Katalog

12 TEMMUZ 2022 SALI 8 HABER Ekonomi sınavında Sedat Peker ipi çektikçe ekonomi dersi öğrenilir mi? yumak büyüyor! on yazıda pergeli 100 jimi yapacaklardı. Sermaye edat Peker’in 2 Mayıs 2021’de vi- yıllık açmıştık. Şimdi 40 de bunu bekliyordu. Hayal kı- (Mlyar TL) DEFLATE* EDİLMİŞ TİCARİ KREDİLER deo yayınlarıyla başlattığı süreç çö- Syıla indirelim. Türkiye’ye rıklığı olmadı. Son yirmi yılı Szüldükçe büyüyen bir yumak halinde ve bugüne gelelim. Çünkü “yepyeniler” ile yaşadık. devam ediyor. dersimiz enflasyon. Biliyoruz, Tarihi dolar sağanağı ile Peker pek çok konuda ipucu veriyor, hikâye 1980’de başlıyor. Ye- ekonomi bir “tahterevalli”ye bu iplerin ucu çekildikçe yeni yumaklar da ni bir rejim ve onun ekono- oluşuyor. oturdu. Dolar girişiyle enflas- misi (ya da yeni bir ekono- Son 30 yılın tanığı, sanığı, yaşanan olay- yon önce yüzde 18’e (2003), ların “kahramanı” olan Peker’in bu bağ- mi ve onun rejimi) isteniyor. sonra yüzde 7’ye (2005) düş- lamda iki kimliği var: “Müjde”nin işaret fişeği 1979 tü. Büyüme (kârlar, diye de 1- Bulaştığı, katıldığı, organize ettiği Mayısı’nda, ekonomi adımı okuyabiliriz) aynı yıllarda yüz- olayların sanığı Sedat Peker. sonraki ocakta, siyaset ayağı de 7.5’e yerleşti (Değerli, gü- 2- Türkiye’nin siyasal ve toplumsal yapısına da eylülde geldi. İşçi sınıfının, venilir araştırmacı Zafer Yük- yön veren pek çok konunun “bileni”, bildik- gençliğin, meslek kuruluşları- seler). Sermayenin de tari- lerini kanıtlama arşivine sahip Sedat Peker. nın ve siyasetin üzerinden si- hi borçlanma “sörf”ü baş- Peker’in seçtiği yolda bir yere gelmek lindirle geçildi. Sermaye ra- kolaydır ama orada kalmak, tutunmak ve ladı. Dış borç ve iç kredi- hatladı. Toprak nadaslanmış- durumunu sürdürmek zordur. ler. İkisi de artacak. 2002’de tı. 1983 sonunda Özal geldi. Peker ikinci şıkkın içinde dalgalanıyor. GSYİH’nin yüzde 26’sı olan IMF’nin ve Dünya Bankası’nın Yine Peker’in seçtiği yolu döşeyen, yo- şirket borçları hep artarak mutemet adamıydı. Partisini lun genişliğine, konforuna ve zahmetlerine 2021 sonunda yüzde 78’e tır- yön veren de devleti temsil gücünü elinde önce ekonomide takdim et- manacak. 2003’ten başla- bulunduranlardır. mek zorundaydı. Dünya ser- yıp “kazanmadığımız dolar- HHH mayesiyle eklemlenen bir ka- lar” ile bir “Lale devri” yaşa- Peşrevi noktalayıp güncele gelirsek... pitalist model istiyordu. Ama yacağız. Bankalar hepimize Halen Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) üretimle kaynak yaratmak “borçlanma hakkı” verecek- bulunan Peker’in bu ülkedeki ifade özgür- Türkiye sermayesinin boyu- lüğü Türkiye ile BAE arasındaki ilişkilere ler. İster daire alalım, ister it- nu aşıyordu. İç borçlanma ve bağlı olarak artıp azalıyor. hal otomobil ister bilgisayar bütçe dışı fonlar yoluyla para Demokrasilerde olduğu gibi kamuo- ve TV vs. İster borçlanıp özel bastı. Enflasyon 1988’de yüz- yuna yönelik bilgilendirmelerde de çare- * Gerçek değer okullarda çocuk okutalım, is- de 75’i vurdu. “Halkı enflas- ler tükenmez. Bazen aracı kullanarak ba- ter tatile Avrupa’ya gidelim. yona ezdirmeyeceğiz!” dedi. zen “kendisine sorulan sorulara yanıt ve- işidir. Finans piyasaları böy- la kârlarını artırıyor. Bir adım mişti. Model böyle. İthalatla her şey bollaşıverdi. rerek” bu kısıtlamaları delen Peker, son lece nur topu gibi doğuyor ve sonrası dünya sermayesine IMF’nin “Vakti geldi!” dedi- Daha önce böylesi olmamış- Abi yarın dolar açıklamalarıyla kapsama alanını genişletti. ekonominin ağırlık merkezine ği “yeni Türkiye”ye geçiş için tam eklenebilmektir. Gerçek tı. Kapitalizmin bu tarihi ikra- Her dönem tarafsız ve tartışmasız bir şe- kaç olacak? yerleşiyor. Yeni bir şey, “faiz- 2001’de ekonomi yüzde 10 kapitalizme ve yeni rejime gi- mı “yepyeni” siyasetçilere va- kilde iktidarın yanında yer alan işadamları- Yeni ekonominin ilk ve kalı- döviz kardeşliği” geliyor. Bu- mertebesinde küçüldü. Buna debilmektir. O adım 2000’in nı gündemine aldı. tandaş nezdinde büyük kre- cı sorusu budur. Yüzde 75’lik nun ayarı Türkiye gibi, gerek- “ağır deflasyon” derler. Top- 14 aylık süreç dikkate alındığına Peker’in dönemecinde gelecek. Peki, di kazandırdı ve artık vatan- enflasyonla sermaye yeni re- li kaynağı kendi yaratamayan lum takatsiz kalır. Deflasyo- verdiği bilgilerin ana konuları şunlar: işçi sınıfı? 1990’ların ekono- daşın oyu “uzun vadeli siya- jime ilk adımı attı. İşçilerde Uluslararası uyuşturucu trafiği... Bu trafi- bir ekonomide zordur. He- nu çalışanlar öder. Fiyatla- mi sınavı ona ağır gelmiştir. sal kredi” olarak “ona” bağ- henüz sınıf belleği vardı. Enf- ğin içinde yer alan iktidar gücü sahipleri... nüz “mutlaka öder!” muame- rı ve gelirleri iyice söndürür, Soruları pek anlayamıyor. O landı. 1960 ile 1980 arasında Faili meşhur cinayetler... Karapara aklama lasyonda vücut bulan “sınıf- lesi görmeyen Türkiye dolar doları “dalgalanma”ya bırakır yılların koalisyon yönetimleri 20 yıllık dönem bir “razı ol- operasyonları... Sermayenin, büyük gayri- sal ekonomi” dersini çalıştı- üzerinden net (kemiksiz) yüz- paranın değerini düşürürsen, kendisine “Halkı enflasyona mayan insan” tipini şekillen- menkullerin, iyi gelir getiren işletmelerin ya- lar. Direnip (Zonguldak yürü- de 25’e varan faizlerle borç- yani ülkeni “ucuzlatırsan” do- ezdirmeyeceğiz!” diyorlar. dirmiş, toplumsallaştırmış- sal olmayan yollardan el değiştirmesi... Bü- yüşü ile) haklarını korudular. lanacaktır. Bankacılık cazip lar gelmeye başlar. Hem de tı. 2000’lerin bu tarihi “yapay yük ihalelere bürokrasinin attığı imzalar... Bu, o günden bugüne, özünü meslek oluyor. “Uçuk” faiz- ne zaman? Amerika’nın dün- ‘Şok’ karnındadır bolluk” dünyası ise borçlana- Son açıklamalardan anlıyoruz ki “temiz kavradıkları son enflasyon ol- li borçlanma bankacılığı ihya yaya kesintisiz (tarihi) dolar toplum” kampanyaları da kirlenmiş! Bankacılık yüzde 80’lik enf- rak daha önce hayal etmedi- du. Oradan 1990’ların öykü- ediyor. Ciddi üretim iddiasın- sağanağı yağdırmaya başla- Bunu da Sedat Peker külliyatından öğ- lasyon “plato”sunda dünya- ği bin bir şeye kavuşan, ka- süne geçildi. Her şeyine, kah- da olmayan sermaye de ken- dığı 2000’lerin ilk yıllarında. reniyoruz! dan borcu alıp içeriye yük- pitalizme “razı olan insan” ti- ramanlarına girmeyelim. dine dış borçla kaynak bul- Yeni rejim “mutlaka Önceden bilinen kimi sırlar da Peker’in sek faizle servis yapıp “ge- pini şekillendirdi, yerleştir- Yeni ideoloji ile kamu üre- maya alışıyor. 1994 krizi böy- öder!”le kuruldu. Bunun için açıklamasıyla bilgiye, belgeye dönüşüyor. çinip giderken” IMF, “Artık di. “Razı olan insan”ı borçlan- timi tasfiye ediliyor, artık ka- le geldi. Dünya piyasası fa- bir “güvenilir imza” sahibi la- Genel bir bakışla Peker’in açıklamaları- vakti geldi, döviz kurunu tut- dıran sermaye sınıfı ise es- mu tasarrufları açıkları ka- zımdı. Kemal Derviş’i gönder- na dayanarak en az 200 konuda dava açı- iz pazarlığında Hazine öneri- mayın, serbest bırakın, yok- ki katmanlara eklenen ye- patmaya yetmiyor. Açıklar labilirdi. Bunun yerine Peker hakkında da- sini beğenmeyince ekonomi diler. “Güçlü ekonomiye ge- sa karışmam!” dedi. Banka- ni katmanlarıyla çoğaldı. Son va açtılar. 16 Ekim 2021’de açılan 92 sa- büyüyor, devlet tıkanıyor. tıkanıverdi. Dolar uçtu. Faiz- çiş programı” ilan edildi. Ger- lar kârlı aracılık işini “açık 20 yılda hem yeni bir serma- nıklı davada nasıl bir gelişme olmuş di- Üretimle tasarruf yaratmaz- ler bunu durdurmak için da- çek başlık “Borçlu ekonomi- pozisyon”la yapıyorlardı. (“Şu ye tarama yaptık. 29 Aralık’ta ilk duruş- ye sınıfına hem de siyasetin sanız önce Hazine borçlana- ha yüksekten uçtu ve tüm fi- ye geçiş!” idi. “Dolar gelir- ma görülmüş, 6 Ocak 2022’de Peker hak- anda ödeyemem, sonra çare- “razı olan insan” tabanına sa- cak. Dış borçlanmaya tari- yatlar hızlanıp koşmaya baş- se güçlenirsin!” esastı. Beş kında yakalama kararı verilmiş... O ka- sine bakarız” pozisyonu) Dö- hip olduk. Ekonomi ve siya- hi geçiş yapılacak. 1990’a gi- ladı. Enflasyon yüzde 100’e yıl için IMF ve Dünya Banka- dar. Başka gelişme görünmüyor. Anlaşı- viz kuru/faiz ayarı tutturula- set bütünleşti. “Geçmişi bı- rerken sermaye (dolar) giriş- tırmandı. “5 Nisan kararla- sı 50 milyar doların üzerinde lan hakkında dava açıp yargılayabilecek- madı, dolar fırladı. Bankacılık rakalım, günün ve geleceğin çıkışları serbestleşecek. Bu rı mecburiyeti” doğdu. Ve ye- destek verdi. Eskinin tasfiye- leri “suç” bulamadılar. Buldularsa da bu- karayel fırtınasına yakalan- sahipliğini ele geçirdik!” söy- “kolaylık”la önce devlet, son- ni “şeyler” başladı. Enflasyon siyle başlayacaktı. 1990’la- nun bir ucunun istemedikleri kişilere değ- dı. Kısa sürede otuzdan faz- lemiyle konuşulur oldu. Bir- ra sermaye dolarla borçlan- yüksek bir “plato”ya yerleşti: rın enflasyon heybesinden diğini fark ettiler. la banka yok oluverdi. 1999 maya başlayacak, vatandaş Önce yüzde 60’lık, sonra yüz- gelen 2001 “şok”u bankala- takım sıkıntılar olabilir, geçi- Sedat Peker soruşturulabilecek onlar- Depremi’nden sonra ekono- cidir, “filanca” değişirse her da onunla tanışacak. “Dola- de 80’lik düzeylere oturdu! rın yanı sıra eski siyasetçile- ca olay hakkında bilgi- belge veriyor, yar- mide de deprem oldu. Hasar Sermaye hem artık dış borçla ri de tasfiye etti. Toprak bir şey değişir diye konuşma gı kör, sağır... rı kaçtan aldın?” günlük mu- büyük işsizlikle yayıldı. “Şok” Sedat Peker hakkında dava açıyorlar habbet olacak. kolayca kredileniyor, hem de daha “nadas”lanmıştı. Yepye- alışkanlığı siyasetin ve eko- ama bir arpa boyu yol alamıyorlar! “garantili” yüksek enflasyon- ekonominin karnına yerleş- ni siyasetçiler gelip yeni re- Dış borcu getirmek aracılık nominin uzmanlarına yerleşti. HHH Sedat Peker hakkında dava açıldığın- da, 19 Ekim 2021’de bu köşenin başlı- ğı şuydu: “Sedat Peker davası AKP davası olur!” Halk sayılar a Zira bu davaya katılacak her dosyanın ‘BİR CİSİM YAKLAŞIYOR’ bir ucu iktidara değer! Bugün gelinen noktada Peker’in bilgi azinecinin hası geçmişi iyi YETİŞEMEZ verdiği olayların üzerine gidilmezse süreç, bilir, günü doğru değerlendi- Türkiye’nin yargılandığı davaya dönebilir! Hrir, geleceği sezer. Öyle bi- nflasyonda sayılar kayar, mezler. Kendi ücretlerine ar- Sedat Peker’in gündeme getirdiği konular ri, Hakan Özyıldız 2018’in yaz ay- kaybolmaya başlar. Halk tış isterler. Hep aynı olur. Sa- nedeniyle Avusturya’da tutuklanan Sezgin larına doğru bir panelde, 1970’ler- Esayıların (fiyatların) pe- yılar kayıp giderken ücrete Baran Korkmaz halen bu ülke cezaevinde. de seyrettiğimiz Uzay Yolu dizi- şinde koşar, yetişemez, tık- zam yapılır, sevinirler. Çünkü İki ülke Korkmaz’ın iadesini istedi: sinden bir “replik”le söze başla- nefes kalır. Sermaye sayıla- “eski sayılar”a göre düşünür- Türkiye ve ABD... dı: Mr. Spock uzayı gözleyip Kap- rı koşturur, koşturdukça ön- ler. Kayma sürdükçe “yeni sa- Avusturya mahkemesi tercihini tan Kirk’e diyor ki: “Kaptan, tanım- ABD’den yana kullandı! ce normal, sonra olağanüs- yılar” da kayar. Nereye kadar? lanamayan bir cisim yaklaşıyor!” Amerika, kendi ülkesine iade edilmesini tü kazançlara (İngilizler “wind- “Çok sert tedbirler zamanı”na Evet, ekonomide tanımlanamayan istediği suçluları yargılamak için istemez! fall” derler) erişir. Halk ve ser- kadar. O “zaman” gelince ar- cisim yaklaştı ve 2018 yazında Kullanmak için ister! maye sayıları birbirinden fark- tık sadece sayılar değil, kav- TL’sını vurdu. Dolar fırladı. Cisim Türkiye kendini temizleyemezse... lı konuşurlar. Sermaye ken- ramlar, değerler ve umutlar Temizlerler! uzaydan gelmiyordu. Ekonominin madı. Para politikası inandırıcılı- di güvenliği için bir “enflas- da kaybolmuştur. karnında yatıyordu. ğını yitirdi. “Tahterevalli” ters yö- yon muhasebesi” yapar. Düz Özetle, daha ciddi bak- Yönetim bunu beklemiyordu. ne biraz daha yattı. 2020’ye böy- insan böyle muhasebe yapa- mak gereken bir kayma var. Çünkü, 2008’de dünya kapitaliz- le geldik. maz. Kendini sayıların kay- 1980’den sonra her enflas- minin “Büyük Çöküş”ünden son- Sona gelelim. 2020 ile başlayan ganlığına, değersizleşmesine yon ülkeyi siyasette karşıdev- ra, merkezin sahibi Amerika Fed’in özel “Covid konjonktürü”, başta bırakır. Direnemez. Türkiye’de rime biraz daha kaydıran bir kanalıyla dünyayı yeniden dolara döviz, çeşitli darlıklarla belirsizliği, ücretliler dünyasına bakınca “sathı mail”e (eğik düzlem) boğmuştu. Dünyada “parçalar”ın kırılganlıkları artırdı. İşin başka ta- farklılık görülmüyor mu? Ger- oturdu. Enflasyon-deflasyon kopmaması için kuvvetli zamk la- raflarına girmeyelim. Şu dikkat çe- çeklerin esasını bilen, gören, “gel - git”i bunu besledi, yer- zımdı. Yani, daha çok ve ucuz do- kicidir: Model, karnındaki “şok”tan yazan Korkut Boratav top- leştirdi. “Nadaslamalar” bu lar. (Amerikan yapıştırıcı!) Türki- sakınmak için enflasyona yönel- lam gelirlerdeki ücret payının düzlemde oldu. Başa döne- ye kapitalizmi 2010’dan sonra bu miştir. Sermayenin itirazı yoktur. son enflasyon senaryosu için- lim: “Ekonomi sınavında eko- İBB’DEN BİsİklEt vE yürümEyE tEşvİk “bedava dolar” rüzgârı ile yeniden Enflasyonla kârları artmakta, hatta O boyut enflasyonda yatıyor. de yüzde 8 daralarak yüzde nomi dersi öğrenilir mi?” Enf- yelken şişirdi. 2002-06’ya dönü- olağanüstü artmaktadır. Ve enflas- Anlamalıyız, 2021 Eylülü’nden 32’ye indiğini yazdı (10 Ha- lasyon üzerinden sorduk. Şu- şü hayal ediyordu. Ekonomide ta- yon yükseldikçe borçlarını da “re- sonra, bir enflasyon “kurgusu” İlk ‘Yaya Durağı’ Şişli’de ziran 2022). Her enflasyon- nu sorarsak işin özüne biraz rih tekerrür etmez. Tam tersi ol- el” olarak hafifletmektedir. Daha var. (Yanlışlar yapılıyor, diye eleş- da kârlarda olağanüstü artış daha yaklaşırız: Ekonomi sı- BB, İstanbul’da ilk olma özelliğindeki “Yaya Du- du. “Tahterevalli” yön değiştiriyor- ne olabilir? Ücretlerin baskısı söz tiren meslektaşlarımız kusura bak- olur, dedik. Ücretliler, maaşlı- navında siyaset dersi öğreni- İrağı” projesini hayata geçirdi. Yaya ve bisiklet- du. Modelin yapısındaki kırılgan- konusu değildir. masın.) Enflasyon kurgusunu, ki- lar, emekliler bununla ilgilen- lir mi? Ne dersiniz? lilerin dinlenebileceği yaya duraklarının ilki Şiş- Ancak enflasyon ilerledikçe bir lıklar artık gün yüzüne çıkıyordu. mi yazarların ciddiye almadığı Ma- li Halaskârgazi Caddesi’nde kuruldu. Çalışma- Dünya sermayesi bunlara “riskle- tehlike yaratıyor: Dolara kaçış! Ça- liye Bakanı berraklıkla, içtenlik- nın kent geneline yayılması planlanıyor. İBB kent rin büyümesi” olarak bakar. Dolar resi? Reel kaynak yaratamayan le açıkladı: “Enflasyonla büyümeyi mayeyi hoşnut kılacağız ve des- Küçük bir hatırlatma. 1922- içi ulaşımda, bisiklet kullanımı ve yürümeyi teşvik musluğunu buna göre açıp kapa- ekonomide, bu durumlarda “mucit- tercih ettik. Yoksa enflasyonu dü- tekleriyle, iktidarımızda bir “çatla- 23’te, dünyanın sanayi devi etmek üzere “Yaya Durakları” projesini geliştirdi. tır. 2018’in yaz aylarında da böyle ler” ortaya çıkar. 2021’in sonların- ğa” meydan vermeyeceğiz ya da Almanya’nın Ekonomi Bakanı Karl şürmek için çok sert tedbirler ala- Dünya Kaynakları Enstitüsü’yle (WRI) birlikte oluş- da göründüler. Görevleri dolara ka- oldu ve ondan sonra ekonomi to- bilirdik. Bu sistemden dar gelirli- “istikrar” adına “ağır deflasyon”a Helfferich içine sürüklendikleri çıl- turulan “Yaya Durakları” projesi için kaldırım ge- parlanamadı. Ekonominin yumu- çışa fren olacak “icatlar”. İlki “kur ler hariç, üretici firmalar, ihracat- boyun eğip enflasyonun faturası- gın enflasyonun büyümeyi ve şir- nişleterek, yol kenarlarında yayalar için özel plat- şak karnına (plastik cerrahi ile!) korumalı mevduat” oldu. Onu (da- çılar kâr ediyorlar. Çarklar dönü- nı biz fena halde ödeyeceğiz. “Çok ket kârlarını artıracağını savunu- formlar kuruldu. Ayrıca, yayalar ve bisiklet kullanı- yerleştirilmiş olan “ikizler”, döviz ha önce de denenip tutmamış) “ge- yor” dedi. Kutlamak lazım! Bun- sert tedbirler” öyle bir faturadır ki yordu. Reichsbank’ın Başkanı Ha- cıları için dinlenme alanları oluşturuluyor. Çevresi kuru/faiz sarmallarını yaratmaya lire endeksli senet” izledi. Şirket- bizi dönmemek üzere götürür ve dan daha açık konuşarak hem mo- venstein da 1923’ün baharında bitkilerle donatılan yaya durakları, hareket halin- başladı. “Cisim” iyice yaklaştı. Dö- lerin dövizinden (TCMB’ye) altı ay- delin esasını hem de son aşama- sermayeye de şimdi fena çarpar! aynı görüşteydi! Hızlanan enflas- deki İstanbullulara dinlenme imkânı sağlıyor. Du- viz (dolar) kurunu tutmak için ya- lık ödünç almak ise dolar gereksi- daki kurguyu açıklayan biri oldu Gerçek budur. Çünkü bu enflas- yonun nasıl bir “geri dönüşü olma- raklarda ayrıca bisiklet ve scooter park alanları da pılan açık ve örtülü işlemler fren niminin büyüdüğünü gösteren son mu? Benim uzun uzun yazdıkları- yon ancak bir “sert iniş”le sonuç- yan nehir” gibi aktığını sonuçlarıy- bulunuyor. İlk yaya durağı, Şişli Halaskârgazi Cad- olamadı ama TCMB’nin rezervle- “icat” oluyor. Diyelim ki her eko- mı dört cümlede anlatmış. Bravo! lanabilir. (Elbette söylemeyi ihmal la doğrulamak için o Almanya’ya desi üzerinde kullanıma açıldı. İBB tarafından yü- rini tüketti. Banka, rezerv tutabil- nomide sıkışıklık halinde “icatlar”a etmiyor: “Halkı enflasyona ezdir- “Çok sert tedbirler” dediği “ağır bir daha bakalım! Enflasyon kar- rütülen çalışmanın kent geneline yayılması plan- mek için kısa vadeli borçlanmak- başvurmak zorunlu olabilir. Ama deflasyon”dur. Şunu söylemiş olu- meyeceğiz!”) Son kırk yılın sınavla- nında bu dersi taşıyarak hüküm lanıyor. İstanbullular, tüm bilgi ve başvuru formu- tan (“swap”tan) başka çare bula- işin ciddi, farklı boyutu var. yor: Ya enflasyonla yürüyerek ser- rında öğrenmiş olmalıyız. sürüyor. nun yer aldığı www.yayaduragi.ibb.istanbul adre- si üzerinden talepte bulunabilir. l Haber Merkezi