstitülerin öneri ve yöntemlerle, kazandırdıklarından söz gerçekleşmesi için de çok çizerleriyle Türk toplumunu, iyiye araştırılıp bilimsel kurucusu İsmail Hakkı uygulamalarından çıkan edebiliyoruz. Bunun nedeni yönlü yetişmiş, özgüveni Türk köylüsünü karanlıktan temellerinin ortaya çıkarılması Tonguç, iş eğitimine kazanımlarda saklıdır. ise sistemin temelini gelişmiş, karşılaştığı sorunu aydınlığa çıkartmaya gerekir. Bu amaçlar ve inanıyor “Bilmek demek, Köy Enstitülerinin oluşturan felsefenin, çözebilen yetenekli ve zeki köy çalışan; halk katmanlarını istemler doğrultusunda, yapmak demektir” getirdiği önerilerin düşüncelerin, ideallerin çok çocuklarına gereksinim vardı. kuruluşunun 84. yılında, tüm cehaletten kurtarmayı; diyordu. Öğrenciler başında eğitimde güçlü ve yıkılmaz oluşudur. İşte Köy Enstitüsü efsanesinin halkımızla birlikte öğretmen köyünü, köylüsünü kendi tüketecekleri planlamacılık gelir. Ne var ki bu yıkılmazlık, gizemi bu noktada, yani ve öğrencilerimizin 17 Nisan sevdirmeyi ve üretken insan besinleri yine kendileri Öncelikle 17 Nisan Türk siyasetinin tek partili demokrasinin yaygınlaştırılıp Köy Enstitüleri açılış günü yetiştirmeyi amaçlayan Köy üretiyorlardı. 1940 gün ve 3803 sayılı iktidar yapısından çok partili halk katmanlarına, köylü kutlu olsun! Enstitüleri yarım kalmış, Enstitüler, demokratik kuruluş yasasının demokratik yönetim sistemine eğitimi yaşatan birinci maddesinde geçinceye dek sürmüş ve kurumlardı. Herkes “Köy öğretmeni ve köye çok partili dönemde -ki yönetime doğrudan yarayışlı diğer meslek bu dönem 1946’dan sonra katılırdı. Bir öğrencinin erbabını yetiştirmek” başlamıştır- Köy Enstitülerinin başkanlığında her amacı belirlenmiş, bu eğitim-öğretim programları, cumartesi öğleden sonra amaca ulaşmak için uygulamaları “komünistlikle” yapılan değerlendirme sınırlı kaynakların en suçlanıp eleştirilmiş ve forumunda; öğrenciler, tutumlu biçimde nasıl tartışılmıştır. öğretmenler ve kullanılacağının yol ve yöneticiler gördükleri bir Yarım kalan proje yöntemleri saptanmıştır. aksaklığı çekinmeden Buna karşın tartışmalı Öğrencilerin, eleştirebilirlerdi. da olsa bu devrimci eğitim- öğretmenlerin, öğretim kurumu 10 yıl gibi yöneticilerin Spor ve sanat kısa sürede köy eğitmen ve enstitülerin Enstitülerde günlük ve öğretmeni yetiştirmede kuruluş yerlerinin program içinde 1 saat çok büyük mesafe almış seçiminden, eğitim özgür okuma etkinliği ve çok önemli başarılar öğretim altyapısının vardı. Hangi işte olurlarsa sağlamıştır. 1950 seçimlerinde oluşturulmasına kadar olsunlar bütün kümeler çoğunluğu elde edip iktidar tüm etkinlikler planlı öğretmenleriyle birlikte 1940’ta açılan Samsun Ladik Akpınar Köy Enstitüsü olan Demokrat Parti (DP), bir eğitim sistemi ders dışı kitaplar olarak bütünlük içinde okuyorlar ve bunları düşünülmüştür. Okulların özetleyip tartışıyorlardı. bölgesel dağılımı yapılmış, Bu etkinlik köy yazını dört eğitim bölgesinde çığırının açılmasında İnsanlar vardır, izinden gidilir beşer tane Köy Enstitüsü Fakir Baykurt, Talip açılmıştır. Her enstitünün Apaydın, Mehmet anlamaya çalışmak temel alacakları kaldı bu ülkede. kadar cesur ve savaşçı ABDullAH YÜKSEl tipik köy toplumunu Başaran, Dursun Akçam, davranış şekillerindendir. Çünkü kurdukları okulları olmak zorundaydılar. Onlar Eğitimci, yazar yaşatacak özellikte en Ali Yüce vb. birçok ozan Onlar dinlemenin de kapattılar, çok uzaklardan da aynını yaptı. Laikliği çok bin öğrenci alması, ve yazarın yetişmesinde konuşmak kadar bir sanat getirdikleri suyu kuruttular, okulda ve yaşamlarında ünümüze gelene kadar kara ve demiryollarına özendirici olmuştur. olduğunu bilirler. Yine onlar ödünsüz uyguladılar. Onlar; yetiştirdikleri ağaçları Göğretmenlik mesleği yakın bin ile altı bin dekar Öte yandan karma anlamanın başlangıcının temelinde, adalete olan kestiler. Onların içinden tüm açısından Köy Enstitüleri arasında tarıma elverişli eğitim yatılı okul olarak hak vermesek bile karşının inancın, insanlığın, eşitliğin mevsimler geçti. Onlar ne ve eğitim enstitüleri devlet arazileri üzerinde ilk kez enstitülerde tüm duygularının kabul ve mücadelenin yer aldığı bir kendilerine ne çevrelerine öğretmenlik felsefesini, kurulması öngörülmüştür. uygulanmıştır. etmekten geçtiğini iyi kavganın içinden gelen bir ne de devlete yük oldular. yetiştirdiği öğretmen 30-40 yapıdan oluşan Sabahları erkenden tüm kuşaktandırlar. bilirler. Onların yaptıkları, adaylarına kazandırıyordu. Ülkenin dört bir yanında yerleşkelerin projeleri öğrenciler enstitünün hissettikleri, yaşattıkları ve Onlar yaşamın her Bu okullardan Türkiye’yi sevgilerini ve bildiklerini mimarlar arasında açılan spor alanında toplanıp en çok da bir yaşam kılavuzu anıyla her alanıyla ilgili aydınlatmak misyonuyla paylaştılar. Çoğalttılar, yarışmalarla çizdirilmiştir. akordeon ve mandolinler niteliği taşıyan düşünceleri düşünceleriyle Cumhuriyet bir kıvılcım olarak çıkan çoğalttıkça çoğaldılar. eşliğinde zeybek, horon değerlerinin yılmaz öğretmenler ateş olarak yolumuzu aydınlatmaktadır. Bozkırda ağaç diktiler ve eğitim, beceri ve ve halaylarla derse öğrencilerini ve toplumu savunuculuğunu yaparak Onların yaşadıkları topluma tutturdular. Bugüne izlerini üretkenlik başlarlardı. aydınlatıyorlardı. Bir yaşamı güzelleştirmeye bıraktığı duygu, azim ve bıraktılar; nefeslerini, Enstitülerin Bu çıktı ve Köy Enstitüsü mezunu kararlılıkları bizlerin yol çalışan, geleceğe umutla becerilerini öğrencilerine kuruluşunda düşük kazanımlar, günümüz öğretmenini tanımanızı göstericisidir. Onlar bilime, bakan insanlardır. Merak miras kıldılar. maliyeti önceleyen kaynak eğitim kurumlarının ve onunla sohbet etmenizi ettirmekten, sordurmaktan, sanata, emeğe, birliğe, “İnsanlar vardır, ayak yaratıcı bir işletmecilik yararlanacakları çok isterim (eğer hayatta aydınlığın ışıklarına dayanışmaya, aydınlığa izinden gidilir.” İşte bu anlayışı egemendi. değerdedir. “Çevreme kalmışlarsa). Yoksa onların yüzünü dönenlerdir. yöneltmekten usanmayan, insanların ayak izleri takip Savaş yıllarının olumsuz duyarlıyım, değerlerime öğrencileriyle tanışın, sohbet Köy Enstitüsü mezunu bilinciyle bilgisiyle aydınlık edilir. Çünkü bunların koşullarında enstitüleri sahip çıkıyorum” edin, göreceksiniz ufkunuz getiren insanlardır. Ülkenin öğretmenlere çok şey yurtseverliği sözle ve kuranlar, hazır bir yaşama aldatmacasıyla “dinci ne kadar genişleyecek. her bölgesinde, her dağında, borçluyuz. sembollerle değil, yurdunun ortamı bulmadılar. ve kinci” bir gençlik Nasıl yetişiyordu bu taşrasında, mezrasında bir Köy Enstitülerinde okuyan gerçeklerini bilmekle başlar. Savaştepe’de olduğu yetiştirmek amacıyla öğrenciler derseniz ilk öğrenciler mutlaka bir kıvılcım olarak doğdular, Üretimin, paylaşımın, gibi bir ağaç altında, bir yürütülen ÇEDES önce okuma kültürü müzik aleti çalarlardı. Ağaç sonra birleştiler ve hep bağımsızlığın yurdunun çadırda işe başladılar. projesiyle eğitimin iyice oluşturulmuştu, her biri birlikte yeni bir kader dikerler, toprağı işlerler, inek her yerinde var olabilmesi Kimi enstitülerde dinselleştirilip dibe dünya ve Türk klasiklerinin meydana getirdiler. İnsanlara sağarlar, taşlardan duvar çabasıdır bu öğretmenlerin başlangıçta bir okul vurduğu son yıllarda, çoğunu okumuş, dolayısıyla örer, ekin biçer, harman yeni bir yol gösterici, derdi. Onlar; okuyan, (Kızılçullu/Pazarören), Köy Enstitülerinden doğru düşünmeyi, soru atardı. Hiç gördünüz mü? içinde insanların mutluluk düşünen, sorgulayan, bir çiftlik (Çifteler) ya çıkarılacak dersler çoktur. sormayı, karar vermeyi ve huzuru kadar dert ve Köy Enstitüsü mezunu savunan, bedel ödeyen bir da askeri kışla (Cılavuz) Çünkü temelinde yatan öğrenmişti. Tüm çevreye elemlerini de barındıran yeni olup da zeki olmayanını, kuşaktan gelenlerdi. binasından yararlandılar. ilkeler sağlamlıklarını ve yapıcı gözle bakarken bir kader. akıllı olmayanını? Yurdunu, Ancak, çoğu sıfırdan geçerliliklerine bugün de eleştirel bakışı ve düşünmeyi aklın gözüyle görmek toprağını sevmeyenini Yurdunun çakıl taşına, bir başlayıp barınaklarını korumaktadır: Üretime, de hiç eksik etmemişler Onlar karanlığı görmekle görmediniz değil mi? Çünkü karış toprağına, insanına, yerel malzemelerle yaşama dönük; laik, yaşamlarında. onların düşünceleri evrensel; kalmadılar, karanlıkta da geçmişine ve değerlerine kendileri kurdular. Harç ulusal ve demokratik Yaşam kılavuzu duyguları, davranışları gördüler. Aklın gözüyle sahip çıkan bir kuşak. Bu karıp duvar ördüler. eğitim... Bu ilkeler Bu kişilerin bir konuya insanlık içindir. gördüler. Laiklik ve kuşak; edebiyatsız, sanatsız, Enstitüleri suya ve gelecekte de güncelliğini başka açılarla bakmak, Onların kimseye öfkeleri Cumhuriyeti korumak için, şiirsiz olunamayacağına elektriğe kavuşturdular. yitirmeyecektir! dinlemek, gözlemlemek, yoktu, borcu da. Hatta ona karşı ve düşman olanlar inanmış bir kuşak...