Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 9 MART 2022 ÇARŞAMBA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Zeytin Ant olsun ki savunacağız! SALIH ÖZBARAN mız kuru üzüm üretiminin sınırlı kalmasının düşün- EMEKLI TARIH PROFESÖRÜ Zeytin doğanın dürdüğü gibi). Yıllar, onyıl- insanlığa sunduğu en lar geçti o günlerden bu ya- 022 yılının mart ayı başla- na. Doğanın, tabiatın, taru- büyük hediyelerdendir. 2rı: Dünya, Rusya liderinin mar edildiği en azılı yıllarla Ukrayna topraklarına diktiği Barışı ve bereketi karşı karşıya kaldığımız me- gözü, yapılan bombalamaları, temsil eder. Yedi kez şum, acımadan yoksun, sö- atılan füzeleri, yitirilen can gündeme getirilen mürücü zamanlara tanık ol- kayıplarını konuşuyor. İmpa- maya başladık. Yurt çapında ve tepki üzerine geri ratorlukların tarihini unut- yeşili, ağacı, -özetle ve bilim- çekilen zeytinliklerin muş sanki Putin; emperyal sel bir dille söylemem gere- genişlemelerin neden oldu- sekizinci kez taş kirse- ekosistemi hedef alan ğu korkunç sefaleti, insanlık ocağı işletmeciliğine ruhsat sahiplerinin tahriba- dramını, uygarlık katliamını, açılmasına ilişkin tını soruna duyarlı medya- doğadaki yıkımları bilmiyor- dan öğrendik. Kasaba’mın yasaya inat, zeytini muş gibi. O günlerde bir bom- yaslandığı Çaldağı’nda ma- ba da ülkemizde zeytinlikler savunacağız yine. den aranması için İngilizle- cennetine pimi çekilmiş ola- re verilen ruhsat sonucu, da- rak yerleştiriliverdi tek adam HALIT PAYZA ha doğrusu rant için 200 bi- yönetimindeki emir kulları ve YAZAR nin üstünde olgun ağacın ke- menfaat taburları tarafından. pılmış taç takılır. ki Ahit ve Tanah’ta da yer alan lara gönderdiği mektupta Pav- silmesiyle nikel çıkarılması, eytin eski Yunanca- Bu bomba yerli ve milli! Mus- Aden Bahçesi’nden kovu- Hâkimler Kitabı’nda ağaç- lus, zeytin ağacına ilişkin şun- çoraklaştırılan güzeller gü- da “eleia” kökünden, La- tafa Kemal Atatürk’ün önder- lan Âdem, öleceğini anladığın- lar kendilerine bir kral seç- ları yazar: “Eğer kök kutsalsa zeli doğa parçasının yediği Ztince ‘olea’dan türetildi. liğinde kurulmuş ve Cumhu- da insanlara ölümü getirdi- mek istediklerinde ilk başvur- dallar da kutsaldır.” Kuran’da darbeye hüzünle bakma ta- Anadolu’da yaşamış Akatlar’da riyet olarak emanet edilmiş ği, sınırlı bir yaşama mahkûm dukları ağaç zeytin ağacıdır. da zeytin ağaçları dört ayrı lihsizliğini yaşadım. Ve yurt da “zeirtum” sözcüğüne rastla- güzel Türkiye’nin Ege Bölge- ettiği için vicdan azabı du- Tutankamon’un başında taşı- surede geçer. Bunlardan Tin çapında girişilen ve tarihçili- nır. Yerküredeki ilk ağaçtır de- si’ndeki zeytin ağaçlarına göz yar ve kendini affettirmek is- dığı “Adalet Tacı” zeytin yap- Suresi’nde Allah zeytin ve in- ğimde öğrendiğim “iltizam” nilemez ama ilk ağaçlardan bi- dikmiş -Demokles’in kılıcı gi- ter. Âdem, üçüncü oğlu Şit’e raklarıyla örülüdür. cir ağacı üzerine yemin eder: ridir. İnsan soyu zeytine kutsal yönteminin yağmacılığını iz- bi- beklemekte TBMM’de. Gü- bir görev verir. Aden Bahçesi- “İncire ve Zeytine ant olsun!” bir değer yükler. Bunun içindir lemek zorunda kaldım. Sıvı altın ya elektrik enerjisi takviye- ne gidecek, kapıdaki nöbetçi- En’am Suresi’nin 99. ayetinde ki kitaplı dinlerde zeytin ağacı- si için, ama “Zeytinime do- Aristoteles, zeytin yetişti- lere yalvararak bahçedeki iyi ağaçların sayısı dörde çıkar. nın yeri vardır. Eski Yunan mi- Toprağa bağlılık kunma” haykırışlarını duy- riciliğini alelade bir tarımsal ve kötünün ağacından üç to- “İşte biz onunla her türlü bit- tolojisinde zekâ, sanat, strate- yemini mazlıktan gelerek “ölmez bitki üretmek olmaktan çıka- hum getirmesini isteyecek- kiyi çıkarıp onlardan yeşillik ji, ilham, barış tanrıçası Athena Bakalım, sadece bir yö- ağaçlar”ın can damarlarına rır onu bilim düzeyine yüksel- tir. Melek, Şit’in istemi üzeri- meydana getirir ve o yeşil bit- ve müziğin, sanatların, güneşin, netmelik değişikliğiyle kı- şırınga edilmek isteniyor; ma- tir. Homeros, zeytin ağacının ne, Âdem’in son arzusunu ye- kilerden, üst üste binmiş tane- ateşin, şiirin tanrısı, kehanet yıma devam etmek isteyen- den ocakları uğruna, akıl tu- gölgesinde dinlenirken kula- rine getirir ve ona Aden’de- ler, -hurma ağacının tomurcu- sahibi bilici tanrı Apollon zey- ler, pişirip pişirip getirdikle- tulmasıyla, körelmiş vicdan- ğına “Herkese aitim ve kim- ki kutsal ağaçlardan oluşan üç ğunda da aşağıya sarkmış sal- tin ağacıyla özdeşleştirilir. Zey- ri taleplerinden vazgeçecek- larla. seye ait değilim, siz gelmeden ağacın tohumunu verir. Bu üç kımlar- üzüm bahçeleri, zeytin tin ağacı bu tanrıça ve tanrının ler mi, fermanlarını geri çe- Zeytin, tarihçilikte bir uy- öncede buradaydım, siz gittik- simgesidir, onlarla anılır. Apol- ağaçtan biri zeytin ağacıdır, ve nar çıkarırız.” kecekler mi? Yoksa... Yoksa, garlık simgesi. Onun kutsallı- ten sonrada burada olacağım” lon başka ağaçlarla da özdeşleş- diğerleri sedir ve servi. ülkenin yüz yüze geldiği do- ğına hiç bu kadar kudurgan- Pes etmeyeceğiz tirilir; örneğin defne, palmiye, diye fısıldadığını söyler ve ya- ğa tahribatı karşısında, ata- Adalet tacı lıkla göz dikilmemişti; tarihi- demirhindi... ğı için “sıvı altın” yakıştırma- Nur Suresi’nde de nurun larımızdan yadigâr “himâye-i ne bu denli leke sürülmemiş- Nuh tufanı sonrası, suların sını uygun görür. Hipokrat sa- zeytin ağacının ışığından tu- eşcar” (ağaçları koruma) aş- Cezası ölümdü ti ve insanlığa sağlık bahşe- çekildiğini müjdeleyen güver- ğaltıcı ilaç olarak kaydeder. tuşturulduğu yazılır. “... inci kıyla 1938 tarihinde İzmir Athena’nın ölümsüzlüğü den bir ağaç türüne karşı bal- cinin gemiye döndüğünde ağ- Solon, onu korumak için yasa- gibi parlayan bir yıldız. Müba- Halkevi’nde yapılan İzmir İn- zeytin ağacına bağlıdır, kimi talar bu kadar bilenmemiş- zında tuttuğu yapraklar zeytin lar koyar. rek bir ağaçtan, ne doğuya, ne cir ve Üzüm Satış Kooperatif- tanrı ve tanrıçalar zeytin ağa- ti menfaat oligarşisi tarafın- ağacının yapraklarıdır. Zeytin Zeytin ağacına ilişkin ilk ar- de batıya ait olan zeytin ağa- leri Birliği’nden çekilen cı altında doğar. Sezar başın- dan! Haykırmak gerekiyor ağacının barışın sembolü ol- keolojik bulgular Ege Deni- cından tutuşturulur. Bu ağa- telgrafla Atatürk’e ve topra- da zeytin yapraklarından örül- yeniden ve yeniden: İnsafın ması Eski Ahit’teki bu mitolo- zi’ndeki Santorini Adası’nda cın yağı, ateş dokunmasa bile ğa bağlılıklarını hatırlarından me bir taç taşır. İsa’nın çarmı- oralarda namı yok mu? Din- jik anlatıya dayanır. Tanrı ga- rastlanır. Yapılan kazılarda neredeyse aydınlatacak kadar çıkarmamak ve gereğini yap- ha gerildiği ağaç zeytin ağa- dar geçinmek bu kadar ucuz zaba gelmiş, insan soyuna sa- otuz dokuz bin yıl önceye iliş- berraktır. Nur üstüne nur.” mak için ant içecekler mi?: cındandır. Zeytin ağaçlarına mu? Artı para hırsı, insanın vaş açmış, sularla bütün can- kin zeytin yaprağı fosillerine Yedi kez gündeme getirilen ve “Genel kurulun alkışlar zarar vermenin cezası ölüm- gözünü doğa kıyımı için kör lıları yok etmiştir. Öfkesi ya- rastlanmıştır. Teolojide kitaplı tepki üzerine geri çekilen, zey- içinde müttefikan [eksiksiz] dür. Dinsel ritüellerde kandil- eder mi? tıştığında, Tanrı insanları ba- dinlerde beş meyve kutsal ola- tinliklerin sekizinci kez taş- verdiği karara imtisalen [bağ- ler içinde yanan yağ zeytinya- ğışladığını, barıştığını simge- rak nitelendirilir. Bu beş mey- ocağı işletmeciliğine açılması- Bir anı lılıkla] ortak kooperatiflerimi- ğıdır. Olimpiyatlarda yengi ka- sel olarak zeytin ağacı yap- ve: zeytin, incir, hurma, nar na ilişkin yasaya inat zeytini 1940’lı-1950’li yıllarda, zin ve kooperatiflerimizi ku- zananlara zeytin dalından ya- raklarıyla duyurmuştur. Es- ve üzümdür. İncil’de Romalı- savunacağız yine. ran toprak çocuklarının ebe- Manisa’nın Kasaba’sında- ki 1.5 dönümlük bağımı- di bağlılığı ile hudutsuz min- net ve şükran hislerini bir da- zın içinde serpilmiş, yaşları- nı bilemediğim 10-15 kadar ha arza müsaadelerini istir- ham ediyorum” (Hazırlayan zeytin ağacı geldi gözlerimin İktidarın tükettiği ‘orta direk’ önüne. Zeytinciliğin ne tari- Zeki Arıkan, Tariş Tarihi, İz- mir 1993, s. 182). hini ve Akdeniz dünyasında- kini yayılımını biliyordum Yeni Türkiye’de vali, genel müdür Yetmişinde bile... ne de toplumlar için yaşam- ve profesör dışında kalan, memurlar Homeros’un “altın sıvı”, Ce- sal değerini. Ama, zeytinyağı yoksulluk sınırının altında ücretlerle vat Şakir’in “eritilmiş güneş”, fabrikasından evimize gelen geçinmek zorunda. Eski Türkiye’nin Eren Akçiçek’in “sağlık dos- 4-5 teneke kadar zeytinyağı tu ve fonksiyonel gıda” olarak ve küplerde sakladığımız ye- en gözde mesleğini yapan doktorlar, tanımladığı, Asaf Koçman’ın şil kırma ve çuval içinde ol- yoksulluk ve şiddet sarmalından bitkiler içinde en mütevazı gunlaştırdığımız siyah zey- kurtulmak için yurtdışına göçüyor. koşullarla yetiştiğini söyledi- tin bizi neredeyse bir yıl ida- ği zeytin için Nâzım’ın şiirin- re ederdi. Zeytinin kıt oldu- zeri ihtiyaçlar için yapıl- di. İktidarın öve öve biti- den iki satırla bitireyim ya- ğu zamanlarda yıllık iki te- ması zorunlu aylık harca- remediği Yeni Türkiye’de zımı: nekeye kadar düşen mutfa- maların toplam tutarı ya- orta direkten eser kalma- “Yani öylesine ciddiye ala- ğın bu bereket ve şifa kayna- ni yoksulluk sınırı 15 bin dı. Alt gelir grupları ve üst caksın ki yaşamı, ğının eksikliği bizi düşündü- 139 lira 90 kuruşa çıktı. gelir grupları arasındaki Yetmişinde bile, mesela, rürdü; (verimsiz geçen yıl- makas kapanmayacak şe- zeytin dikeceksin.” larda bağımızdan sarı altını- Hayal oldu... kilde açıldı. Alt gelir gru- Bu rakam, orta direğin te- bundaki milyonlar için melini oluşturan kesimle- kendisine, çocuklarına ev, tedir. Örneğin 2005 yı- BURHANETTIN BULUT rin artık yoksulluktan ka- araba, yazlık almak, tasar- lı aralık ayında 2.7 TL’ye çamadığını gösteriyor. Yeni ruf yapmak, çocuklarını CHP ADANA MILLETVEKILI alınan 1 kg pirinç, 2021 Türkiye’de vali, genel mü- evlendirmek hayal oldu. KP, uluslararası ku- Aralık ayında 14.8 TL’ye, dür ve profesör dışında ka- Eskiden memur emekli ol- Aruluşların demokra- 1.1 TL’ye alınan makar- lanlar, memurlar yoksulluk duğunda ikramiyesiyle ev si, hukuk, ekonomi gibi çe- na 9.2 TL’ye, 0.11 TL’ye sınırının altında ücretlerle alabilirdi. Yeni Türkiye’de şitli parametrelerde yaptı- alınan yumurta 1.3 TL’ye geçinmek zorunda kalıyor. ev almak zenginlerin işi ğı araştırma sonuçlarında yükseldi. Eski Türkiye’nin en gözde oldu. Sektör temsilcileri Türkiye’yi en başarısız ör- Evet, Türkiye rakam- mesleğini yapan doktorlar, de bu trajik durumu “Ar- nekler içerisinde en üst sı- sal olarak kâğıt üzerin- yoksulluk ve şiddet sarma- tık alt sınıf ve orta sınıf ralara taşımaya devam edi- de büyüyor ama bu bü- lından kurtulmak için yurt- ev alamaz. Fiyatlar sadece yor. Son olarak zenginler yüme çok büyük kitleler dışına göçüyor. üst sınıfın alabileceği bir ve yoksullar arasında far- için zenginlik değil, de- “Eski Türkiye” di- noktaya geldi. Bu maliyet- kı ortaya koyan, gelir eşit- rin yoksulluk getiriyor. ye küçümsedikleri lerle biz yapamayız onlar sizliğini ifade eden “Gini Rekor işsizlik, fahiş zam- Türkiye’de bu gruplar alamazlar” sözleriyle an- Katsayısı” oranları açık- lar sonrası eriyen asgari maaşlarından tasarruf ya- latıyor. landı ve Türkiye, gelir eşit- ile Yeni Türkiye, sürekli pabilirdi. Eski Türkiye’de sizliğinde Avrupa’da ilk sı- Düzenin kazananı üreten, çalışan ama buna kimse elektrik, doğalgaz rada yerini aldı. Kişi başı- rağmen yoksullaşan mil- faturasından, ev kirasın- Buna karşın Saray’ın na düşen milli geliri Cum- yonlardan ve her geçen dan, benzinden, odun ve etrafında palazlanan ve huriyet tarihinde ilk kez gün zenginliğine zengin- kömürün pahalılığından milyonların vergilerini üst üste yedi yıldır azal- dı. 2019 verilerine göre en lik katan küçük bir ayrı- şikâyet etmezdi. Bu temel “döviz garantili projeler- zengin yüzde 10’luk gru- calıklı gruptan oluşuyor. ihtiyaçlar herkes için ula- le” kendi zenginliklerine bun ortalama geliri en Bir başka büyük tehli- şılabilirdi; aile bütçesini ekleyen küçük bir azın- yoksul yüzde 10’luk gru- ke ise çiftçi, esnaf, memur sıkıntıya sokmadan öde- lık, her geçen gün milli bun 15 katına çıktı. gibi “düşük ve sabit gelir- nebilirdi. Eski Türkiye’de gelirden aldığı payı artırı- DİSK Genel-İş lileri” kapsayan ve Tur- orta direk demek tasarruf yor. Bu düzen sadece on- Sendikası’nın “Gelir Eşit- gut Özal’ın siyasi litera- yapmak demekti. Orta di- lara, küçük bir azınlığa sizliği ve Yoksulluk Ra- türe kazandırdığı “orta- rek, çocuklarının düğü- yarıyor. Bizim payımıza poru” yoksullaştıran bü- direk” denilen büyük bir nünü yapar, çeyizini, eş- ise “tasarruf yapamayan, yüme ortamını gözler kitlenin artık yoksul sı- yasını düzer, tatiline gi- ev, araba, tatil hayali bi- önüne seriyor. Rapora gö- nıfa dahil olması. Türk- der, benzin hesabı yap- le kuramayan ve artık or- re, özellikle gıda enflas- İş’in 2022 Şubat ayı araş- madan arabasını alabilir, ta direk değil, doğrudan yonun 2005 yılında yüz- tırmasına göre gıda harca- seyahat edebilirdi. yoksul olan milyonlarla” de 4.92 iken, 2021 yılın- ması ile giyim, konut (ki- AKP’nin Yeni dolu bir ülkede ekonomi- da 9 kat artarak yüzde ra, elektrik, su, yakıt) ula- Türkiyesi’nde ise en temel nin ruhuna Fatiha oku- 43.80’e çıktığı görülmek- şım, eğitim, sağlık ve ben- ihtiyaçlar lüks haline gel- mak düşüyor.