Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 27 NİSAN 2022 ÇARŞAMBA EKONOMİ 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 14.8170 15.8200 18.8100 21.73 2.418 6069.26 912.40 4.7 kuruş 2 kuruş 3.80 kuruş 0.06 puan 64.30 puan 49.05 lira 5.71 lira Dünyada enflasyonist ortam var ama bizdeki enflasyon çok yüksek, bu iş yapış biçimini bozuyor Çok zor bir dönemdeyiz Ekonomik sanrı anrı, halüsinasyon, kişinin inandı- MAKFED BAŞKANI ADNAN DALGAKIRAN: Bu dönemde ğı gerçek olmayan yanılmalar, daya- Snaksız algılar olarak tanımlanır. Ül- umarım batan olmaz. Böyle fırtınalı dönemde herkes kendini kede enflasyon yüksek düzeyde sürer- korumaya çalışıyor. Bir yıl sonra döviz kurunun nerede ken, bütçe, cari işlem açıkları, tahsili ge- cikmiş krediler artarken, yoksulluk yay- olacağı konusu hepimizin kafasında soru işaretleri yaratıyor. gınlaşırken ekonomide işlerin iyi gittiğini, kontrol altında olduğunu, tek sorun enf- törümüz hep kendi mücadeleleriy- lasyonun da geçici olduğunu söylemek, le büyüdü. Şu anda ihracat içinde- gerçekten inanarak yanılgıya düşülüyor- ki payımız yüzde 11, bu pay yüz- sa, ekonomik sanrıdır. de 20’nin üstüne çıktığı zaman Ekonomide hemen herkesin bu konu- da görüş ve önerileri var. Sade vatanda- Türkiye’nin cari açık problemi kal- şın değil ama akademik unvanlıların, ka- mayacak. Türkiye Avrupa’nın en muda bu alanda görev alanların en azın- büyük 6. büyük makine üretici- dan iktisada giriş kadar bilgi sahibi olma- si. Gelişmiş ülkeler bu sektörü sü- ları gerekir. rekli finansal olarak destekliyorlar. İktisat, kıt kaynakları kamu yararına akıl- Uzun vadeli krediler veriyorlar. cı, verimli kullanma ilmidir. İktisat seçme- nin mantığıdır. Kaynaklar, gösteriş yatırım- n Peki, Türkiye’de destek yok mu? Adnan Dalgakıran ları, yandaş destekleme, amacı açık olma- akine İmalat Sanayi Der- Türkiye’de herkes desteklerden yan ihaleleri fonlamada kullanılabileceği gi- nekleri Federasyonu (MAK- eşit faydalanma peşinde, bu doğ- bi, üretken yatırımların, toplumsal kalkın- MFED) Başkanı Adnan Dalga- ru bir yaklaşım değil. Türkiye’de mayı gerçekleştirecek eğitim ve sağlık har- kıran, üretici fiyat endeksi ile tüke- yüksek ve orta yüksek teknolojinin camalarının finansmanında da kullanılabilir. Yüksek enflasyon zarar veriyor Düzeltici, iyileştirici önlemler alınır, uy- tici fiyat endeksi arasındaki maka- ağırlığının artırılması desteklenme- n Üretici enflasyonu yüzde 115’i mecbur. Türkiye’nin ciddi yatırımlara ih- gulamalara başlanırsa olumlu sonuç- sın çok açıldığını vurgulayarak “Bu li. Mesela bir ev alırken 20 yıl va- lar beklenir. Ancak Alınan kararların he- aştı, siz maliyetlerinizi fiyatlara tam tiyacı var ve her yıl 1 milyon kişiye istih- da enflasyonun artacağını gösteri- deli kredi alabiliyorsun, ama maki- men hepsi yanlış, ileride sorun yarata- yansıtabiliyor musunuz? dam yaratmak zorunda. Sadece inşaat yor. Çok zor bir dönemdeyiz. Bizde- neci alırken bir-iki ay sonra öde de- cak, sorunları ağırlaştıracak türden. Uya- Hayır, yansıtmıyoruz tabii ki. ÜFE ile ve hizmetler sektörü üzerinden yapınca ki enflasyon çok yüksek, bu iş ya- niyor. Herkes makine sektörünün rılara, başarısızlıklara karşı hangi güdü ve TÜFE arasındaki makas açılıyor, bu da nasıl sonuçlar ortaya çıkardığını görüyo- nedenlerle bilinmez, hatalarda ısrarlı olu- pış biçimini bozuyor” dedi. gelişmiş ülke stratejileri içinde na- enflasyonun daha da artacağını gösteri- ruz. Üretim odaklı bir büyüme modeli ve nuyor; gün dahi kurtarılamıyor, geleceğin Arsa ve diğer maliyetleri düşü- sıl yer aldığına bir baksın. yor. Bu büyük bir sorun. Dünyada da enf- kaliteli insan gücüne ihtiyaç var. yükleri de artırılıyor; algı yönetimiyle halk nünce yeni yatırım yapmanın zor n Krediye ulaşma konusunda da lasyonist ortam var ama bizdeki durum n Hammadde temini konusunda sı- ikna edilmeye çalışılıyor. olduğunu vurgulayan Adnan Dal- sıkıntı var mı? farklı. Bizdeki enflasyon çok yüksek ve kıntılar devam ediyor mu? Kur korumalı mevduat (KKM), TL’ye de- gakıran ile Türkiye makine sektö- bu iş yapış biçimini bozuyor. Türkiye’de Ürünü yakın coğrafyalardan daha dü- Biz yüksek ve orta yüksek tekno- ğer kazandırma, tasarrufu yöneltme, ko- enflasyonla mücadele de sert biçimde ol- şük stoklarla temin etme anlayışı var. rünü konuştuk. ruma amaçlı yeni finansal buluş olarak ka- loji yatırımların uzun vadeli destek- muoyuna sunulduğunda, Hazine’ye sonu malı. Seçim dönemine gittiğimiz için bu Bu bizim için Avrupa üzerinde kısa va- n Sektörde işler nasıl gidiyor? lenmesini istiyoruz. Bizde kriz ya- belirsiz yük getireceği, varsıl kesime hava- kararların alınacağını da düşürnmüyo- dede 1-2 yıl avantaj getirir ama Uzakdo- Makine sektörü gelişmiş ül- şandığında sadece mevcudun yaşa- dan inme gelir sağlayacağı, kaynak aktarı- rum. Bir süre bu enflasyonla devam ede- ğu bu noktalarda çok hızlı tedbir alıyor. ke olmak isteyenlerin başarma- ması üzerine politika geliştiriliyor. mına yol açacağı öngörülerek eleştirilmişti. ceğiz gibi görünüyor. Ama yüksek enflas- Rusya Ukrayna savaşı da önemli sorun- sı ve büyütmesi gereken bir alan. Şu anda sıkıntılar fazla enflasyonist Kısa sürede öngörülen sakıncalar gerçek- yon Türkiye’ye ağır zarar verir. lara neden oluyor. leşti. TL vadeli mevduattan KKM’ye ge- Türkiye’nin her 10 yılda bir gir- ortamda bu tür uzun vadeli destek n Şu anda sektörü en çok zorlayan çenlere yüksek gelir sağlandı. Bu tür karar- diği krizlerle baş etmesi için yatı- olacağını düşünmüyoruz. Şu an öyle Ciddi yatırıma ihtiyaç var konular neler? lardan haksız gelir sağlamayı etik bulma- rım malı üretimi çok önemli. Sek- bir beklentimiz de yok. Kalifiye üst düzey mühendis ve çalı- n Sanayici makineleri yenileyebili- yan mevduat sahipleri, resmi enflasyonun şan konusunda ciddi problem var. Hep- yor mu? yüzde 60’ı aştığı dönemde yüzde 17 fa- si yurtdışına gidiyor. Türkiye’deki eğitim iz alarak kayba uğradılar, dünyanın en yük- Oradaki seyir Türkiye’nin büyümesine sistemi ve bakış açısına bakınca insan- sek negatif faizini ödediler. Daha başlan- katkı sunacak kadar değil. Pek çok sa- Arazi fiyatları korkunç boyutta gıçta KKM’nin Hazine’ye getirdiği yük 11.7 lar burada çalışmak istemiyor. nayici ömrü dolan makineyi yenilmeye milyar TL oldu. Tüm bu olgular göz ardı n Sektör 2022’yi nasıl kapatır? dolar ihracat yapacağız ama ithalatımız edilerek yanlışta ısrar ediliyor. TCMB, bankaların YP yükümlülükle- Yatırım yapma arzusunda olan çok fir- ihracattan daha hızlı büyüyor. Kur büyük soru işareti yarattı ri zorunlu karşılığını artırdıktan sonra, ih- ma tanıyorum, fakat makine sektörün- n Ekonomideki genel gidişat sizi na- racat dövizleri devrini önce yüzde 25, ar- de yatırımlar genelde gelişmiş ve kalifiye sıl etkiliyor? n Döviz kuru belli bir seviyeye otur- Sonuçta ekonomist değiliz. Ama dından da yüzde 40 yükseltti. Zorun- insan gücüne yakın yörelerde olur. Ama Çok zor bir dönemdeyiz. Kim ister ki du, bu seviyeden memnun musunuz? Türkiye’de iş insanı olmak için nere- lu, kanuni karşılık artışı ile, zorunlu dö- gelişmiş yörelerdeki arazi fiyatları kor- enflasyonist bir ortam olsun. Krediye ulaş- Kur artınca şirketlerin sermaye ihti- deyse dünya ölçeğinde de ekonomist viz satışı farklı etkiler doğurur. YP yüküm- kunç boyutlarda. Almanya Stuttgart’ta mada ciddi sıkıntı yaşayan firmalar var. yaçları da arttı. Kur oynaklığının oldu- olmak gerekiyor. Bir Almanın bizim gi- lülük zorunlu karşılığı arttığında bankala- organize bölgeye 10 kilometre mesafe- ğu zamanlarda firmalar fiyat vermekte bi Avro ne olur diye bir derdi yok sa- rın YP varlıklarının tutarı değişmez, likidi- de arazinin metrekaresi 25 Avro. Bizim Dalgalı bir denizdeyiz zorlandı. Ama şu anda da endişe var. dece işine bakıyor. Enflasyon yüzde tesi azalır. YP nakit değerler, TCMB’den Dilovası’nda 400 Avro. Diğer maliyetleri n Bu dönemde batan firma olur mu? Bu seviye ne kadar korunabilecek. Ne 60 ise kurun da en az bugünkü sevi- alacak şekline dönüşür. MB bilançosunda de koyduğunuzda yatırım yapmak müm- YP varlıkları artarken YP yükümlülükleri Bu dönemde umarım batan olmaz. şekilde orada tutunacak. Bir yıl sonra yeyi koruması için onun da yüzde 60 kün olmuyor. Türkiye’nin 30 milyar dolar de artar; brüt rezerv artışı olurken net re- Böyle fırtınalı dönemde herkes kendini kurun nerede olacağı konusu hepimi- artması gerekiyor. Kurun normal ser- zerv etkilenmez, parasal genişleme de ol- civarında makine ithalatı var. Bunun yüz- korumaya çalışıyor. Firmaların ne ka- zin kafasında soru işaretleri yaratıyor. best piyasa kuralları çerçevesinde maz. Zorunlu döviz devrinde ise bankala- de 70’i Türkiye’de üretilebilir. Yerli maki- darının nasıl bir riski var bunu öngör- Güven yoksa yatırım da olmuyor. kendi seyrinde gittiğine ve stabilite- rın YP varlıkları azalırken TL nakit değerle- ne kullanımını özendirmek gerekiyor. Bu mek zor. Dalgalı bir denizdeyiz. Her an Şu anda uygulanan politikalar ne nin bu şekilde sağlandığına piyasanın ri artar, bilanço içi döviz pozisyon açıkla- yıl makine sektörü olarak 25-26 milyar her şey değişiyor. kadar sürdürülebilir bilmiyorum. inanması gerekiyor. rı büyür, döviz pozisyon oranları bozulur. TCMB’nin döviz varlığı ile birlikte, emis- yon, dolaşıma çıkardığı banknot artar. Döviz varlığı azalan bankalarda yüküm- lülüklerin yerine getirilmesi, akreditif açıl- TMO ithalat ihalesi açarken yerli üreticiye alım fiyatı açıklanmadı ması, açılan akreditiflerin kapatılması, dö- viz kredisi verilmesi, konsorsiyum kredile- rinin yenilenmesi sorunları oluşabilir. Ban- kaların bu tip düzenlemelere tepki verme- si beklenir. Ancak ülkede yönetim soru- Ayçiçeğinde kriz sürüyor nu yalnız kamuda, siyasal partilerde de- ğil, geneldir. TCMB, dolaşıma çıkan banknotları, ürekli artan fiyatlarıy- çözüm zor gibi görünüyor. tekliflerin alınacağı belirtil- dönemi bitmeye yakınken ha- açık piyasa işlemi yaparak sterilize eder Sla gündemden düşmeyen Hükümetin üretimi destek- di. İhalede ürünün 16 Mayıs la alım fiyatı açıklanmaması- mi? Yoksa bankaları TL kredi vermeye mi ayçiçeği yağında sorunlar sü- leyeceğini açıklamasına rağ- ile 16 Haziran arasında Tekir- nın çiftçiyi tedirgin ettiğini ve özendirir? Parasal genişleme, bankaların rüyor. Yüzde 75 dışa bağımlı men alım fiyatı ve garan- dağ ve Mersin limanla- üretimden uzaklaştırdığını sö- kredilerinde hızlı artış, enflasyonu şiddet- Ucuz ürüne lendirici makroekonomik risklerdir. TCMB, olan Türkiye en önemli iki it- tisi açıklanmadığı için rına teslim edilmesi yelyen Suiçmez, “Alım fiyatı- geçmişte rezerv satışıyla yaptığını, zorun- halat pazarından Ukrayna’da bu yılın ve önümüz- istendi. nın yanı sıra alım garantisi de lu devirle deniyor izlenimi veriyor. mecbur kaldık yaşanan savaş nedeniyle ay- deki yılın rekolte- TMO’nun iha- verilsin ki çiftçi bu yüksek enf- Cari işlemler fazlası programlanırken, çiçeği arzında zor günler ya- leri de belirsizliği- lesini ve ayçiçe- lasyon döneminde maliyetle- yılın ilk iki ayında 15 milyar USD üstün- er geçen gün artan enflasyon şıyor. 2021 yılında 820 bin ni koruyor. Bu be- ği yağındaki ge- rinin ne olacağını bilemezken de açık verilmiştir. İthalatın ve ithal malla- Hve hayat pahalılığı yurttaşın 771 bin tona karşılık 1.1 lirsizlik sürerken nel durumu de- üretme cesareti gösterebilsin. rın fiyatlarının arttığı, dış ticaret haddinin alım gücünü düşürüyor. Araştırma milyar dolarlık ham ayçiçeği Toprak Mahsulle- ğerlendiren Türk Yoksa çiftçi üretimden kopu- (terms of trade) aleyhe döndüğü dönem- şirketi IPSOS’un son çalışması bu yağı ithal eden Türkiye’nin, ri Ofisi (TMO), dün Mimar ve Mühen- yor diye söylenir, paramızı da de bu yıl 40 milyar USD cari işlemler açığı gerçeği bir kez daha ortaya koy- alternatif pazarlar olarak 18 bin ton ham ayçiçe- dis Odaları Birliği Zira- yabancı çiftçilerin cebine ko- dahi iyimser kabul edilmelidir. du. IPSOS’un “Türkiye’yi Anlama Bulgaristan, Romanya, Ar- ği yağı ithalatı için uluslarara- at Mühendisleri Odası Başka- yarız. Bu ihaleler, alımlar hep Bütçe, gelir vergisi taksidinin ilk öde- Kılavuzu Araştırması”na göre, tü- jantin gibi ülkelere yönelme- sı ihale açtı. Avrupalı ticaret nı Baki Remzi Suiçmez, alım fi- taşıma su ile değirmen dön- me dönemi mart ayında dahi 69 milyar TL keticilerin ürünlerde öncelikli ter- açık vermiştir. Bütçe açığı/GSMH oranı- si beklenirken ayçiçeği ya- kaynakları tarafından yapılan yatı ve alım garantisi vurgu- dürmeye çalışmaktır” diye ko- cihi ucuzluk oldu. Zincir market- nın yüzde 3’ün çok üstünde gerçekleşe- ğında kısa zamanda kalıcı açıklamada, 28 Nisan’a kadar su yaptı. Ayçiçeği yağı ekim nuştu. l Ekonomi Servisi lerin kendi markalarıyla ürettik- ceği kesindir. Enflasyon hızlanır, cari işlemler ve büt- leri gıda ürünlerine olan talep ise çe açıkları büyür, makroekonomik riskler 2018 yılına kıyasla 6 puan arttı. artarken ekonominin iyiye gidişini görmek 2018 yılında tüketicilerin yüz- Emekli maaşlarına Beyaz eşyada vergi sanrı, halüsinasyondur. de 30’u bu ürünleri tercih ettik- Yanlış işlere bir de yanlış atamalar ek- lerini söylerken bu oran 2022’de lendiğinde sorunların ağırlaşması kaçınıl- yüzde 36 oldu. Markete sadece düzenleme yolda sıkıntısı başladı maz oluyor. o marketin kendi markalı ürünü- nü almak için gittiklerini söyleyen- ilyonlarca emekli- taran Bilgin, “1100 liralık eyaz eşya sektöründe yı- de tedarikçisi konumundaki lerin oranı ise 2014 yılında yüzde Mnin maaşı açlık sınırı- ikramiyeyi biz 400 lira ar- Blın ilk çeyreğinde ihra- ülkelerin dahil olduğu savaş 34 iken bu yıl yüzde 39 oldu. “Her nın altında kalırken zam- tırmış olsaydık bunun tek cat yüzde 6 büyürken iç sa- gibi gelişmeler, başta yassı Üç aylık büyüme zaman ucuz ürünü alırım” diyen sız olarak yatırılan emek- seferde maliyeti 10 milyar tışlar yüzde 9 geriledi. Tür- çelik olmak üzere hammad- tüketicilerin oranı 2018’de yüzde li ikramiyeleri de emekli- lira olacaktı ve sadece tek kiye Beyaz Eşya Sanayicile- de fiyatlarının daha da yük- 25 iken bugün yüzde 31 oldu. “Bi- lerin tepkisini çekti. Daha seferlik bir uygulama ola- ri Derneği (TÜRKBESD) sek- selmesine neden olarak ih- tahmini yüzde 5.8 raz daha pahalı olsa bile istediğim önce emekli ikramiyelerin- caktı. Şimdiki düzenleme törün ilk çeyrek sonuçları- racatta rekabet gücümü- markayı alırım” diyenlerin oranı de artışın gündemlerinde ile yaklaşık 13 milyar li- nı açıkladı. Ocak-mart dö- zü olumsuz etkiliyor” dedi. ahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Top- ise 2018’de yüzde 51 iken bugün olmadığını belirten Çalış- ralık bir maliyet oluştura- neminde altı ana ürün gru- Başkan Yardımcısı Semir Blumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), yüzde 39’a düştü. Çalışma sonuç- ma ve Sosyal Güvenlik Ba- cağız. Bunun biraz üzerin- bunda iç satışlar yüzde 9 Kuseyri ise bazı sıcak sac Türkiye’nin büyüme tahminini açıkladı. 2022 larını değerlendiren Ipsos Türkiye kanı Vedat Bilgin, tepki- de ama devamlı olan bir düşüşle 2.1 milyon adet, ih- ürünleri için başlatılan so- yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dö- Üst Düzey Yöneticisi Sidar Gedik, ler üzerine yeni bir dü- düzenleme olacak. racat ise yüzde 6 artışla 6.6 ruşturma kapsamında an- nemine göre yüzde 5.8 büyüme beklediği- “Enflasyon nedeni ile vatandaş- zenlemeye gittiklerini Emekli maaşı yıl bo- milyon adet oldu. Üretim ti damping vergisine dikkat ni açıklayan BETAM, mevsim ve takvim etki- ların önemli bir kısmı gelirlerinin söyledi. Yeni düzenle- yunca yüksek olmuş ise yüzde 3 geriledi. çekti. Girdi maliyetlerindeki lerinden arındırılmış verilerle yapılan hesap- ve satın alma güçlerinin azaldığı- me ile 2 bin 500 li- olacak” dedi. Bil- Başkan Can Dinçer, “İh- yüzde 16’lık bir artışın yak- lamalarla ise büyümenin yüzde 1 olacağını nı belirtiyorlar. Tüketiciler her za- ra olan en dü- gin, detayları 1 racatımız hız kesmekle bir- laşık 750 milyon dolarlık ih- ön gördü. BETAM’ın raporunda, özel tüketim- manki tercihlerinden ziyade ucuz şük emekli ay- Mayıs’ta açık- likte artmaya devam et- racat kaybına neden olabi- de ciddi düşüşler göze çarptı. İthal tüketimde ürünlere kaymaya başladılar” de- lığının yüksel- layacağını be- ti. Küresel çapta etkili olan leceğini açıkladı. yüzde 15, konut kredilerinde yüzde 28, tüke- di. l Ekonomi Servisi tileceğini ak- lirtti. enflasyon, önemli hammad- l Ekonomi Servisi tici kredilerinde yüzde 20 azalma tahmin edil- Vedat Bilgin di. l Ekonomi Servisi