Katalog

4 AĞUSTOS 2022 PERŞEMBE EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterl İn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 17.9700 18.2220 21.8880 21.41 2.684 6855.73 1025.03 1.2 kuruş 7.4 kuruş 7.8 kuruş 0.63 puan 36.87 puan 62.31 lira 6.39 lira Temmuz ayında, yıllık enflasyon TÜİK’e göre yüzde 79.6, ENAG’a göre yüzde 176 arttı TÜFE ‘sağlık’la büyüdü Önce yavaş yavaş sonra birdenbire t emmuz ayında, aylık olarak ana harcamalar grupları asıl iflas ettin? Önce yavaş ya- vaş sonra birdenbire.” (He- açısından en yüksek artış yüzde 6.98 ile sağlıkta. Fiyatı en “Nmingway, Güneş de doğar). çok artan mal ise yüzde 18.66 ile ilaç oldu. Kriz, yavaş oluşur, toplumun bilinci- ne çıktığında gerçekleşir. Krizin maddi ÜİK’in dün açıkladığı “Tüke- raki en yüksek noktaya da ulaşıldı. süreçleriyle, verili gerçeklik içinde yeri- tici Fiyat Endeksi, Haziran 4 128 “temel”de arttı: Mad- ni bulmasına ilişkin aktardıklarım, Türki- T2022” ve “Yurtiçi Üretici Fi- de sepetini “güncelleyerek” ar- ye ekonomisinin/toplumunun durumuna yat Endeksi, Haziran 2022” rapor- tık fiyat da açıklamayan ve bu ne- uyan bir analoji sunuyor. Türkiye ekonomisinin göstergeleri ül- ları, “resmi enflasyon”un tüketici denle büyük eleştiriler alan TÜ- kenin bir süredir bir borç krizi içinde ol- (TÜFE) açısından yaz rehaveti ya- İK, TÜFE’yi 144 temel başlık en- duğunu düşündürüyor. Ancak henüz şadığını, üretici (Yurtiçi ÜFE) açı- deksiyle izliyor. Buna göre tem- ayırdına varılamadığından, ya da kabul- sından ise tam gaz arttığını ortaya muz ayında aylık olarak 128 temel lenmemek için türlü fantezilerle üzeri ör- koydu. Ayrıca TÜİK verileri ile İTO başlığın endeksinde artış olurken tüldüğünden bu kriz, gerçekliğin içinde ve ENAG’ın açıkladığı veriler ara- 10’unda düşüş görüldü. Altı başlık- kendine henüz bir yer bulamıyor. Bu sür- sındaki fark da büyüdü. ta ise değişim olmadı. dürülebilir bir durum değildir. TÜİK’e göre TÜFE, geçen ay ön- 4 Yıllıkta ulaştırma: Kritik eşik ceki aya (aylık) kıyasla yüzde 2.37, TÜİK’in TÜFE’sine ana harcama Bir ülke borç krizine girdiğinde, bir sü- Aralık 2021’e (yedi aylık) kıyasla grupları açısından bakıldığında en redir parası hızla değer kaybetmeye, MB yüzde 45.72, Temmuz 2021’e (yıl- yüksek yıllık artış yüzde 119.11 rezervleri hızla erimeye başlamıştır. Enf- lık) kıyasla yüzde 79.6 ve 12 aylık ile ulaştırmada. Bunu yüzde 94.65 lasyon kontrolden çıkmıştır, dış ticaret ortalamalara kıyasla yüzde 49.65 ile gıda, yüzde 88.35 ile ev eşya- açığı artmakta ülkenin döviz gelirleri hız- arttı. Yıllık artış Haziran 2022’de sı izledi. Aylık bazda en yüksek ar- la erimektedir. Ekonomi politikaları da yüzde 78.67 idi. Ayrıca yıllık bazda tış ise yüzde 6.98 ile sağlık, yüzde artık inandırıcılığını yitirmiştir. Bu aşama- Eylül 1998’deki yüzde 80.4’ten son- 6.85 ile alkollü içki ve tütün, yüz- da, söz konusu ülkenin borçlanma fai- zi ile ABD, Almanya gibi ülkelerin borç- de 4.5 ile eğlence ve kültürde. Sağ- lanma faizleri arasındaki fark (spread) ar- lıktaki yıllık artış ise yüzde 48.44 emeklinin işi zor tarak 1000 baz puanın üzerine çıkmış, oldu. 10 yıllık CDS primi 900 baz puana ulaş- 4 a karyakıt ucuzladı: mıştır. İSK-AR, resmi enflasyonun TÜFE’ye aylık mal ve hizmet fiyat- Bir süredir yabancı sermaye gelişi de Ddüşük gelirlilerin günlük ya- ları açısından bakıldığında en yük- yavaşlamış ya da çoktan çıkış başlamış- şamda karşılaştığı oranları yan- ENAG’da aylık artış yüzde 5 sek artışlar yüzde 18.66 ile ilaç, tır. Ülke yönetimi şimdi dış ve iç borç- sıtmadığını hatırlattı ve bu ko- yüzde 16.54 ile yumurta ve yüzde larını çevirmekte giderek zorlanmak- nflasyon Araştırma Grubu (ENAG), nu ile İTO İstanbul enflasyonu tarihsel nudaki temmuz ayı çalışmasını ta, IMF gibi uluslararası kuruluşlar ara- 13.8 ile demiryolu biletinde görül- EENAG Fiyat Endeksi’nin temmuz- olarak birlikte hareket eder. Son dört açıkladı. cılığı ile bir yeniden yapılandırma isteye- TÜİK Gıda TÜFE yüzde 94.7 olur- dü. Buna karşın aylık en çok dü- da aylık bazda yüzde 5.03 arttığını ayda 19.5 puana ulaşan fark dikkat ceği, bu isteği kreditörler tarafından ka- ken, emeklilerin tüketim kalıp- açıkladı. Ayrıca yedi aylık artış yüz- çekici” dedi. InvestAZ Yatırım Araştır- şüşler yüzde 8.18 ile akaryakıt, bul edilmezse, temerrüde düşeceği, kı- larıyla yapılan hesaplamaya gö- de 80.35, 12 aylık artış yüzde 176.04 ma Direktörü Dr. Tuğberk Çitilci ise yüzde 6.25 ile tavuk eti ve yüzde 2 sacası, Sri Lanka gibi örneklere benzer re bu kesimin gıda enflasyonun- ilan edildi. Böylece yıllık tüketici enf- Yurtiçi ÜFE ile TÜFE arasındaki duru- ile çocuk giyiminde hesaplandı. biçimde iflas edeceği noktaya hızla yak- da artış yüzde 120.6. Toplam ge- lasyonunda ENAG ile TÜİK arasında- mu şöyle değerlendirdi: “Hanehalkının 4 Üretici “uçu Yor”: Yurtiçi laşmaktadır. lirden en az pay alan (en fakir) ki fark 96.44 puana çıktı. İTO ile TÜ- harcanabilir gelirinin düşüklüğü, fiyat ÜFE de aylık bazda yüzde 5.17, ye- Bu sürecin bir diğer özelliği de ülke- yüzde 20’lik kesimin (gelirde- İK arasındaki fark da 19.51 puan ol- toleransını yükselttiğinden üreticiler di ayda yüzde 70.04, yıllık bazda de hızlanan yoksullaşmanın, yönetenle- ki payı yüzde 6.1) gıda enflasyonu muştu. Ayrıca TÜİK’in TÜFE ile Yurtiçi mal ve hizmetlerine maliyetlerini bi- rin halkın güvensizlik duygularını gider- yüzde 144.61 ve 12 aylık ortalama- ise yüzde 139.7. En zengin yüzde ÜFE’si arasındaki fark da 65 puan. rebir yansıtamamaktadır. Bu noktada medeki beceriksizliklerinin yarattığı, top- 20’nin (gelirdeki payı yüzde 46.7) da yüzde 97.3 arttı. Önceki ay, yıl- Bu konuda yorum yapan isimlerden artan maliyetler/düşük kârlılık, talep lumsal olaylara gebe öfkedir. gıda enflasyonu ise yüzde 69.6. lık artış oranı yüzde 138.31 idi. Prof. Dr. Hakan Kara, “TÜİK enflasyo- azalması olarak devreye girebilir.” Yönetenlerin, krizin bilinçlere çıkarak l ekonomi Servisi gerçekleşmesini, bir toplumsal olaya dö- nüşerek iktidarlarını, bu iktidarın besle- diği “saadet zincirini” sorgulamasını en- TOBB üyelerinden Şahap Kavcıoğlu’na ‘ihracat gelirini bozdurma’ tepkisi: gellemek için beklentileri yönetme, “iş- ler aslında yolunda” izlenimi yaratma ça- baları, krizin patlamadan önce daha da derinleşmesine yol açar; acilen dış kay- nak bulma telaşıyla ülkenin egemenliği- Niye bizi zorluyorsunuz? ni zayıflatacak, hatta yeni jeopolitik risk- ler getirecek bağımlılıkları, maceraları, kabullenmelerini kolaylaştırır. Bu da kriz MUSTAFA ÇAKIR kamu bankalarının genel müdürleri- lecek” söylemi kullanılmasını eleş- bilinçlere çıkarak “gerçekleştiğinde” hal- ‘YEM’ VE ‘SEBZE’ İÇİN ni de toplantıda görmek isteyen mec- tirdi. Sürekli yanıltıldıklarına işaret kın yönetici seçkinleri çok daha büyük ürkiye Cumhuriyet Merkez Ban- lis üyelerince tepkiyle karşılandı. eden temsilciler, “Bu tür açıklama- bir öfke ve nefretle hedef almasını geti- Gıda komitesi Tkası (TCMB) Başkanı Şahap lar yapılmasa daha dinamik davra- recektir. Kavcıoğlu’nun önceki gün katıldı- Hammadde alacağız Kısacası ülke kritik eşiğe geldiğin- nırız” dedi. harekete geçti! de, ülkeyi bu noktaya getirmiş anlayı- ğı TOBB Sektör Meclisleri İstişare 4 Toplantının basına kapalı bö- 4 İhracat gelirlerinin yüzde şın temsilcileri ve uygulayıcısı yönetici Toplantısı’nın yankıları devam eder- ıda ve Tarımsal Ürün Piyasa- lümünde, bilgilerin dışarıya çıktığı- 40’ının TCMB’ye satılması zorunlu- seçkinlerin, bu eşikten geri dönebilecek Gları İzleme ve Değerlendirme ken ilginç detaylar da ortaya çıkıyor: na işaret edilerek kayıt-çekim yapıl- luğu da eleştirildi. Şöyle vurgular adımları zamanında atması hemen he- Komitesi, yem fiyatlarında ve kış 4 Toplantıya TOBB Başkanı Rifat maması konusunda katılımcılardan yapıldı: “Niye bize bunu zorluyor- men olanaksızdır. aylarında sebze fiyatlarında ya- Hisarcıklıoğlu, TCMB Başkanı Şahap “ricada” bulunuldu. Bu söylenirken sunuz? Dövizi bozdurunca aynı kur- şanabilecek sorunları en aza in- Kavcıoğlu, BDDK Başkanı Mehmet “Biz bir aileyiz” vurgusu da yapıldı. dan alamıyoruz. Zarar ediyoruz. Ma- Ve Türkiye dirmek için alınması gereken ön- Ali Akben ve üç kamu bankası genel Kavcıoğlu da, bu konuda örnek ve- liyeti yüzde 3 civarında. Niye yüz- Türkiye’nin siyasal İslamın rejimi altın- lemler görüştü. müdürünün de katılacağı bildirilmiş- rerek İSO’daki toplantıda kimseye de 3 zarar edelim? Döviz bozdurma da, 2008 finansal krizinden sonra olu- Hazine ve Maliye Bakanlı- ti. Ancak Akben ile üç kamu banka- şan ortamın içinde, yavaş yavaş bu “kri- stokçu demediğini ileri sürdü. mecburiyeti getiriyorsunuz. Mal ala- ğı’ndan yapılan açıklamada, “Ko- sının genel müdürü toplantıda yoktu. tik eşiğe” gelmesinin arkasında biri ya- 4 İş dünyası, ekonomide sürek- cağız. Dövizi yeniden yerine koya- mitede, kış aylarında sebze fiyat- pısal ikisi ise iktidarın özelliklerine bağ- Bu durum kredi sorunu yaşadıkları li “üç ay sonra, altı ay sonra düze- mıyoruz.” larında yaşanabilecek olumsuzluk- l a Nkara lı üç etken var. ları en az düzeye indirmeye yöne- Yapısal olan ülkenin sermaye birikim lik tedbirler tartışılmış ve sera ya- sürecinin dış kaynak bağımlılığı ile ilgili. tırımlarının hızlandırılmasına iliş- Bu kronik bağımlılık, ülkeyi, jeopolitik ve kin ilgili kurumlarla işbirliği için- “Bir kişi bile ‘iyi yaptınız’ demedi” ekonomik dış şoklar karşısında biteviye de çalışmalar yapılması hususu kırılgan bir konumda tutuyor. İkinci et- oplantıda 32 sektör temsilcisine söz sonunda işi tatlıya bağlamaya çalıştı. kararlaştırılmıştır” denildi. Komi- ken siyasal İslam’ın egemen sınıfının va- Tverildi. Bu kişilerin bazıları izlenim- ‘Siz ihracatınızı yapın, biz elimizden ge- te ayrıca, yem fiyatları konusunda roluş koşullarıyla ilgili. Bu sınıfın kendi- lerini şöyle anlattı: “Çokça pembe tab- leni yaparız’ dedi. Konuşmalar sırasın- da yol haritası oluşturdu. Bu ko- ni ve iktidarını yeniden üretebilmesi rant lo çizildi. Allandı pullandı. Ancak sektör da notlar aldı, sonrasında büyük bir ço- mite 2014’te kurulmuş, geçen ha- ekonomisine bağımlıdır. Bu asalak sınıf temsilcilerinin biri bile ‘İyi yaptınız, eli- ğunluğunu yanıtladı. Gerginlik yoktu. Sektör temsilcileri, işletme serma- ziranda da sekreteryası Merkez ülkede üretilen artık-değere ancak, eko- nize sağlık’ demedi. Kavcıoğlu, günün Yumuşak bir söylem kullanıldı.” yelerinin çok azaldığını vurguladı. Bankası’ndan alınıp Hazine’ye ve- nomi dışı ilişkilerle, siyasi, kültürel araç- rilmişti. l Ekonomi Servisi larla ulaşabiliyor; rant ekonomisi sanayi ve ticari kâr hatta finansal getiri üzerinde aşırı bir yük oluşturuyor. Üçüncüsü de TL’deki değer kaybı, 197 enerji ihalesini iptal ettirdi yönetici seçkinlerinin, onları destekleyen AYLIK ARTIŞ YÜZDE 144 sınıfların, sürekli “dış güçler”, “üst akıl”, “algı yönetimi” paranoyasına yol açan ve Dış ticaret açığı “aslına herkes bizi kıskanıyor ve yüksel- Kamu elektriksiz kaldı memizi engellemeye çalışıyor” gibi fan- 10.6 milyar dolar tezileriyle gerçeklerden sürekli kaçması- SÜLEYMAN SAİT ÖZKAN ğı ise belediyelerin ardından en çok nı kolaylaştıran kültürel yapısıdır. icaret Bakanlığı ve Türkiye İh- ihale iptaliyle karşılaşan bakanlık ol- Türkiye de sanırım artık “iflasın”, “ya- Tracatçılar Meclisi’nin dün açık- ürk Lirası’ndaki yüksek de- du. Cumhurbaşkanlığı Milli Saray- vaş yavaş” aşamasının sonuna gelmiştir. ladığı verilere göre, geçen tem- Tğer kaybı ve doğalgaz, petrol gi- lar Başkanlığı’nın da bir ihalesi iptal muz ayında 2021 yılının aynı ayı- Dolar 18’e dayandı bi ithal enerji kaynaklarına bağımlı edildi. Elektrik Mühendisleri Odası na kıyasla ihracat yüzde 13.4 ar- elektrik üretiminde yaşanan maliyet (EMO) Başkanı Mahir Ulutaş, elekt- olar/TL dün hareketli bir gün tışla 18.5 milyar dolar, ithalat yüz- artışı, elektrik almak isteyen kamu ‘OPEC+’ üretimi sadece rik pazarlama firmalarının ihaleler- Dgeçirdi. Güne 17.94 seviyesin- de 40.8 artışla 29.1 milyar dolar kurumlarını vurdu. le kendilerini bağlamalarının maddi de başlayan dolar/TL gün içinde ve açık yüzde 144.5 artışla 10.6 100 bin varil yükseltecek Elektronik Kamu Alımları Platfor- olarak avantajlı olmadığını belirterek 17.99 seviyesine kadar yükseldi. milyar dolar oldu. İthalatın ihraca- mu (EKAP) verilerine göre, yılbaşın- Öte yandan BDDK’nin verile- tı karşılama oranı yüzde 79.1’den şu vurguyu yaptı: etrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve ri göre, bankaların ilk altı aylık net yüzde 63.7’e düştü. Enerji hariç tu- dan bu yana tam 197 elektrik enerji- Pbirlikte hareket eden ülkelerin oluşturdu- kârı, TÜFE’ye endeksli tahvil geliri tulduğunda da, bu oran 15.2 puan si alım ihalesi iptal edildi. Bu ihale- Zarara uğruyorlar ğu “OPEC+”, dün yaptığı toplantıda 2022 yı- ve politika faizinden sağlanan dü- azalışla yüzde 78.9 oldu. lı eylül ayı itibarıyla petrol arzını günlük 100 lerin 192’sinin iptal gerekçesi “iha- “Firmalar, elektriği spot piyasa- şük maliyetli fonlamanın etkisiyle Yılın ilk yedi ayında ise ihra- bin varil artırma konusunda anlaştı. Beklenti- leye teklif veren istekli çıkmaması”, da yüksek fiyatlara satabiliyor. Ener- Ocak-Haziran 2021’e kıyasla yüz- cat yüzde 19.1 artışla 144.4 mil- lerin altında üretim artışı sonrası petrol fiyat- 5’inin ise “bütün tekliflerin alıma ay- ji fiyatlarındaki belirsizlik ve günden de 400 artışla 169.1 milyar lira ol- yar dolar, ithalat yüzde 40.7 artış- ları yükseldi. Brent petrol, karar sonrası yüz- rılan ödeneğin çok üzerinde olma- güne artan maliyetler firmaları ihale- du. Ayrıca 2021 sonuna kıyasla ak- la 206.4 milyar dolar ve açık yüz- de 1 primle 102 doları gördü. sı” şeklinde belirtildi. Belediyeler ve lere girmemeye itiyor. İhalelerden eli tif yüzde 27.1 artışla 11.7 trliyon li- de 143 artışla 62 milyar dolara Uzmanlar, petrol sahalarındaki yatırım ek- il özel idareleri, bu durumdan en çok boş dönen kurumlar elektriği bölge- ra, krediler yüzde 28.1 artışla 6.3 yükseldi. İhracatın ithalatı karşıla- sikliği nedeniyle birçok üye ülkenin üretim etkilenen kurumlar oldu. İptal edilen deki dağıtım şirketinden, ulusal tari- trilyon lira, mevduat yüzde 28.1 ar- ma oranı da yüzde 82.6’dan yüzde kotalarını karşılamakta zorlandığı göz önüne 197 ihalenin 61’i, belediyelerin açtı- fe fiyatından alıyor, kamu zarara uğ- tışla 6.8 trilyon lira oldu. 70’e geriledi. l Ekonomi Servisi alındığında grubun arzı artırmasının zor olaca- ğı ihalelerdi. Milli Savunma Bakanlı- ruyor.” l a Nkara ğını ifade ediyordu. l Reuters