Katalog

12 TEMMUZ 2022 SALI 8 HABER Ekonomi sınavında Sedat Peker ipi çektikçe ekonomi dersi öğrenilir mi? yumak büyüyor! on yazıda pergeli 100 jimi yapacaklardı. Sermaye edat Peker’in 2 Mayıs 2021’de vi- yıllık açmıştık. Şimdi 40 de bunu bekliyordu. Hayal kı- (Mlyar TL) DEFLATE* EDİLMİŞ TİCARİ KREDİLER deo yayınlarıyla başlattığı süreç çö- Syıla indirelim. Türkiye’ye rıklığı olmadı. Son yirmi yılı Szüldükçe büyüyen bir yumak halinde ve bugüne gelelim. Çünkü “yepyeniler” ile yaşadık. devam ediyor. dersimiz enflasyon. Biliyoruz, Tarihi dolar sağanağı ile Peker pek çok konuda ipucu veriyor, hikâye 1980’de başlıyor. Ye- ekonomi bir “tahterevalli”ye bu iplerin ucu çekildikçe yeni yumaklar da ni bir rejim ve onun ekono- oturdu. Dolar girişiyle enflas- oluşuyor. misi (ya da yeni bir ekono- Son 30 yılın tanığı, sanığı, yaşanan olay- yon önce yüzde 18’e (2003), ların “kahramanı” olan Peker’in bu bağ- mi ve onun rejimi) isteniyor. sonra yüzde 7’ye (2005) düş- lamda iki kimliği var: “Müjde”nin işaret fişeği 1979 tü. Büyüme (kârlar, diye de 1- Bulaştığı, katıldığı, organize ettiği Mayısı’nda, ekonomi adımı okuyabiliriz) aynı yıllarda yüz- olayların sanığı Sedat Peker. sonraki ocakta, siyaset ayağı de 7.5’e yerleşti (Değerli, gü- 2- Türkiye’nin siyasal ve toplumsal yapısına da eylülde geldi. İşçi sınıfının, venilir araştırmacı Zafer Yük- yön veren pek çok konunun “bileni”, bildik- gençliğin, meslek kuruluşları- seler). Sermayenin de tari- lerini kanıtlama arşivine sahip Sedat Peker. nın ve siyasetin üzerinden si- hi borçlanma “sörf”ü baş- Peker’in seçtiği yolda bir yere gelmek lindirle geçildi. Sermaye ra- ladı. Dış borç ve iç kredi- kolaydır ama orada kalmak, tutunmak ve hatladı. Toprak nadaslanmış- durumunu sürdürmek zordur. ler. İkisi de artacak. 2002’de tı. 1983 sonunda Özal geldi. Peker ikinci şıkkın içinde dalgalanıyor. GSYİH’nin yüzde 26’sı olan IMF’nin ve Dünya Bankası’nın Yine Peker’in seçtiği yolu döşeyen, yo- şirket borçları hep artarak mutemet adamıydı. Partisini lun genişliğine, konforuna ve zahmetlerine 2021 sonunda yüzde 78’e tır- önce ekonomide takdim et- yön veren de devleti temsil gücünü elinde manacak. 2003’ten başla- mek zorundaydı. Dünya ser- bulunduranlardır. yıp “kazanmadığımız dolar- HHH mayesiyle eklemlenen bir ka- lar” ile bir “Lale devri” yaşa- Peşrevi noktalayıp güncele gelirsek... pitalist model istiyordu. Ama yacağız. Bankalar hepimize Halen Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) üretimle kaynak yaratmak “borçlanma hakkı” verecek- bulunan Peker’in bu ülkedeki ifade özgür- Türkiye sermayesinin boyu- ler. İster daire alalım, ister it- lüğü Türkiye ile BAE arasındaki ilişkilere nu aşıyordu. İç borçlanma ve hal otomobil ister bilgisayar bağlı olarak artıp azalıyor. bütçe dışı fonlar yoluyla para Demokrasilerde olduğu gibi kamuo- ve TV vs. İster borçlanıp özel bastı. Enflasyon 1988’de yüz- yuna yönelik bilgilendirmelerde de çare- * Gerçek değer okullarda çocuk okutalım, is- de 75’i vurdu. “Halkı enflas- ler tükenmez. Bazen aracı kullanarak ba- ter tatile Avrupa’ya gidelim. yona ezdirmeyeceğiz!” dedi. zen “kendisine sorulan sorulara yanıt ve- işidir. Finans piyasaları böy- la kârlarını artırıyor. Bir adım mişti. Model böyle. İthalatla her şey bollaşıverdi. rerek” bu kısıtlamaları delen Peker, son lece nur topu gibi doğuyor ve sonrası dünya sermayesine IMF’nin “Vakti geldi!” dedi- Daha önce böylesi olmamış- Abi yarın dolar açıklamalarıyla kapsama alanını genişletti. ekonominin ağırlık merkezine ği “yeni Türkiye”ye geçiş için tam eklenebilmektir. Gerçek tı. Kapitalizmin bu tarihi ikra- Her dönem tarafsız ve tartışmasız bir şe- kaç olacak? yerleşiyor. Yeni bir şey, “faiz- 2001’de ekonomi yüzde 10 kapitalizme ve yeni rejime gi- mı “yepyeni” siyasetçilere va- kilde iktidarın yanında yer alan işadamları- Yeni ekonominin ilk ve kalı- döviz kardeşliği” geliyor. Bu- mertebesinde küçüldü. Buna debilmektir. O adım 2000’in tandaş nezdinde büyük kre- nı gündemine aldı. cı sorusu budur. Yüzde 75’lik nun ayarı Türkiye gibi, gerek- “ağır deflasyon” derler. Top- dönemecinde gelecek. Peki, di kazandırdı ve artık vatan- 14 aylık süreç dikkate alındığına Peker’in enflasyonla sermaye yeni re- li kaynağı kendi yaratamayan lum takatsiz kalır. Deflasyo- işçi sınıfı? 1990’ların ekono- daşın oyu “uzun vadeli siya- verdiği bilgilerin ana konuları şunlar: jime ilk adımı attı. İşçilerde bir ekonomide zordur. He- nu çalışanlar öder. Fiyatla- Uluslararası uyuşturucu trafiği... Bu trafi- mi sınavı ona ağır gelmiştir. sal kredi” olarak “ona” bağ- henüz sınıf belleği vardı. Enf- nüz “mutlaka öder!” muame- rı ve gelirleri iyice söndürür, ğin içinde yer alan iktidar gücü sahipleri... Soruları pek anlayamıyor. O landı. 1960 ile 1980 arasında lasyonda vücut bulan “sınıf- lesi görmeyen Türkiye dolar doları “dalgalanma”ya bırakır Faili meşhur cinayetler... Karapara aklama yılların koalisyon yönetimleri 20 yıllık dönem bir “razı ol- sal ekonomi” dersini çalıştı- üzerinden net (kemiksiz) yüz- paranın değerini düşürürsen, operasyonları... Sermayenin, büyük gayri- kendisine “Halkı enflasyona mayan insan” tipini şekillen- lar. Direnip (Zonguldak yürü- menkullerin, iyi gelir getiren işletmelerin ya- de 25’e varan faizlerle borç- yani ülkeni “ucuzlatırsan” do- ezdirmeyeceğiz!” diyorlar. dirmiş, toplumsallaştırmış- yüşü ile) haklarını korudular. sal olmayan yollardan el değiştirmesi... Bü- lanacaktır. Bankacılık cazip lar gelmeye başlar. Hem de tı. 2000’lerin bu tarihi “yapay yük ihalelere bürokrasinin attığı imzalar... Bu, o günden bugüne, özünü meslek oluyor. “Uçuk” faiz- ne zaman? Amerika’nın dün- ‘Şok’ karnındadır bolluk” dünyası ise borçlana- Son açıklamalardan anlıyoruz ki “temiz kavradıkları son enflasyon ol- li borçlanma bankacılığı ihya yaya kesintisiz (tarihi) dolar Bankacılık yüzde 80’lik enf- rak daha önce hayal etmedi- toplum” kampanyaları da kirlenmiş! du. Oradan 1990’ların öykü- ediyor. Ciddi üretim iddiasın- sağanağı yağdırmaya başla- lasyon “plato”sunda dünya- ği bin bir şeye kavuşan, ka- Bunu da Sedat Peker külliyatından öğ- süne geçildi. Her şeyine, kah- da olmayan sermaye de ken- dığı 2000’lerin ilk yıllarında. dan borcu alıp içeriye yük- pitalizme “razı olan insan” ti- reniyoruz! ramanlarına girmeyelim. dine dış borçla kaynak bul- Yeni rejim “mutlaka Önceden bilinen kimi sırlar da Peker’in sek faizle servis yapıp “ge- pini şekillendirdi, yerleştir- Yeni ideoloji ile kamu üre- maya alışıyor. 1994 krizi böy- öder!”le kuruldu. Bunun için açıklamasıyla bilgiye, belgeye dönüşüyor. çinip giderken” IMF, “Artık di. “Razı olan insan”ı borçlan- timi tasfiye ediliyor, artık ka- le geldi. Dünya piyasası fa- bir “güvenilir imza” sahibi la- Genel bir bakışla Peker’in açıklamaları- vakti geldi, döviz kurunu tut- dıran sermaye sınıfı ise es- mu tasarrufları açıkları ka- zımdı. Kemal Derviş’i gönder- iz pazarlığında Hazine öneri- na dayanarak en az 200 konuda dava açı- mayın, serbest bırakın, yok- ki katmanlara eklenen ye- patmaya yetmiyor. Açıklar sini beğenmeyince ekonomi diler. “Güçlü ekonomiye ge- labilirdi. Bunun yerine Peker hakkında da- sa karışmam!” dedi. Banka- ni katmanlarıyla çoğaldı. Son büyüyor, devlet tıkanıyor. tıkanıverdi. Dolar uçtu. Faiz- çiş programı” ilan edildi. Ger- va açtılar. 16 Ekim 2021’de açılan 92 sa- lar kârlı aracılık işini “açık 20 yılda hem yeni bir serma- Üretimle tasarruf yaratmaz- ler bunu durdurmak için da- çek başlık “Borçlu ekonomi- nıklı davada nasıl bir gelişme olmuş di- pozisyon”la yapıyorlardı. (“Şu ye sınıfına hem de siyasetin sanız önce Hazine borçlana- ha yüksekten uçtu ve tüm fi- ye geçiş!” idi. “Dolar gelir- ye tarama yaptık. 29 Aralık’ta ilk duruş- anda ödeyemem, sonra çare- “razı olan insan” tabanına sa- cak. Dış borçlanmaya tari- yatlar hızlanıp koşmaya baş- se güçlenirsin!” esastı. Beş ma görülmüş, 6 Ocak 2022’de Peker hak- sine bakarız” pozisyonu) Dö- hip olduk. Ekonomi ve siya- hi geçiş yapılacak. 1990’a gi- kında yakalama kararı verilmiş... O ka- ladı. Enflasyon yüzde 100’e yıl için IMF ve Dünya Banka- viz kuru/faiz ayarı tutturula- set bütünleşti. “Geçmişi bı- dar. Başka gelişme görünmüyor. Anlaşı- rerken sermaye (dolar) giriş- tırmandı. “5 Nisan kararla- sı 50 milyar doların üzerinde lan hakkında dava açıp yargılayabilecek- madı, dolar fırladı. Bankacılık rakalım, günün ve geleceğin çıkışları serbestleşecek. Bu rı mecburiyeti” doğdu. Ve ye- destek verdi. Eskinin tasfiye- leri “suç” bulamadılar. Buldularsa da bu- karayel fırtınasına yakalan- sahipliğini ele geçirdik!” söy- “kolaylık”la önce devlet, son- ni “şeyler” başladı. Enflasyon siyle başlayacaktı. 1990’la- nun bir ucunun istemedikleri kişilere değ- dı. Kısa sürede otuzdan faz- lemiyle konuşulur oldu. Bir- ra sermaye dolarla borçlan- yüksek bir “plato”ya yerleşti: rın enflasyon heybesinden diğini fark ettiler. la banka yok oluverdi. 1999 maya başlayacak, vatandaş Önce yüzde 60’lık, sonra yüz- gelen 2001 “şok”u bankala- takım sıkıntılar olabilir, geçi- Sedat Peker soruşturulabilecek onlar- Depremi’nden sonra ekono- cidir, “filanca” değişirse her da onunla tanışacak. “Dola- de 80’lik düzeylere oturdu! rın yanı sıra eski siyasetçile- ca olay hakkında bilgi- belge veriyor, yar- mide de deprem oldu. Hasar Sermaye hem artık dış borçla ri de tasfiye etti. Toprak bir şey değişir diye konuşma rı kaçtan aldın?” günlük mu- gı kör, sağır... büyük işsizlikle yayıldı. “Şok” habbet olacak. kolayca kredileniyor, hem de daha “nadas”lanmıştı. Yepye- alışkanlığı siyasetin ve eko- Sedat Peker hakkında dava açıyorlar “garantili” yüksek enflasyon- ekonominin karnına yerleş- ni siyasetçiler gelip yeni re- Dış borcu getirmek aracılık nominin uzmanlarına yerleşti. ama bir arpa boyu yol alamıyorlar! HHH Sedat Peker hakkında dava açıldığın- da, 19 Ekim 2021’de bu köşenin başlı- ğı şuydu: “Sedat Peker davası AKP davası olur!” Halk sayılar a ‘BİR CİSİM YAKLAŞIYOR’ Zira bu davaya katılacak her dosyanın bir ucu iktidara değer! azinecinin hası geçmişi iyi Bugün gelinen noktada Peker’in bilgi YETİŞEMEZ verdiği olayların üzerine gidilmezse süreç, bilir, günü doğru değerlen- Türkiye’nin yargılandığı davaya dönebilir! Hdirir, geleceği sezer. Öy- nflasyonda sayılar kayar, mezler. Kendi ücretlerine ar- Sedat Peker’in gündeme getirdiği konular le biri, Hakan Özyıldız 2018’in kaybolmaya başlar. Halk tış isterler. Hep aynı olur. Sa- nedeniyle Avusturya’da tutuklanan Sezgin yaz aylarına doğru bir panelde, Esayıların (fiyatların) pe- yılar kayıp giderken ücrete Baran Korkmaz halen bu ülke cezaevinde. 1970’lerde seyrettiğimiz Uzay şinde koşar, yetişemez, tık- zam yapılır, sevinirler. Çünkü İki ülke Korkmaz’ın iadesini istedi: Yolu dizisinden bir “replik”le söze nefes kalır. Sermaye sayıla- “eski sayılar”a göre düşünür- Türkiye ve ABD... başladı: Mr. Spock uzayı gözleyip rı koşturur, koşturdukça ön- ler. Kayma sürdükçe “yeni sa- Avusturya mahkemesi tercihini Kaptan Kirk’e diyor ki: “Kaptan, ce normal, sonra olağanüs- yılar” da kayar. Nereye kadar? ABD’den yana kullandı! tanımlanamayan bir cisim yakla- tü kazançlara (İngilizler “wind- “Çok sert tedbirler zamanı”na Amerika, kendi ülkesine iade edilmesini şıyor!” Evet, ekonomide tanımla- fall” derler) erişir. Halk ve ser- kadar. O “zaman” gelince ar- istediği suçluları yargılamak için istemez! namayan cisim yaklaştı ve 2018 maye sayıları birbirinden fark- tık sadece sayılar değil, kav- Kullanmak için ister! yazında TL’sını vurdu. Dolar fır- lı konuşurlar. Sermaye ken- ramlar, değerler ve umutlar Türkiye kendini temizleyemezse... ladı. Cisim uzaydan gelmiyordu. di güvenliği için bir “enflas- da kaybolmuştur. Temizlerler! Ekonominin karnında yatıyordu. yon muhasebesi” yapar. Düz Özetle, daha ciddi bak- Yönetim bunu beklemiyor- insan böyle muhasebe yapa- mak gereken bir kayma var. du. Çünkü, 2008’de dünya kapi- maz. Kendini sayıların kay- 1980’den sonra her enflas- Çankaya’da 3d Tasarım aTölyesi talizminin “Büyük Çöküş”ünden borçlanmaktan (“swap”tan) baş- (TCMB’ye) altı aylık ödünç almak ganlığına, değersizleşmesine yon ülkeyi siyasette karşıdev- sonra, merkezin sahibi Ameri- ka çare bulamadı. Para politika- ise dolar gereksiniminin büyüdü- bırakır. Direnemez. Türkiye’de rime biraz daha kaydıran bir Çocuk Teknoloji Evi’nde ka Fed’in kanalıyla dünyayı ye- ğünü gösteren son “icat” oluyor. sı inandırıcılığını yitirdi. “Tahtere- ücretliler dünyasına bakınca “sathı mail”e (eğik düzlem) niden dolara boğmuştu. Dünya- valli” ters yöne biraz daha yattı. Diyelim ki her ekonomide sıkışık- farklılık görülmüyor mu? Ger- oturdu. Enflasyon-deflasyon yaz kursları başlıyor da “parçalar”ın kopmaması için 2020’ye böyle geldik. lık halinde “icatlar”a başvurmak çeklerin esasını bilen, gören, “gel - git”i bunu besledi, yer- kuvvetli zamk lazımdı. Yani, da- Sona gelelim. 2020 ile başla- zorunlu olabilir. Ama işin ciddi, yazan Korkut Boratav top- leştirdi. “Nadaslamalar” bu ankaya Belediyesi Çocuk Teknoloji Evi’nin, ha çok ve ucuz dolar. (Amerikan yan özel “Covid konjonktürü”, farklı boyutu var. lam gelirlerdeki ücret payının düzlemde oldu. Başa döne- Ç8-16 yaş arası çocuklar için ikinci dö- yapıştırıcı!) Türkiye kapitalizmi O boyut enflasyonda yatıyor. başta döviz, çeşitli darlıklarla be- son enflasyon senaryosu için- lim: “Ekonomi sınavında eko- nem yaz okulu ön kayıtları başlıyor. Yaz okulu 2010’dan sonra bu “bedava do- lirsizliği, kırılganlıkları artırdı. Anlamalıyız, 2021 Eylülü’nden de yüzde 8 daralarak yüzde nomi dersi öğrenilir mi?” Enf- dersleri ücretsiz olacak. lar” rüzgârı ile yeniden yelken şi- İşin başka taraflarına girmeye- sonra, bir enflasyon “kurgusu” 32’ye indiğini yazdı (10 Ha- lasyon üzerinden sorduk. Şu- Çocuk Teknoloji Evi’ne ön kayıt başvuruları, şirdi. 2002-06’ya dönüşü hayal lim. Şu dikkat çekicidir: Model, var. (Yanlışlar yapılıyor, diye eleş- ziran 2022). Her enflasyon- nu sorarsak işin özüne biraz 20 Temmuz’a kadar Çankaya Belediyesi’nin ediyordu. Ekonomide tarih teker- karnındaki “şok”tan sakınmak tiren meslektaşlarımız kusura da kârlarda olağanüstü artış daha yaklaşırız: Ekonomi sı- sitesi üzerinden yapılabilecek. Kodlama, ro- rür etmez. Tam tersi oldu. “Tah- için enflasyona yönelmiştir. Ser- bakmasın.) Enflasyon kurgusunu, olur, dedik. Ücretliler, maaşlı- navında siyaset dersi öğreni- botik kodlama ve 3D tasarım olmak üzere üç terevalli” yön değiştiriyordu. Mo- mayenin itirazı yoktur. Enflas- kimi yazarların ciddiye almadığı lar, emekliler bununla ilgilen- lir mi? Ne dersiniz? farklı atölyeden oluşacak yaz okulu dersle- delin yapısındaki kırılganlıklar ar- yonla kârları artmakta, hatta Maliye Bakanı berraklıkla, içten- ri ücretsiz olarak verilecek. Çocukları tekno- tık gün yüzüne çıkıyordu. Dünya olağanüstü artmaktadır. Ve enf- likle açıkladı: “Enflasyonla büyü- loji ile buluşturacak yaz okulunda dersler, üç sermayesi bunlara “risklerin bü- lasyon yükseldikçe borçlarını da meyi tercih ettik. Yoksa enflasyo- cağız ve destekleriyle, iktidarı- Küçük bir hatırlatma. 1922- hafta sürecek. Dersler, 25 Temmuz-13 Ağus- yümesi” olarak bakar. Dolar mus- “reel” olarak hafifletmektedir. nu düşürmek için çok sert tedbir- mızda bir “çatlağa” meydan ver- 23’te, dünyanın sanayi de- tos tarihleri arasında hafta içi yapılacak.Kod- luğunu buna göre açıp kapatır. meyeceğiz ya da “istikrar” adına vi Almanya’nın Ekonomi Baka- Daha ne olabilir? Ücretlerin bas- ler alabilirdik. Bu sistemden dar lama Atölyesinde blok tabanlı bir sistemle 2018’in yaz aylarında da böyle ol- kısı söz konusu değildir. gelirliler hariç, üretici firmalar, ih- “ağır deflasyon”a boyun eğip enf- nı Karl Helfferich içine sürüklen- programlamanın ön aşamalarını ve algoritma du ve ondan sonra ekonomi to- Ancak enflasyon ilerledikçe bir racatçılar kâr ediyorlar. Çarklar lasyonun faturasını biz fena hal- dikleri çılgın enflasyonun büyü- mantığını öğrenme imkanı bulacak çocuklar, parlanamadı. Ekonominin yumu- tehlike yaratıyor: Dolara kaçış! dönüyor” dedi. Kutlamak lazım! de ödeyeceğiz. “Çok sert tedbir- meyi ve şirket kârlarını artıraca- 3D tasarım atölyesinde de 3 boyutlu tasarım şak karnına (plastik cerrahi ile!) Çaresi? Reel kaynak yaratama- Bundan daha açık konuşarak ler” öyle bir faturadır ki bizi dön- ğını savunuyordu. Reichsbank’ın yerleştirilmiş olan “ikizler”, dö- memek üzere götürür ve serma- yapmayı öğrenebilecek. Eğitmenler çocukla- yan ekonomide, bu durumlarda hem modelin esasını hem de son Başkanı Havenstein da 1923’ün ra, hangi sektörlerde nasıl tasarımların kul- viz kuru/faiz sarmallarını yarat- “mucitler” ortaya çıkar. 2021’in aşamadaki kurguyu açıklayan bi- yeye de şimdi fena çarpar! Ger- baharında aynı görüşteydi! Hız- maya başladı. “Cisim” iyice yak- sonlarında göründüler. Görevle- ri oldu mu? Benim uzun uzun yaz- çek budur. Çünkü bu enflasyon lanan enflasyonun nasıl bir “geri lanıldığını ve neler yapılabileceği ile ilgili bil- laştı. Döviz (dolar) kurunu tutmak ri dolara kaçışa fren olacak “icat- dıklarımı dört cümlede anlatmış. ancak bir “sert iniş”le sonuçlana- dönüşü olmayan nehir” gibi aktı- gileri öğrenme fırsatı sunacak. 3D yazıcılar- için yapılan açık ve örtülü işlem- lar”. İlki “kur korumalı mevduat” Bravo! “Çok sert tedbirler” dedi- bilir. (Elbette söylemeyi ihmal et- ğını sonuçlarıyla doğrulamak için da 3 boyutlu çıktılar almanın heyecanını yaşa- ler fren olamadı ama TCMB’nin miyor: “Halkı enflasyona ezdir- oldu. Onu (daha önce de dene- ği “ağır deflasyon”dur. Şunu söy- o Almanya’ya bir daha bakalım! yacak çocuklar robotik kodlama atölyesinde rezervlerini tüketti. Banka, re- nip tutmamış) “gelire endeksli se- lemiş oluyor: Ya enflasyonla yü- meyeceğiz!”) Son kırk yılın sınav- Enflasyon karnında bu dersi taşı- ise lego setleriyle robotlar oluşturarak, onla- zerv tutabilmek için kısa vadeli net” izledi. Şirketlerin dövizinden rüyerek sermayeyi hoşnut kıla- larında öğrenmiş olmalıyız. yarak hüküm sürüyor. ra hareket komutları yüklemeyi ve programla- mayı öğrenecek. l Haber Merkezi